ZORTZIGARREN KONPROMISOA

 

(“Sobietar Estonia”. 1976ko ekaina)

 

      “TELEGRAMA. L. I. BREJNEVentzat. KREMLIN. MOSKU. Leonid Ilitx maite eta estimatua! Gertaera pozgarri bat konpartitu nahi dut zurekin. Joan den urtean, lanean aurretik ikusi gabeko emaitzak erdietsi ditut. Behi bakar batetik esne-kopuru errekorra jetzi dut.

      Gainera, beste gertaera pozgarri bat ere izan da nire bizitzan. Gure etxalde kolektiboko komunistek aho batez aukeratu naute euren partiduko kide.

      Zin dagit, Leonid Ilitx, hemendik aurrera are gogo biziagoz lan egingo dudala.

LINDA PEIPS

 

      “TELEGRAMA. LINDA PEIPSentzat. PAIDE PROBINTZIA. ESTONIAKO SOBIETAR ERREPUBLIKA SOZIALISTA. Linda Peips maitea! Nik neuk eta neure kamaradek bihotz-bihotzetik eskertzen dizkizugu erdietsitako emaitzak.

      Norberaren interesei uko eginez, aberriaren onurarengatik egindako lanak komunismoaren idealen lorpenen aldeko borrokarekin bat egitearen sentimendua helarazten digu, gizateriaren bizimodua gorengo maila bateraino jasoaraziz.

      Honez gainera, gertaera ahaztezin horregatik zoriondu nahi zintuzket, Partidu Komunistaren lerroetara sartzeagatik. Partidua baita sobietar gizartearen abangoardia, bere lehen lerro loriatsua.

LEONID BREJNEV”.

 

      Turonok erredaktoreari galtzak lehertu zitzaizkion atzealdetik. Tentsio eta zarrakatu berezirik gabe lehertu ziren. Josturaren aldetik banandu zirela esan liteke. Ezaugarri ezkor hori izan ohi du inportazioko flanela bigunak.

      Hamabiak aldera, Turonok erredakzioko tabernako barrara hurbildu zen. Erredaktorearen galtzontziloen urdintasun luminiszentea, ilaran itxoin beharrik gabe otzantasunez pasatzen laga zioten lausengari guztien ikusgai bihurtu zen.

      Langileak elkarri begira hasi ziren.

      Istorio hau hainbesteko xehetasunez kontatzen ari banaiz, bi arrazoirengatik da. Lehenik eta behin, nagusien edozein umilazio poztasun handi bat da niretzat. Bigarrenik, Turonoken galtzetako hausturak nolabaiteko garrantzia izan zuen nire bizitzan.

      Baina itzul gaitezen barraren ondoko pasartera.

      Langileak elkarri begira hasi ziren. Batzuk poztasun maltzur batez, besteak gupidatsu. Poztasun maltzurdunak egiazki hala sentituz; gupidatsuak hipokrisiaz. Eta hara non agertzen den, beti bezala, lausengari nagusia, interesik gabe jokatzen duten horietakoa, inspiratua. Lausengari honek hain ditu maite nagusiak, ezen aberriarekin, garai historikoarekin eta unibertsoaren egiturarekin nahasten baititu.

      Labur esanda, Edik Vagin agertu zen.

      Edozein egunkaritako erredakzioan izaten da pertsona bat ez duena nahi, ezin duena eta ez lukeena idatzi behar. Eta urteak ematen ditu idatzi gabe. Denak egoera horretara ohituta daude eta ez dira harritzen. Are gehiago, Vaginen moduko kazetariak etengabe nekatuta eta batetik bestera jo eta ke lanpetuta ibiltzen direla kontutan izanik. Shablinski mihi-zorrotzak egoera honi “vaginala” izena jarri zion.

      Vagin beti zebilen presaka eta agurtzerakoan ere erdizka eta urduri agurtzen zintuen. Hasieran nik, neure inozokerian, alkoholikoa zela uste nuen. Aje mota kontaezinen artean badago horrelako aldaera bat ere. Eguargiarengandiko ihesaldi mingarri bat edo. Kontzientziaren oinazeak atzetik segika dituen iheslariaren mugikortasun dardaratia.

