|
Urkamendira bideko erreportaia
I. KAPITULUA Hogeitalau ordu
Bost minutu barru hamarrak joko ditu erlojuak. Udaberriko gau eder eta epela da, 1942.ko Apirilaren 24.aren gaua. Bizkor nabil. Herrenka dabilen gizon adinekoaren egoerak uzten didan neurrian. Bizkor nabil, Jelinek-tarren etxera iristearren, hamarretan etxeko ataria itxi baino lehen. Bertan, Mirek nere “laguntzailea” zain izango dut. Badakit oraingoan garrantzikorik ezer ez didala komunikatuko. Nik ere ez dut ezer esatekorik. Baina hitzartutako zitari huts egiteak ikara sortarazi dezake. Eta, batez ere, funtsik gabeko zalantzak saihetsi nahi dizkiet babesten gaituzten bi adizkide gizabidetsu hoiei. Katilu bete te eskeiniaz hartzen naute. Mirek nire zain dago. Eta, berarekin Fried senaremazteak. Zuhurgabetasun bat gehiago. Pozten nau zuek ikusteak, burkideok, baina honela, denok elkarrekin, ez. Gartzelara edo heriotzara joateko bide zuzenena da. Konspirazioaren arauak errespetatu ala, bestela, lan egiteari utzi beharko diozue, honela bai zeuok eta bai besteak arriskuan jartzen dituzue eta. Ulertu? —Ulertua. —Zer ekarri didazue? —Maiatzaren Lehenaz mintzatzen den Rude Pravo aldizkariaren alea. —Ederki. Eta zu Mirek, nola zabiltza? —Hala-hola. Berririk ezer ez. Lana ondo doa... —Ongi. Maiatzaren Lehenaren ondoren ikusiko dugu elkar. Abisatuko zaituztet. —Beste katilu bete te, nagusi? —Ez, ez Jelinek andrea. Gehiegi gara hemen. —Har ezazu katilukadatxo bat gutxienez. Arren. Zerbitu berria den te ontzitik lurrunezko hodeitxo bat altxatzen da.
Norbaitek atea jotzen du. Orain, gauez? Nor izan daiteke? Bisitarien artean larritasuna azaltzen da. Kolpeak atean. —Ireki! Polizia! Bizkor, leihoetara. Hanka hemendik! Pistolak dauzkat eta zuen ihesa babestuko dut. Beranduegi! Lehiopeetan Gestapoko gizonak guri apuntatzen daude beraien pistolez. Polizia sekretuaren agenteak, atea bortxatu eta korridorea zeharkatu ondoren, zalapartaka sukaldera sartzen dira eta gero gelara. Bat, bi, hiru, bederatzi gizon. Ez naute ikusten beraien atzean nago eta, ireki duten ate ostean. Zailtasun handirik gabe tiroka dezaket, baina beren bederatzi pistolek babesgabeko bi emakume eta hiru gizonezko apuntatzen dituzte. Tirokatzen badut, nire Iagunak ni baino lehenago jausiko dira. Eta neure buruari tiro bat emango banio, sortuko litzatekeen tiroketaren biktimak beraiek izango lirateke. Ez badut tirokatzen, sei hilabetetarako atxilotuko dituzte, urtebetetarako agian, eta Iraultzak askatuko ditu. Salbazio gabeko bakarrak Mirek eta neu gara. Torturatuko gaituzte. Niri ez didate ezer aterako, baina zer egingo du Mirek-ek? Berak, Espainiako errepubikaren burrukalari ohiak, Frantziako kontzentrazio esparru batetan bi urtebete egon ondoren, handik, gerra bizian, Pragara legez kontra itzulitakoak; ez nago zihur traizionatuko ez duenik. Hausnartzeko bi segundu ditut. Edo hiru dira, agian? Tirokatzen badut, ez dut ezer salbatuko. Torturetatik libratuko naiz, baina lau burkideen bizitza alferrik sakrifikatuko dut. Honela da? Bai. Orduan erabakita dago. Nire izkutatokitik ateratzen naiz. —Begira! Beste bat. Aurpegian lehenengo kolpea. Konorterik gabe uzteko bestekoa. —Hande auf! [Altxa eskuak!] Bigarren, hirugarren kolpea. Imajina izan dudan bezala. Triskatutako pila bat altzari eta apurtutako ontziteria bilakatzen da, lehen ereduzko ordena nagusi zen etxebizitza. Ukabilkada eta ostikada gehiago. —Marsch! [Aurrera!] Etengabe pistolez apuntatzen nautelarik, auto batetan sartzen naute. Bidaian, itaunketa hasten da. —Nor haiz? —Horak doktorea. —Gezurra! Sorbaldak altxatu egiten ditut. —Geldi ala tirokatuko haut. —Tiroka ezazu. Bala baten