|
Feminismoa denon kontua da
—ZAZPI— Klase-borroka feminista
Mugimendu feministako emakumeek aspaldi ekarri zuten hizpidera klase-desberdintasunaren gaia eta horrek nola banatzen dituen emakumeak, are arrazaren gaia baino askoz lehenago. Emakumeen askapenerako mugimendu sortu berrian, zeina batez ere emakume zuriek osatua baitzen, emakumeen arteko bereizketa nabarmenena klasebereizketa zen. Langile-klaseko emakume zuriek ere onartu zuten mugimenduaren barnean bazirela klase-hierarkiak. Gatazka ikuspegi erreformistaren eta eredu erradikalagoaren edo iraultzailearen artean sortu zen: erreformistek gizonen eskubide berak eskatzen zituzten emakumeentzat, indarrean zegoen klaseegituraren barnean; erradikalek, berriz, egitura errotik aldatzea galdatzen zuten, mutualitate- eta berdintasun-ereduek ordezkatu zitzaten paradigma zaharrak. Nolanahi ere, mugimendu feministak aurrera egin ahala eta emakume zuri ikasien talde pribilegiatuek gizon zuri pribilegiatuek bezala klase-boterea lortu ahala, klase-borroka feministak garrantzia galdu zuen. Mugimenduaren hasiera-hasieratik, klase pribilegiatuetako emakumeek beren kezkak mugimendu osoaren langai nagusi izatea lortu zuten, neurri batean berek biltzen zutelako publikoaren arreta gehiena. Hedabideak erakartzen zituzten. Emakume langileen eta beste emakume askoren arazoak, aldiz, sekula ez ziren agertzen hedabide nagusietan. Betty Friedan-ek, the feminist mystique [Mistika feminista] lanean, “izenik gabeko arazoa” identifikatu zuen: emakumeek atsekabea sentitzen zuten etxean etxekoandre gisa itxita eta menderatuta egoteagatik. Dena den, arazo hori emakume guztien krisia zela esaten zen arren, egiaz, emakume zuri ikasi gutxi batzuen arazoa besterik ez zen. Berak etxean itxita egotearen arriskuez kexatzen ziren bitartean, herrialdeko emakume gehienak lanean ari ziren. Emakume langile haietako askok orduak eta orduak ematen zituzten lanean soldata txiki baten truke, eta, horretaz gainera, etxeko lanak ere egin behar izaten zituzten; haientzat, beraz, etxean geratzeko eskubideak “askatasuna” esan nahi zukeen. Arraza guztietako emakume pribilegiatuek etxetik kanpo lanik ez egitearen arrazoia ez zen genero-diskriminazioa edo zapalkuntza sexista, baizik eta soldata txikiko enplegu ez-espezializatuetan jardun behar izatea, gainerako emakume langileak bezala. Goi-mailako ikasketak zeuzkaten eliteko emakumeak etxean geratzen ziren, beheko eta erdiko klaseetako eta langile-klaseko emakume asko eta asko aritzen ziren lan motetan aritu beharrean. Noizbehinka, haietariko batzuk, arauari aurre egin, eta etxetik kanpo lan egitera ateratzen ziren, beren prestakuntza-mailatik beherako lanak egitera, beren senar eta familien aurkakotasunari buru eginda. Aurkakotasun hori dela eta, genero-diskriminaziozko afera bat bilakatu zen etxetik kanpo lan egitea, eta, ondorioz, patriarkatuari aurre egitea eta klase bereko gizonen eskubide berak aldarrikatzea aukeratu zuen feminismoak plataforma politiko gisa, klase-borroka alboratuz. Hasieratik, klase-pribilegioak zituzten emakume zuri erreformistek bazekiten beren klase bereko gizonen botere eta askatasun berak nahi zituztela berentzat. Etxeko esparruan gizonen nagusikeria patriarkalari aurre eginez, gizonen nagusikeriaz aspertuta zeuden beste emakume batzuekin bat egin zuten, klaseez haraindi. Dena den, emakume pribilegiatuek soilik amestu zezaketen etxetik kanpo lan egin eta era horretan diru-sarrera nahikoak eskuratzea ekonomikoki burujabeak izateko. Langile-klaseko emakumeek bazekiten berek jasotzen zituzten soldatek ez zietela askatasunik ekarriko. Emakume pribilegiatuen taldeek ahalegin erreformistak egin zituzten lan-mundua