      Ondoren jakin nuen Vaginek ez zuela edaten. Eta gizonak ez badu ez edaten eta ezta lanik egiten ere, honek zer pentsatua ematen du.

      — Hori bai gizon misteriotsua —esan nuen nik behin.

      — Vagin salataria duk —azaldu zidan Bykoverrek— zer dik horrek misteriotsutik?

      .Garai hartan gure bulegoa Pikk kalean zegoen. Hain justu, Estatuko segurtasun organoen eraikinaren pare-parean (Pagari kalea, 1). Vagin egunero joaten zen hara. Edo ia egunero. Leihotik ikusten genuen kalea zeharkatzen.

      — Vagin aparteko orduak sartzen ari da! —oihukatzen zuen Shablinskik horrelakoetan.

      Dena den, berriro galdu dugu haria.

      .Langileak elkarri begira hasi ziren. Vaginek sorbaldatik tira egin zion erredaktoreari, emeki:

      — Nagusi. Arropak ez dauzkazu zera. behar den bezala.

      Orduan erredaktoreak hanka-sartze bat egin zuen. Presaka eraman zituen eskuak kremailerara. Hobeto esanda. Tira, hitz batean, zera horretara. Musikariek glissando deitzen duten mugimendu hori burutu zuen (Teklatuaren alde batetik besterako mugimendu leuna). Aduanako sarraila giltzaz itxita zegoela egiaztatu zuen. Aurpegia ubeldu zitzaion.

      — Aurki iezaiozu zure umoreari erabilpen egokiagoren bat.

      Jiratu eta tabernatik atera zen, bere menpekoak azpiko arroparen neoizko distira harekin itsutuz.

      Ondoren, elkarrizketa labur eta misteriotsu samar bat izan zen.

      Shablinski lur jota gelditutako Vaginengana gerturatu zen.

      — Alferrik izan duk ateraldi hori —esan zion— hala erosoago duk.

      — Norentzat duk erosoago? —oldartu zen Vagin.

      — Hiretzat, noski.

      — Zer duk erosoagoa?

      — Beste zera hori.

      — Zer, zer duk erosoagoa?

      — Zera hori.

      — Zer, zer duk erosoagoa? Zer duk erosoagoa? —hasi zen Vagin oihuka—. Ez, esan dezala!

      — Joan hadi popatik hartzera! —esan zuen Shablinskik apur batean isilik egon ondoren.

      — Hori da, hori da esan nahi zuena! —esan zuen salatariak pozik.

      Vagin salatari arrunta zen, zabarra, klaserik gabekoa.

      Vaginengatik pena sentitzeko denborarik izaterako, erredaktoreak bere bulegora deitu ninduen. Apur bat asaldatu nintzen. Aita eguzkiaren gainetik izeneko berrehun lerrotako artikulu bat prestatu berria nuen. Haurren marrazki-erakusketa bati buruzkoa. Galdera zen: zer behar zuen gizon hark orain? Eta gainera, galtzen zorigaiztoko haustura hura zegoen. Agian erredaktoreak hura nik antolatu nuela pentsatuko zuen. Izan baitzen aurretik antzeko kasu bat. Zakur apaingarriei buruzko erakusketa baten inguruko erreportaje zabal bat prestatzen ari nintzen. Erredaktorea, animalien maitalea berau, kotxe ofizialean iritsi zen begirada bat botatzera. Eta bat-batean ekaitza hasi zuen. Turonokek, haserre, esan zidan:

      — Zurekin ez dago ezer ere egiterik.

      — Zer dela eta hori?

      — Beti dago aurreikusi ezin daitekeen egoeraren bat.

      Ni Zeus izan eta ekaitza nahita antolatu banu bezala.

      .Bulegoan sartu nintzen. Erredaktorea igeltsuzko Leninen eta Estonia markako musika aparatuaren artean paseatzen zebilen.

      Leninen irudia nomenklaturako edozein bulegotako derrigorrezko osagaia da. Salbuespen bakar bat ezagutu izan dut eta hura ere ez erabatekoa. Avdeiev izeneko lagun bat neukan, gazteentzako egunkari bateko idazkari nagusia. Bere aita Luganskeko probintzietako aktore bat izana zen. Urteak eman zituen bere antzoki dramatikoan Leninen papera eginez. Beraz, Avdeiev abileziaz irten zen atakatik. Mahai gainean argazki erraldoi bat iltzatu zuen: aita Leninen paperean. Ezin zioten ezertxo ere aurpegiratu; berez Lenin zen, baina, azken finean, aita.