ordez, ukabilkada bat. Tranbia baten ondotik pasatzen gara. Lore zuriz koroatuta dagoela iruditzen zait baina, nola? Ordu hauetan, gau erdian eztei tranbia bat? Sukarra izango da, agian. Petschek Jauregia. Ez nuen sekula pentsatuko bizirik iritsiko nintzenik. Arrapaladan laugarren solairuraino. A! Ikerketa antikomunistaren II-A I sekzio famatua. Jakinahia sentitzen dudala ere, uste dut. Asaltuko pelotoia gidatzen zuen komisario garaia eta argalak bere pistola sakelean sartzen du eta bere langelara eramaten nau. Zigarrotxo bat pizten dit. —Nor haiz? —Horak doktorea. —Gezurra. Bere eskuerlojuan hamaikak dira. —Araka ezazue. Araketa hasten da. Jaka kentzen didate. —Paperak ditu. —Noren izenean? —Horak doktorearen izenean. —Egiaztatu. Telefonoz deitzen dute. —Jakina. Erregistroetan ez da bere izenik agertzen. Bere paperak faltsuak dira. —Nork eman zizkian? —Poliziaren Buruzagitzak. Lehenengo makilakada. Bigarrena. Hirugarrena. Kontatu behar al nituzke? Ez seme, estadistika hau ez duk inoiz argitaratuko. —Hire izena? Hitzegin! Hire bizilekua? Hitzegin! Zein kontaktoak hituen? Hitzegin! Helbideak? Hitzegin! Hitzegin! Bestela, makilakadaka hilgo haugu. Zenbat kolpe jasan dezake gizon osasuntsu batek? Irratiak gau erdia iragartzen du. Kafetegiak zarratzen dituzte eta azkenengo bezeroak beren etxeetara itzultzen dira. Ate aurreetan maiteminduek, banandu ezinik beheari itsatsita irauten dute.Komisario garaia eta argala, asetasun irribarrez sartzen da gelan. —Dena ondo, idazle? Nork esan ote dio? Jelinek-tarrek? Fried-tarrek? Baina hauek, nire izena ere ez dakite eta. —Ikusten duk, guztia zekiguk. Hitzegin! Izan hadi zentzuduna. Hori hitzegiteko modu aldrebesa! Zentzuduna izatea eta traizionatzea gauza bera dira eta. Ez naiz zentzuduna. —Lotu! Eta eman gogor! Ordubatak dira. Azkenengo tranbiak badoaz. Kaleak hutsik daude eta irratia entzule leialei gau onak oparituz agurtzen da. —Nortzu dituk Batzorde Zentraleko kideak? Non zeudek irratigailuak? Non aurkitzen dituk zuen inprimategiak? Hitzegin! Hitzegin! Hitzegin! Orain lasaitasun handiagoz konta ditzaket kolpeak. Sentitzen dudan min bakarra, neure hortzez, haginka, ezpainetan egindakoa da. —Ken iezazkiozue zapatak! Egia da. Oinazpiek ez dute oraindik sentikortasunik galdu. Sentitzen dut. Bost, sei, zazpi... Kolpeak burmuinean sartuko balira bezala sentitzen ditut orain. Ordubiak dira. Praga lotan dago. Eta beharbada oheren batetan amets artean hipaka ari da ume bat ala gizon bat bere emaztearen iztermamia ferekatzen ari da. —Hitzegin! Hitzegin! Nire hoien gainetik pasatzen dut mihia eta apurtutako hortzak kontatzen saiatzen naiz. Ez dut lortzen. Hamabi, hamabost, hamazazpi? Ez. Une hontan, “itaunketatzen” nauten komisarioen kopurua da hori. Batzuk nabarmenki nekatuta daude. Eta heriotza berandutu egiten da. Hirurak dira. Auzunetatik somatzen da goizaldea; barazki saltzaileak merkaturantz abiatzen dira; Kale garbitzaileak kaleetan agertzen dira. Oraindik, agian, egunsentia ikusteko beste biziko naiz. Nire emaztea dakarte. —Ezagutzen al duzu gizon hau? Odola irentsi egiten dut ikusi ez dezan...Eta alferrik da, nire aurpegiko poro guztietatik eta hatzemarretako erkainetatik ateratzen bait da. —Ez. Ez dut ezagutzen. Bere begietan ikara izpirik ere nabaritzen ez zitzaiola esan zuen. Urregorrizkoa da! Ezagutzen nauenik aitortuko ez duen promesa bete du, dagoeneko alferrikoa izan arren. Nork eman die, bada, nire izena? Eraman zuten. Ahal dudan begirada alaienaz agurtzen dut. Agian ez zen hain alaitsua izango. Ez dakit. Laurak dira. Egunsentia al da? Ez al da? Estalitako leihoak ez didate erantzunik ematen. Eta heriotza ez da