1895-10-03 / 1925-12-27
Sergei Jesenin
jaio zen duela 128 urte
Jesenin, Serge Alexandrovitx. Poeta errusiarra (Konstantinov, 1895 - Leningrado, 1925). Nekazari baten semea zen, eta ondo ezagutzen zuen laborarien mundua. 1916an argitaratu zuen lehen poema liburua. Iraultzak zekarren bizitza berria kantatu zuen: Inonia (1918), Errusia Sobietarra, Martxa Handiko kanta, 26en balada (1923-1928). Isidora Duncanekin ezkondu zen eta harekin Sartaldera egin zuen bidaiaren ondoren, ideia berrien eta izpirituaren eta izadiaren edertasuna suntsitzen zuten industrialtzearen gero eta kontrago jarri zen: Lapur baten aitortza (1921). Gero eta etsiago, edaten hasi zen; Gizon beltza (1925) bere azken obra idatzi eta bere buruaz beste egin zuen hogeita hamar urte zituela. Haren obrak harrera ona izan zuen gazteen artean, baina Errusiako Alderdi Komunistak langileriarengandik urrutikotzat jo zuen, eta debekatu egin zuen.
1897-10-03 / 1982-12-24
Louis Aragon
jaio zen duela 126 urte
Aragon, Louis. Frantses idazlea (Paris, 1987 - Paris, 1982). André Breton eta Philippe Soupault-ekin elkartzeak literaturarako bokazioa berretsi zion; elkarrekin Littérature aldizkaria atera zuten (1919). Bi liburuetan bildu dira haren lehen poemak: Feu de Joie (1920) eta Mouvement Perpétuel (1925). Mugimendu surrealistaren sortzaileetakoa (Revue Surréaliste, I. zk., 1923). Aragonen testuak beren umore, indarkeria, lirismo eta dotoretasunagatik gainerako surrealisteenetatik nabarmendu ziren: Anicet ou le Panorama (1921); Le Paysan de Paris (1926); Traité du Style (1928). Sobieten iraultzak dakarren justizia-agintzak Alderdi komunistan sartzera bultzatu zuen Aragon (1927). Elsa Triolet, Maiakovski poetaren koinatarekin topo egiteak erabateko eragina izan zuen intelektualaren paperari buruzko ikuspuntu militantea, iraultzaren zerbitzutan ezartzen duena alegia, bere egiteko unean. Errealismo sozialistaren tesiak azaldu nahirik, eleberri-egitamu zabalari ekin zion: Le Monde réel. Haren barne aurkitzen dira: Les Cloches de Bâle (1934); Les Beaux Quartiers (1936); Les Voyageurs de l'impériale (1942); Aurélien (1945). Pertsonaia askotako eleberri hauetako ekintza 1914 aurreko urteetatik 1940 arteko aldian kokatua da. Geroko Communistes (5 liburuki, 1949-1951) margo erraldoiarekin amaitu zen Monde Réel zikloa. Gerran parte hartu zuen; desmobilizaturik, Nizan finkatu eta berriro klandestinitatean ziharduen Alderdi Komunistarekin jarri zen harremanetan. Erresistentzian esku hartu zuen bitartean, haren poesia liriko eta intimista bihurtu zen: Le Crève-Coeur (1941); Cantique à Elsa (1942); Les Yeux d'Elsa (1942); Brocéliande (1942); Le Musée Grévin (1943); La Diane française (1946). Gerra ondoko urteetan alderdi komunistaren borroka guztietan presente egon zen (1954: komite zentraleko kidea). Ordukoak dira: Le Nouveau Crève-Coeur (1948); Élégie à Pablo Neruda (1966); Littératures soviétiques (1955) eta Introduction aux littératures soviétiques (1956). Bakearen Lenin Saria eman zioten 1957an. Aro hartakoa da Le Fou d'Elsa (1963), frantsesezko poesia lirikoaren gailurretakoa. Beste zenbait obra: La Semaine Sainte (1958), eleberri historikoa; La mise à mort (1965), kontakizun zorrotza; Blanche ou l'oubli (1967), hizkuntza eta eleberriaren arteari buruzko gogoeta. Les Lettres françaises aldizkariaren sortzaileetakoa izanik, hogei urtez (1953-1972) agerkari horretako lankide eta zuzendari izan zen. Azken aldikoak dira: Henri Matisse, roman (1971); Théâtre-Roman (1974); Je n'ai jamais appris à écrire, ou les Incipit (1969), benetako autobiografia literarioa.