aldatzeko, emakume langileek gehiago kobratzeko, eta generodiskriminazioa eta -jazarpena gutxitzeko, eta horrek guztiak eragin onuragarria izan zuen emakume guztien bizitzan. Eta lorpenok garrantzitsuak dira. Hala eta guztiz ere, pribilegiatuek klase-boterea eskuratzen zuten bitartean, emakume askok eta askok oraindik ere ez zuten jasotzen gizonen soldata bera; alegia, garbi dago klase-interesak jarri zirela feministek lanmundua aldatzeko eta lan beraren truke soldata bera jasotzeko egindako ahaleginen gainetik. Pentsalari feminista lesbianak izan ziren lehen aktibistak klasearen arazoa mugimendu feministaren barnean azaleratzen: beren ikuspuntuak hizkuntza ulergarri batean azaldu zituzten. Haientzat, imajinaezina zen senarren mende egotea ekonomikoki. Eta, askotan, emakume feminista heterosexualak baino askoz ere kontzienteagoak ziren emakumeek lanean aurre egin beharreko zailtasunei buruz. 1970eko hamarkadaren hasieran, giro feministetan gai hori lantzen arituak ziren hainbat klasetako emakumeen lanak argitaratu ziren; besteak beste, Charlotte Bunch eta Nancy Myron-en class and feminism [Klasea eta feminismoa] antologia. Bada, antologia horretako artikulu guztietan nabarmentzen da klasea ez dela diru-kontua bakarrik. Rita Mae Brown-ek (idazle ospetsua garai hartan) honela dio “The Last Straw” [Azken tanta] testuan:
Klasea Marxek definituriko ekoizpen-bideekiko harremana baino askoz gehiago da. Klasean sartzen dira zure jokamoldea, zure oinarrizko ustekizunak, nola irakasten dizuten portatzen, zer espero duzun zeure buruarengandik eta besteengandik, nola ikusten duzun etorkizuna, nola ulertzen eta konpontzen dituzun arazoak, nola pentsatzen duzun, nola sentitzen zaren, nola jokatzen duzun.
Aktibista haiek klase guztietako emakumeek osaturiko talde feministetan aritu ziren, eta lehenak izan ziren ikusten klasearen arazoari aurre egin arte ez zutela inongo ahizpatasun politikorik lortuko emakume guztiak elkartu eta patriarkatuaren aurka egiteko. Klasearen arazoa agenda feministetan sartu zenean, esparru bat zabaldu zen klase —eta arraza— intersekzionalitatea mahai gainera ateratzeko. Gure gizartean, arraza-, sexu- eta klase-sistema instituzionalizatuaren barnean, emakume beltzak hierarkia ekonomikoaren behe-behean zeuden, argi eta garbi. Hasieran, langile-klaseko emakume zuri ikasiek klase guztietako emakume beltzek baino ikusgaitasun handiagoa zuten mugimendu feministaren barnean. Gutxiengoa ziren mugimenduaren barnean, baina berena zen esperientziaren ahotsa. Beren klase pribilegiatuko arraza guztietako burkideek baino hobeki zekiten zer kostu zekarren arraza-, klase- eta generonagusikeriari buru egiteak. Bazekiten, halaber, zer zen norberaren egoera ekonomikoa aldatzeko borroka egitea. Askotan, haien eta haien klase pribilegiatu bereko burkideen artean gatazkak sortzen ziren jokamolde egokiari buruz edo feminismoaren funtsezko kezka gisa aurkeztuko ziren gaiei buruz. Mugimendu feministaren barnean, klase pribilegiatuko emakumeek, zeinak sekula parte hartu gabeak baitziren askatasunaren aldeko ezkerreko borroketan, klase-borrokaren politikaren oinarriak ikasi zituzten; horretarako, aurre egin zieten pribilegio gutxiagoko emakumeek jotako erronkei, eta, prozesuan zehar, asertiboak izaten eta gatazkak konpontzeko bide konstruktiboak eraikitzen ikasi zuten. Baina, jarrera konstruktiboak hartu arren, emakume zuri pribilegiatu askok feminismoa berei balegokie bezala eta beren ardurapean balego bezala jokatzen segitu zuten. Patriarkatu nagusiak ere berresten zuen klase pribilegiatuetako emakumeen kezkak zirela aintzat hartu beharreko bakarrak. Feminismo erreformistaren helburua emakumeentzako berdintasun