IZENA
Cesare Pavese

Il Nome, 1941
euskaratzailea: Joakin Balentzia
Susa-14/15, 1985

 

      «Chi fossero i miei compagni di quelle giornate, non ricordo. Vivevano in una casa del paese, mi pare, di fronte a noi, dei ragazzi scamiciati —due— forse fratelli. Uno si chiamava Pale, da Pasquale, e può darsi che attribuisca il suo nome alláltro. Ma erano tanti i ragazzi che conoscevo di qua e di là".

        Nire garai hartako lagunez ez naiz oroitzen. Bi mutiko alproja, agian anaiak, ene ustez, herriko etxe batean bizi ziren gure parean. Batek Pale zuen izena, Pasquale-tik, edo beste anaiaren izena izan liteke, ziur ez dakit. Leku askotako hainbeste mutiko ezagutzen nuen eta.

        Bere aitak jipoi bat ematen ziolarik Pale —garai garaia eta zaldiaren aho batekin— etxetik ihes egiten zuen bi edo hiru egunetan faltatzeko; eta gero, birragertzen zenean, aita prest zegoen gerrikoarekin berriz larrutzeko. Berriro ihes egiten zuen, orduan amak, haranaren bukaeran, errekako basoen, zelaien gainean begiratzen zuen leiho lorrin hartatik eta dei egiten zion deihadarka, madarikatzen. Zenbait goizalditan leiho hartatik andre haren garrasi lelotuak irazartzen ninduten. Atso anitzek umeei horrela dei egiten zieten baina harek beste denak mutuarazten zituen eta ehiztarien tiroak bezala zenbait ordutan sumingarri durundatzen zuen izena, Palerena izaten zen. Noizean behin, guk kopeta haundiz, isekatzat oihukatzen genuen izen hura. Nik uste Pale bera ere dibertitzen zela oihukatzerakoan.

        Ziur ez dakit, Pale eta biok bakarrik geunden edo, aurreko mendiska malda idorretatik elkarrekin egon ginen egunean —lehenbiziko erreka eta kanaberadiak irabiatu genituen siestako tenorean—. Nire kideak hortzak desestaliak eta ilegorrizko burua zituela ziur nago eta oroitzen naiz kontatu niolako alderdi idorretan bizi den lehoiak bereak bezala hortzak eta ilehori gorriska zituela. Egun hartan sugearen bilakera zehatz batean aritu ginelako higitsuak geunden. Triparaino txipatuak eta garaitea eguzkipean genuen kiskaldua; zenbait igel ateratzen zen harriak mugitu ondoren, nire orkatilak erabat ubelduak zeuden. Paleri horzka egin zuen belar baten ur berdea hortzen artetik jariotzen zitzaion. Garrasi bat haizean, leun baina garbi, aditu zen gero landareen eta uraren isiltasunen artean.

        Ea Niretzat ote zen belarria erne nuela oroitzen naiz.

        Baina garrasirik ez zen errepikatu. Geroxeago errekako behitikoa utzi eta aldapa igo genuen, basaranen bila genbiltzala erraten gure baitan baina jakiten —neuk bederen eta bihotzak taupadak egiten zizkidan— aldi honetan sugegorria zela helburua. Lehoiei buruz harro mintzaten hasi nintzen bideska igotzen genuen bitartean, ipuruen artean. Zapatak berriz paratu nituen mutiko zintzoarenaren seinale bat egiten arratseko kontuen errendimenduan arrisku inplizituak ia ia konjuratzeko. Txistu egiten nuen.

        —Utzi. Horrela ez zaio deitzen sugegorriari, muxin egin zuen nire kideak geldituz.

        Urkuluzko bi makil genituen piztia harrapatzeko eta hiltzeko. Gutariko batzu uretara sartu arren seguru nago biok bakarrik igo genuela bideska. Pale —ni baino desberdinagoa. Sarrien eta arantzeen gainean oinutsik zebilen ardurarik gabe. Hori erran nahi nuelarik bapatean sasi baten aurrean gelditu zen eta, burua mugitzen, aurrerantz makurturik, apalki txistu egiten hasi zen. Sasia arrail arrokatsu batetik irten zen eta handik zerua ikusten zen.

        —Sugea harrapatzen badugu hobe izanen da erran nuen isiltasunare hartan.

        Lagunak ez zuen erantzunik egin eta xuxurlatzen jarraitu zuen txorrotako uraren haritxo bat bezala. Sugegorria ez zen ateratzen.

        Deihadar supitu batek haizean asaldatu gintuen txilio bat edo astinaldi baten antzera. Herritik berriz dei egiten zuten: ohizko boza zen, urrikalgarri eta errabiatsua: «Pale, Pale!»

        Agudo pentsatu nuen nire etxekoez. Pale gelditu zen, aurrerantz buruarekin, zango batez mantentzen eta bere deabruko imentzioren bat egiten zuela eman zidan. Ia isilik ez egina berriz bozak: «Pale, Pale!» Orduan kideak amorruz jaurtiki zuen makila eta presaka erran zuen: «Bastart haiek! Sugegorriak aditzen badu nire izena, bila ibiltzen garen bitartean, gero ezagun izanen nau».

        —Goazen —bozerran nuen bozaren hari batez.

        Atso madarikatuak deitzen jarraitzen zuen. Ikusten nuen leihotik agertzen noizean behin bularretako haur batekin besoetan eta jaurtikitzen oihu hura kantatzen bezala. Halako batean Palek heldu ninduen eskumuturretik eta garrasi zuen: «Ospa egin!» Lauaraino korrika batean egin genuen; elkar oihukatu genuen: «Sugegorria!», kilikatzeko, baina gure beldurra —nirea bederen— hori baino konplexuagoa zen, haize eta harrietako potentziei iraintzeagatik sentsazio bat, ez dakit.

        Gaua iritsi zitzaigun eta zubiko langen gainean aurjarriak aurkitu gintuen. Pale isilik eta ttu egiten uretara.

        —Har dezagun freskua balkoian —erran nion Paleri. Herriko andre guztiak hau edo hura deitzen hasten ziren ordua zen, baina momentuz bake miresgarri bat zen eta zenbait kilkir bakarrik aditzen zen.

        «Oraindik ez naute deitu», pentsatuz erran nuen:

        —Zergatik ez duzu erantzunik egiten deitzerakoan? Arrats honetan jipoia gainditu duzu.

        Palek imintzio bat egin zuen sorbaldak altxatuz:

        —Zer nahi duzu andreek uler dezaten?

        —Egiaz sugegorriak izen bat aditzen badu gero beraren bila etortzen da?

        Palek deus ez zuen erran. Hainbeste aldiz etxetik ihes eginez gero uzkur bihurtzen den gizon baten antzera.

        —Orduan mendiska hauetako suge guztiek jakin behar dute zure izena.

        —Eta zurea baita ere —erran zuen Palek—. Mutiko zintzoarena egiten baduzu sugegorriari inportatzen zaiola zuk uste duzu? Bera bilatzen dutenak hil nahi ditu sugegorriak...

        Baina momentu hartan lehenagoko oihua berregin zen. Atsoa leihora itzuli zen. Gurdi baten gurpilek kirrinkatu zuten eta putzuan pozal baten palestada aditu zen. Orduan etxeratzen hasi nintzen eta Pale zubian geratu zen.

 

IZENA
Cesare Pavese

Il Nome, 1941
euskaratzailea: Joakin Balentzia
Susa-14/15, 1985