oraindik iritsi. Beraren bila joan behar al dut? Baina, nola? Norbaitekin behaztopatu eta lurrera erori naiz. Ostikadak ematen dizkidate. Zapaltzen naute. Bai, agudo etorriko da azkena, oraingoan. Beltzez jantzitako komisarioak bizarretik oratuz jasotzen nau eta asetasunez barre egiten duen bitartean ateratako ile multzoa erakusten dit. Komikoa benetan. Iadanik ez dut inolako minik sentitzen. Bostak, seirak, zazpirak, hamarrak. Eguerdia. Langileak lanetik joan etorrian dabiltza; umeak ere eskolatik joan etorrian, dendetan saldu egiten da eta etxeetan janaria prestatzen. Akaso, une hontan, nire ama nitaz oroituko da. Agian, burkideek ezagutuko dute nire atxiloketa eta seguritate neurriak hartuko dituzte. Zeren, hitzegingo banu... Ez, ez izan beldurrik. Ez dut hitzegingo. Fidatu nitaz. Dena den, nire amaiera hurbil dago. Hau amets hutsa da, ametskaitz sukartia: etengabe kolpeak, morroiek urez freskatzen naute. Kolpe gehiago. Eta berriz: hitzegin! hitzegin! hitzegin! Baina oraindik ez dut hiltzerik lortzen. Ama, aita: zergatik egin nauzue hain indartsua? Arratsaldeko bostak dira: dagoeneko, mundu guztia nekatuta dago. Kolpeak geldiroago jausten dira, tarte luzeagoz; inertziaren indarra da. Eta bapatean urrunetik, oso urrunetik, laztana bezalako ahots gozo, ezti eta samurra entzuten dut: —Er hat schon genug. [Ba du berea] Geroxeago, nire aurrean agertu eta desagertzen den mahai aurrean eserita nago. Norbaitek edaten ematen dit. Norbaitek eutsi ezin dudan zigarroa eskeintzen dit eta beste bat zapatak jansten saiatzen da eta ezinezkoa dela esaten du. Ondoren, erdioinez eta erditatarrez eramaten naute eskilaretan behera, auto batetaraino. Martxan jartzen gara. Berriz pistolez apuntatzen naute bidaian: barre egitekoa da. Lore zuriz apaindutako tranbia baten ondotik pasatzen gara. Eztei tranbia da. Ametskaitza zen bakarrik agian edo sukarra edo beharbada agonia edo heriotza bera. Beti pentsa izan dut agonia gauza zaila ze!a; baina ez du zailtasunik: zerbait lainotsu eta forma gabekoa, luma bezain arina da. Dena den, aski da bultzadatxo bat eta dena bukatzen da. Dena? Ez, oraindik ez. Berriz zutik nago eta. Zutik nago; ni bakarrik, inoren laguntzarik gabe. Nire aurrean, horilohiz txipristindutako pareta dago. Txiprisdinduta zer ez? Odola dirudi... Bai, odola da. Hatzamarra altxa eta zabaltzen saiatzen naiz... Lortzen dut... Bai freskoa da. Nire odola da... Norbaitek atzetik kaskarrekoa ematen dit eta eskuak jasoz belaunikaldiak egiteko agintzen dit. Hirugarrenean jausi egiten naiz... S.S. garai bat niregana makurtzen da eta ostikokadak ematen dizkit altxa nadin. Alferrikoa da. Norbaitek berriz garbitu egiten nau eta eserita nago. Emakume batek botika bat ematen dit eta ia mina non dudan galdetu. Eta orduan, min guztia nire bihotzean biltzen dela dirudi. —Hik ez duk bihotzik —esaten dit S.S. garaiak. —Ba dut —erantzuten diot—. Eta bapatean harro sentitzen naiz nire bihotzaren defentsan gogor aritu naizelako. Ondoren dena desagertzen da nire begien aurretik: pareta, emakume botikarekin, S.S. garaia... Zelda baten atea irekitzen da nire aurrean. S.S. lodi batek barrura tatarrez sartzen nau, nire alkondara txatala kendu, lastairan etzaten nau, handitutako nire gorputza haztandu eta ondoren konpresa jartzeko agintzen du. —Begira —esaten dio besteari burua eraginez— begira zer egiten dakiten. Eta berriz, urrunetik, oso urrunetik, laztana bezalako ahots gozo, ezti eta samurra entzuten dut: —Ez du iraungo bihar arte. Bost minutu igarotzen dira eta erlojuak hamarrak jotzen ditu. Udaberriko gau eder eta epela da, 1942.ko Apirileko 25. eguna.
Urkamendira bideko erreportaia
|
