|
Urkamendira bideko erreportaia
II. KAPITULUA Agonia
“Eguzkiaren argia eta izarren argitasuna guretzat iraungitzen direnenan, guretzat iraungitzen direnean...”. Bi gizon, kripta zuri batetan, pausu geldi eta astunez gira-biraka ibili dabiltza, otoitzeko jarreran eskuak elkartuta, ahots monotono eta desakort batez salmo tristeak kantatuz.
“... gozoa da arima jasotzea zerura, zerura...”
Norbait hil da. Nor? Burua biratzen saiatzen naiz. Zerraldoa hildakoarekin eta honen buruan bi hatz bezala altxatzen diren bi txirioak ikustea lortuko dut agian.
“... gaua existitzen ez denera, gauaren argia betidanikoa denera...”
Lotu dut begirada altxatzea. Inor ez dut ikusten. Inor ez dago: bakarrik bi beraiek eta ni. Norentzat kantatzen dituzte salmo horiek?
“Beti dizdiragarria den izar hori Jesus da, Jesus da...”
Hileta da. Bai, hileta da. Eta nor lurperatzen dute? Nor dago hemen? Biak bakarrik eta ni. Eta ni! Agian nire hileta izango da. Baina entzun: errakuntzaren bat dago hemen. Ni ez nago hilik. Ni bizi naiz. Ikusten duzue nola begiratzen zaituztedan eta nola zuekin hitzegiten dudan. Gelditu! Oraindik ez nazazue lurperatu.
“Norbaitek agurtzen gaituenean azken aldiz, azken aldiz...”
Ez naute entzuten. Gortuta al daude? Ez al dut hitzegiten behar bezain ozenki...? Ala hilik nago eta gorputz gabeko nire ahotsa entzutea, ezinezkoa al zaie? Akaso, nire gorputza, zerraldo etzanda, nire hiletaren ikuslea izango ote da?
“... bere begirada gupidatsua zerura, zerura, zuzentzen du...”
Gogoratzen saiatzen naiz. Norbaitek zailtasunez jaso, jantzi eta ondoren ohatilan utzi ninduen. Galerian metalezko pausoak durundatu egin zuten eta ondoren... Hori da guztia. Ez dakit gehiagorik. Ez naiz gogoratzen.
“Betidaniko argitasuna gordetzen den lekura...”
Baina guzti hau zentzu gabekoa da. Ni bizi naiz. Urrutiko mina sentitzen dut. Eta egarri naiz. Hildakoak ez dira egarri izaten. Eskuak mugitzeko nire indar guztiak biltzen ditut eta nirea ez den ahots arraroa nire eztarritik ateratzen da: —Ura! Azkenik! Gira biraka ibiltzea uzten dute bi gizonek. Niregana hurbiltzen dira eta batak makurtuz pitxer bete ur urreratzen dit ezpainetara. —Zerbait ere jan behar zenuke, burkide. Azkenengo bi egunetan edan eta edan baino ez duzu egin eta... Zer diozu? Bi egun dira? Zein egun da gaur? —Astelehena. Astelehena. Eta ostiralean atxilotu ninduten. Zein astuna sentitzen dudan burua! Eta zenbat freskatzen duen urak! Lo egin! Utz nazazue lo egiten! Iturriaren urgain gardena ur tantak mugitzen du. Mendi arteko zelaian sortzen den iturria da, basazainaren etxetik hurbil, Roklan mendipean. Eta euri fin fina eta etengabea, pinuen hostoetan ttarrapattaka ari da... Zein goxoa den lo egitea. Eta berriz iratzartzen naizenean, astearteko gaua da eta txakur bat dago nire aurrean. Artzain txakur alemana. Bere begi eder eta zorrotzez arakatzen nau eta galdetu: —Non bizi hintzen? O ez! Ez da txakurra. Ahots hori beste izaki batena da. Bai, beste norbait dago hemen. Bota luze batzu ikusten ditut eta beste pare bat bota luze eta zaldi gainean ibiltzeko praka batzu; baina ez dut ezer ikusten. Eta begiratzea nahi dudanean zorabiatu egiten naiz. Zer axola! Utz nazazue lo egiten... Asteazkena. Salmoak kantatzen zituzten bi gizonek, mahai ondoan eserita daude, lurrezko katiluetatik jaten ari dira. Orain bereizten ditut. Bata, bestea baino gazteagoa da eta ez du monje itxurarik. Kripta ere ez da kripta orain; edozein zelda bezalako zelda da. Nire begietatik ateratzen diren lurrezko harri iladak ate astun eta beltz batetara iristen dira... Giltzak zerrailan hirrinkinatu egiten du. Gizon biak salto egin eta zutik jartzen dira. S.S.