soziala lortzea zen, baina betiere indarrean zegoen egituraren barnean. Emakume pribilegiatuek beren klase bereko gizonekiko berdintasuna nahi zuten. Klase horretan sexismoa nagusi bazen ere, ez zuten langile-klaseko gizonen patu bera nahi. Feministak, beraz, ahaleginean ari ziren emakumeek beren klase bereko gizonekiko berdintasun soziala lor zezaten, eta, ildo horretatik, supremazismo zuri kapitalista patriarkala beldur zen zurien boterea ahulduko ote zen ez-zuriek botere ekonomikoa eta pribilegiorako aukera-berdintasuna erdietsiz gero. Azkenerako botere zuriaren feminismo erreformista bilakatua zenari lagunduz, patriarkatu supremazista zuri nagusiaren boterea sendotu zen, eta, aldi berean, feminismoaren politika erradikala ahuldu. Pentsalari feminista iraultzaileak izan ziren bakarrak sumina adierazi zutenak mugimendu feministaren kooptazio haren aurrean. Gure kritikak eta gure suminak oihartzuna izan zuten hedabide alternatiboetan. Mary Barfoot aktibista zuri erradikalak zera idatzi zuen, ausardiaz idatzi ere, the coming of black genocide [Genozidio beltzaren etorrera] artikulu-bilduman:
Emakume zuri batzuek, minez eta suminez, pentsatzen zuten 1970eko urteetako emakumeen mugimenduak ahizpatasuna esan nahi zuela, eta traizionatuta sentitu ziren emakume gora-nahien aldetik, patriarkatuaren etxera itzuli zirenen aldetik. Baina emakumeen mugimenduak ez zuen inoiz alde batera utzi Aita Zakilaren alderdia... Ez zen gerrarik egon. Ezta askapenik ere. Genozidioaren onuren zati bat jaso genuen, eta pozik geunden. Patriarkatuaren Arrebak gara, eta babesten ditugu zapalkuntza nazionala eta klase-zapalkuntza. Mundu-mailako euroinperialismoa da patriarkatuaren aldaera gorena. Zakilaren arrebak bagara eta berak daukana nahi badugu, azken batean, berak daukan hori eman zion sistema babesten ari gara.
Izan ere, emakume feminista askorentzat, errazagoa zen eta errazagoa da pentsamolde supremazista zuritik askatzea beren klase-elitismotik baino. Emakume pribilegiatuek beren klase bereko gizonekin batera botere ekonomikoa erdietsi ahala, klaseari buruzko eztabaida feministak asko urritu ziren. Horren ordez, emakume aberatsen irabazi ekonomikoak emakume guztien aldeko seinale on gisa ikustera bultzatzen gintuzten emakumeok. Baina, egiaz, irabaziok ez zuten inolaz ere aldatzen emakume pobreen eta langile-klasekoen patua. Gizon pribilegiatuek, gainera, ez zituzten ardura berak bereganatu etxeko zaintza-lanetan; beraz, klase pribilegiatuko arraza guztietako emakumeen askatasunak emakume pobreak eta langile-klasekoak beti mendean egotea eskatzen zuen. 1990eko hamarkadan, indarrean zegoen gizarte-egiturarekin bat egitea izan zen “emakumeen askapen”aren truke ordaindu beharreko prezioa. Azkenean, klase-botereak agerian utzi zuen feminismoa baino garrantzitsuagoa zela. Eta azpikeria horrek mugimendu feminista desorekatu zuen. Emakumeek gizonen jarrera bera hartu eta klase-estatus eta -botere handiagoa lortu zutenean, feminismoa ahuldu zen. Emakume asko traizionatuta sentitu ziren. Erdiko eta beheko klaseko emakumeek lan-munduan sartzera behartuta ikusi zuten beren burua, feminismoaren ethosak bultzaturik, eta, errealitate gogorrarekin topo egin zutelarik, ez ziren askatuta sentitu, etxetik kanpo lan egiteak ez baitzuen esan nahi etxeko lanak berdin banatuko zirenik gizonen eta emakumeen artean. Adostasunezko dibortzioak etekin ekonomiko handiagoa zekarkien gizonei emakumeei baino. Emakume beltz eta koloreko askok ikusi zutelarik klase pribilegiatuetako emakume zuriek gainerakoek baino etekin ekonomiko handiagoa ateratzen zutela feminismo erreformistaren lorpenei esker, generoa arraza-diskriminazio positiboan