1896-10-03 / 1987-07-08
Gerardo Diego
jaio zen duela 127 urte
Diego, Gerardo. Espainiar poeta. (Santander, 1896 - Madril, 1987) «27. Belaunaldiko» kidea izan zen. Deustuan, Salamancan eta Madrilen egin zituen letra ikasketak. Albertirekin batera Espainiako Literatura sari nazionala jaso zuen Versos humanos poema bildumarekin 1925. urtean. "Academia de la Lengua Española" erakundeko kidea, Jose Antonio saria eta Juan March fundaziokoa jaso zituen 1946 eta 1961. urteetan. Oparotasun handiko idazlea izan zen eta bere liburuetako gai nagusiak amodioa, musika eta zezenketak dira batez ere: Imagen (1922), Manual de espumas (1924), Poemas adrede (1932), Biografía incompleta (1953), Alondra de verdad (1941), La luna en el desierto (1948), Soria (1948), Variaciones (1954), Paisaje con figuras (1956), Angeles de Compostela (1961), La suerte o la muerte (1963), El cerezo y la palmera (1964), Vuelta del peregrino (1967), Versos divinos (1971), Cemento civil (1972), Un jándalo en Cádiz (1974), Manuel Machado, poeta (1974), Lola (1977), Socia sucedida (1977) eta Carmen (1977).
1886-10-03 / 1914-09-22
Alain Fournier
jaio zen duela 137 urte
Alain-Fournier (Henri Fournier). Eleberrigile frantsesa (La Chapelle d'Angillon, 1886 - Les Éparges, 1914). Le Grand Meaulnes (Meaulnes Handia, 1913) izenburuko eleberri bakarrean mutil ameslari sutsu baten amodioa kontatzen du, zorion iritsezinaren bila barne abentura sakona bizi duena. Gerran hil ondoren argitaratu zen haren literatur gustoez diharduen eta 1905-1914 aldia hartzen duen Correspondance (Gutunak, 1926-1928). Arrakasta handia bildu zuen Le Grand Meaulnes eleberriak eragin nabarmena izan du XX. mendeko hainbat idazlerengan.
1896-04-29 / 1981-10-03
Walter Mehring
hil zen duela 42 urte
1912-07-14 / 1967-10-03
Woody Guthrie
hil zen duela 56 urte
1901-10-03 / 1949-10-27
Frantisek Halas
jaio zen duela 122 urte
Lehergailua zartatuko denean
itzul.: Hedoi Etxarte
Ihes ederra, 2009
Alberdania
1875-10-03 / 1964-08-15
Dr. Atl
jaio zen duela 148 urte
Urriak 05: bell hooks Transgresioa irakasgai. Hezkuntza askatasunaren praktika gisa
Maskara baten aitortza
Yukio Mishima
itzul.: Iker Alvarez
Ibai Atutxa Orde?ana
Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre
itzul.: Patxi Zubizarreta
Jon Jimenez
Alferrikakoaren balioa
Nuccio Ordine
itzul.: Fernando Rey
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Maskara baten aitortza
Yukio Mishima
itzul.: Iker Alvarez
Jon Jimenez
Soniexka
Ludmila Ulitskaia
itzul.: Josu Zabaleta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Puta
Nelly Arcan
itzul.: Miel A. Elustondo
Nagore Fernandez
Puta
Nelly Arcan
itzul.: Miel A. Elustondo
Amaia Alvarez Uria
Deitora zaitzala Tigrisek
Emilienne Malfatto
itzul.: Irati Bereau Baleztena
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
itzul.: Josu Zabaleta
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)
Maria Merce Mar?al
Poesia kaiera
2023 Ekaina
2023 Maiatza
Wa Thiong'o eta Bulawayo
Afrikako hitzak
2023 Apirila
Mouton eta Rodoreda
Fantasiatik errealitatera
2023 Martxoa
Jose GorostizaAmaibako heriotza
Roberto Juarroz
Poesia bertikala
2023 Otsaila
2023 Urtarrila