-ko uniformez jantzirik beste bi gizon sartzen dira eta jantz nazatela agintzen diete. Nire praketako hankalde eta nire alkondarako mahuka bakoitzean hainbat pena izkuta zitekeenik, ez nekien. Ohatila batetan jarri eta eskaileratik behera eramaten naute. Korridorean zehar ferratutako boten pausuak durundatu egiten dute. Konorterik gabe ekarri ninduten bide berbera da... Nora eramaten du? Zein infernutara darama? Polizeigefongnis-aren erregistroko bulego ilun eta higuingarriaren lurrean uzten naute eta alemaniar ahots batek saminduraz botatako galdera, itxurazko ontasunaz ahots txekiar batek itzultzen dit: —Ezagutzen al duk? Eskuaz eusten dut okotsa. Arkuts aurrean aurpegi zabaleko emakume gazte bat dago. Zutik eta burua tente duelarik, ozartasunik gabe baina duintasunez begiratzen du, bakarrik ni ikusi eta agurtzeko behar den beste jeisten ditu begiak. —Ez dut ezagutzen. Behin bakarrik eta une batez Petschek Jauregian gau ikaragarri hartan ikusi nuela gogoratzen dut. Gaur da bigarrena eta, zoritxarrez, ez dut gehiagorik ikusi , erakutsi zuen duintasunagatik bere eskua estutzeko. Arnost Lorenz-en emaztea zen. 1942.eko setio egoeraren lehenengo egunetan exekutatu zuten. —Eta hau? Dudarik gabe ezagutzen duk. Anita Jiraskova! Mesedez, Anita! Nola hemen? Zure izenik ez nuen inoiz aipatu eta. Zurekin zer ikusirik ez daukat. Ez zaitut ezagutzen, uler ezazu, ez zaitut ezagutzen. —Ez dut ezagutzen. —Izan hadi zentzuduna, mutil. —Julek, alferrik da —esaten dio Anita-k bere eskuek zapia pixkat estutuz. Alferrik da. Salatu egin naute. —Nork? —Isil hadi! Norbaitek bere erantzuna mozten du eta eskua emateko neregana makurtzen denean zakarki bultzatzen du. Anita! Gainerako galderak ez ditut entzuten. Eta urrutitik bezala, inongo minik gabe eta ohartzen banengo bezala, ohatila zakarki zabukatuz eta barrezka galdetuz ia nahiko ez banu lepotik zabukatzea, sentitzen dut nola bi S.S.-k berriz zeldara eramaten nauten. Osteguna. Bereizten hasi naiz. Zeldako nire lagunak, gazteenak, Karel du izena eta honek besteari, zaharrenari “aita” esaten dio. Beraien bizitza kontatzen didate baina nire buruan dena nahasten da. Meategi batetaz eta banku batetan eserita dauden umeetaz hitzegiten didate. Kanpai bat entzuten dut. Sua dagoela izango da. Eta mediku eta S.S.-ko erizain bat egunero etortzen direla ere esaten didate, nire osasun egoera hain larria ez dela eta badirudiela laster indarberritu egingo naizela. Zein mutil ona! Zenbat sentitzen dudan sinetsi ez ahal izatea. Iluntzen ari da. Zeldako atea irekitzen da eta isil isilik txakur bat korrika sartzen da. Nire buru parean gelditu eta berriz adi begiratzen nau. Bota pare biak berriz. Baina badakit orain: pare bat txakurraren jabearenak, Pankrac-ko gartzelako zuzendariarenak eta bestea nire gauitaunketa eraman zuen Gestapoko sekzio antikomunistaren nagusiarenak. Uniforme gabeko praka batzu daude alboan. Begirada altxatzen dut: bai, ezagutzen dut. Atxilotu ninduen asaltuko pelotoia gidatzen zuen komisario garaia eta argala da. —Galdu duk. Gutxienez salba ezak burua. Hitzegin! Zigarrotxo bat eskaintzen dit. Ez dut nahi. Ez nintzateke erretzeko gauza izango. —Baxa-tarren etxean zenbat denboran bizi izan haiz? Baxa-tarrak! Hori ere badakite. Nork esan ote die? —Ikusten duk: dena zekiagu. Hitzegin! Dena badakite, zertarako hitzegin? Ez dut bizitza alferrikoa izan eta bere amaiera ez dut zertan pikutara bota beharrik. Itaunketak ordu bete irauten du. Komisarioak ez du deihadarrik botatzen. Eroapenaz errepikatzen ditu galderak eta erantzunik jasotzen ez duenean beste bigarren, hirugarren, hamargarren galdera egiten du. —Oraindik ez al duk ulertzen? Bukatu da dena, ulertzen? Dena galdu duzue. —Nik neuk galdu dut bakarrik. —Komunaren garaipenean sinesten al duk oraindik? —Jakina. —Sinesten al du —galdetzen du alemaniar nagusiak eta komisario garaiak itzultzen du— sinesten al du Errusiaren garaipenean oraindik? —Jakina. Ezin, bada, bukatu beste era batetara. Nekatuta nago. Beraien galderetaz izkutatzeko nire indar guztiak biltzen ditut. Baina zauri sakon batetik ateratzen den odola bezala, nire kontzientzia agudo urruntzen da. Eskua ematen didanean, somatzen dut oraindik. Heriotzaren ezaugarria nire bekokian irakurriko dute agian. Ohitura zen herrialde batzutan borreruak errudunari hil baino lehen musua ematea. Gautzen ari da. Bi gizon, eskuak elkartuta gira biraka dabiltza ahots monotono eta desakort batez salmo tristea kantatuz.