txertatzeari esker, haien beldurrak berretsi ziren: feminismoaren egiazko asmoa zurien boterea areagotzea zen. Feminismoaren traizio handiena zera izan zen: masa-protesta feministarik ez antolatzea Gobernuak emakume ezkongabeen aurka egindako erasoen eta ongizate-sistema suntsitzeko ahaleginaren aurrean. Emakume pribilegiatuek, askok beren burua feministatzat eduki arren, alde batera utzia zuten “pobreziaren feminizazio”aren afera. “Botere-feminismo”aren ahotsek leku gehiago izan ohi dute hedabideetan klase-pribilegiorik ez dutenenganako solidaritateari traizio egin gabe klaseboterea lortu duten banakako emakume feministek baino. Feminismoarekin zintzoak izanda, gure helburua zera zen: ekonomikoki burujabeak izatea eta beste emakume batzuei laguntzea beren egoera ekonomikoa hobetzeko egiten ari ziren ahaleginean. Eta horixe da gure helburua gaur egun ere. Gure bizipenetatik abiatuta, ez dugu onartzen emakumeek irabazi ekonomikoak lortzeko modu bakarra izatea indarrean dagoen patriarkatu kapitalistarekin eskuz esku jardutea. Herrialde osoan zehar badira klase-boterea izanik aldaketa sozialaren gaineko ikuspegi iraultzailea duten feministak: baliabideak partekatzen dituzte, eta beren boterea erabiltzen dute emakumeon bizitza hobetzeko erreformak babesteko, emakumeon klasea zeinahi dela ere. Askapen feministaren egiazko itxaropen bakarra klase-elitismoari aurre egiten dion aldaketa sozialaren ikuspegia da. Mendebaldeko emakumeek klase-boterea lortzea eta genero-desberdintasuna areagotzea patriarkatu supremazista zuri globalak hirugarren munduko emakume asko eta asko esklabo bihurtzeari edo menderatzeari zor zaio. Estatu Batuetan, kartzelaindustria gero eta indartsuago baten eta workfare ereduan oinarrituriko ongizate-sistema baten indarrak batuz, immigrazio-politika kontserbadore batekin batera, kontratupeko esklabotzarako baldintzak sortu eta onetsi dira. Ongizate-sistema deuseztatuz gero, emakume eta haurren beste azpiklase bat sortuko da, menderakuntzazko egiturek azpiratua eta esplotatua. Ikusirik nola aldatu den klase-errealitatea gure herrialdean, nola areagotu den aberatsen eta pobreen arteko arrakala eta nola ari den pobrezia etengabe feminizatzen, hil edo bizikoa dugu masa-mugimendu feminista erradikal bat, iraganeko indarren gainean eraikia eta erreformei esker lorturiko onurak kontuan hartzen dituena baina gaur egungo teoria feministaren okerbideak zalantzan jartzen dituena eta estrategia berriak eskaintzen dizkiguna. Mugimendu aurrerakoi bat emakume pobreen eta langile-klasekoen baldintza konkretuetan oinarrituko litzateke. Horrek esan nahi du kontzientzia kritikoarekin hezteari bide ematen dion mugimendu bat sortu behar dugula, zeinean emakumeek —klase-boterea duten emakume feministek— etxebizitza merkeak eraikitzeko proiektuak jarri behar bailituzkete abian, emakume guztiek beren jabetzapeko etxea izan dezaten. Etxebizitza-kooperatibak sortuko balira printzipio feministetan oinarriturik, agerian geratuko litzateke zein garrantzitsua den borroka feminista emakume guztion bizitzan. Klase-boterea duten emakumeek, oportunismo hutsez erabiltzen badute plataforma feminista eta, ondorioz, feminismoa ahuldu eta azkenerako berak ere mendean hartuko dituen sistema patriarkal bat mantentzen laguntzen badute, ez diote traizio egiten feminismoari, baizik eta beren buruari. Klaseeztabaidara itzuliz, emakume eta gizon feministek berrezarriko dituzte solidaritaterako beharrezkoak diren baldintzak. Orduan, errazago imajinatuko dugu mundu bat non baliabideak partekatzen diren eta pertsona gisa hazteko aukerak ugaritzen diren denontzat, bakoitza zer klasetakoa den gorabehera.
Feminismoa denon kontua da
|