“Eguzkiaren argia eta izarren argitasuna guretzat iraungitzen direnean, iraungitzen direnean...”
O, lagunok, lagunok ez jarraitu! Kanta hori ederra izango da agian, baina gaur Maiatzaren Lehenaren bezpera da, gizonaren jairik eder eta alaitsuena. Zerbait alaiagoa kantatzen saiatzen naiz, baina triste entzuten da. Karel-ek burua biratzen du eta “aitak” bere malkoak xukatzen ditu. Ez du axola. Kantatzen jarraitzen dut eta apurka apurka, nire kantura biltzen dira. Pozik lokartzen naiz. Maiatzaren Lehenaren goizaldea. Gartzelako dorrerlojuak hiru dangada ematen ditu. Argiro entzuten ditudan lehendabizikoa da. Lur gainean dagoen nire lastairara, zabaldutako leihoetatik datorren aire freskoa sentitzen dut. Nire bular eta sabelean sastakatu egiten dira lasto brintzak. Mila penaz min ematen dit gorputzeko atal bakoitzak eta arnasa zailtasunez hartzen dut. Bapatean leihoa zabalduko banu bezala argi ikusten dut: azkena da. Hil zorian nago. Asko berandutu zara, heriotza. Hala ere, beranduago ezagutzea espero nuen, urte luze batzu igaro ondoren. Gizon librearen bizitza bizitzea espero nuen: lan asko egin, asko maitatu, asko kantatu eta munduan zehar ibili. Hain zuzen ere orain, heldutasunera iristerakoan eta oraindik indar asko, hainbat, gehiegi nuelarik. Orain ez dut. Amaitzera doa. Maite nuen bizitza eta beraren edertasunaren alde burrukatzen aritu nintzen. Gizonok: maite izan zaituztet. Nire maitasunari maitasunez erantzun zeniotenean zoriontsu izan nintzen eta sofritu egin nuen bizkar eman zeniotenean. Barka nazatela kalte egin nienek. Ahantz nazatela poztasuna eman nienek. Tristura ez dadila inoiz lotu nire izenari. Aita, ama eta neure arrebok, zuentzat hau da neure testamendua; zuretzat, nire Gustina eta zuentzat burkidentzat; maite izan ditudan guzti haientzat. Penaren zurrunbilo tristea ezabatuko duela uste baduzue, egin negar une batez baina ez zaitezte kexatu. Poztasunarentzat bizi izan naiz eta poztasunagatik hil. Nire hilobiaren gainean lutuzko aingerua jartzea iraina edo bidegabekeria litzateke. Maiatzaren Lehena! Aintzina, ordu hauetan, hiriko arrabaletan gure banderak preparatzen izango ginateken. Moskuko kaleetan, ordu hauetan, desfilean parte hartzeko, taldeak martxan jartzen dira. Orain, ordu hauetan hain zuzen ere, giza askatasunarengatik miloika gizon burrukan dabiltza eta burruka hortan milaka jausten dira. Ni ez naiz haietako bat. Eta haietako bat izatea azkenengo burrukan burrukalaria izatea, zoragarria da. Baina agonia ez da atsegina. Ito egiten naiz. Ezin dut arnasarik hartu. Nire eztarriko kexu zakarra entzuten dut eta nire zeldako lagunek iratzartzeko beldur naiz. Agian ur piska batez motel dezaket... Baina iadanik, txanbileko ur guztia edan dugu. Han, ni nagoen lekutik sei pausotara, zelda bazterrean kokatuta dagoen komunean, behar den beste ur dago. Ba ote dut haraino joateko indarrik? Heriotzaren aintza guztia inor ez iratzartzean egongo balitz bezala, sabel gainean herrestatzen naiz isilean. Iristea lortu dut eta antsiaz edaten dut komun ondoko ura. Zenbat denbora egon nintzen ez zenbat iraun nuen itzuleran ez dakit. Berriz konorterik gabe gelditzera noa. Pultsua bilatzen dut. Ez dut ezer sentitzen. Eztarrira etortzen zait bihotza eta bapatean jausten da. Ni berarekin jausten naiz. Une luze batez jausten ari naiz. Bidean Karel-en ahotsa somatzen dut: —Aita, aita, entzun. Gizarajoa hiltzear dago.
Goizean medikua heldu zen. Baina guzti hau askoz beranduago jakin nuen. Etorri, auskultatu eta burua mugitu zuen. Ondoren erizaindegira itzuli eta aurreko egunean nire izenean idatzitako heriotz egiaztagiria apurtu egin zuen, espezialistaren gisako laudorioaz esanez: —Zaldia bezain gogorra da.
Urkamendira bideko erreportaia
|