      . Turonokek bustoaren eta irratiaren artean paseatzen jarraitzen zuen. Begiratu eta haustura bere lekuan zegoela ikusi nuen. Hala adierazterik baldin badago. Lotsak bere legezko lekua baldin badauka behintzat.

      Azkenean, erredaktorea hizketan hasi zen:

      — Badakizu zer, Dovlatov, zuk talentua daukazu!

      Isilik geratu nintzen; laudorioek ez naute gorriarazten.

      — Badaukazu gauzak ikusteko, gauzen mamia nabarmentzeko ahalmena. Onar dezagun egia: Estonian dauden errusiar kazetarien kultura mailak, esan ohi den bezala, badauka zer hobetu. Nik esango nuke ideien hazkundearen erritmoak modu esanguratsuan gainditzen duela kultur hazkundearen erritmoa. Gogora ezazu abangoardien azkeneko bilkura. Klenskik ez zekien sinonimo bat zer zen. Tolstikovek, pentsa, editorialean bertan, idatzi zuen:. Lantegietako komunistek, datozen hilabeteetan, status quo onartezin hau likidatu beharra daukate. Edota Repetskik nekazal kontuetarako atalaren lehenengo orrialdeari jarri zion izenburua:. Arrautzekin esportaziorantz! Zer iruditzen zaizu?

      — Intimo samarra.

      — Hitz batean, zuk erudizioa daukazu, umore-sena, estilo originala. Barneko koherentzia hori falta zaizu, diziplina. Kontua da, baduzula lanean serio hasteko garaia. Esan ohi den moduan, goi-mailako kazetaritzaren eremuetara irteteko garaia. Bide batez, berri kurioso bat iritsi zaigu. Paide probintziatik zera jakinarazi digute: Peips delako batek jetzitako esne-kopuru errekorra eman duela.

      — Peips zer da, behi bat?

      — Peips behiak jezten dituen emakume bat da. Are gehiago, Errepublikako Kontseiluko diputatua. Emaitza errekorrak lortu ditu. Agian berrehun litro, edo beharbada bi mila. Hitz batean: asko. Bertako lurralde-zuzendaritzan zehaztu ezazu hori. Ondorengo operazio hau bururatu zaigu. Behiak jezten dituen emakumea Brejnev kamaradari zuzentzen zaio, bere emaitzen aurkezpena eginez. Brejnev kamaradak erantzun egingo dio. Adostuko dugu hori Moskurekin. Brejnev kamaradari zuzenduriko gutun bat idatzi behar da. Ospakizunetan parte hartu. Hauek prentsan islatu.

      — Baina hori nekazaritza gaietarako sailaren lana da.

      — Berriemaile berezi moduan joango zara. Horrelako eginkizun bat ezin dugu edonoren esku utzi. Kasu honetan, egunkariko ohiko zigiluak ez digu balio. Gizatiarragoa izango den zerbait behar dugu, ulertzen didazu? Tira, ekin lanari. Hartu dietak eta segi. Telegrama bat bidaliko diogu bertako lurralde-zuzendaritzari. Eta beste gauza bat. Izan ezazu kontutan ondorengo hau: erredakzioko lehiaketaren emaitzak aztertzerako garaian, epaimahaiak ikuspuntu sozial batetik garrantzia duten berriei emango die lehentasuna.

      — Eta horrek esan nahi du.

      — Horrek esan nahi du gizartearentzat garrantzia duten berriei emango diela lehentasuna.

      — Baina ez al dute, bada, egunkariko berri guztiek gizartearentzat garrantzia?

      Turonokek ozta-ozta ezkutaturiko erremin batez begiratu zidan:

      — Hein batean bai, hala da. Baina hori neurri batean edo bestean isla daiteke.

      — Egia al da diotena: Leninen papera egiteagatik Otelorena egiteagatik baino gehiago ordaintzen dutela?

      — Litekeena da. Eta ziur nago zilegi dela. Zeren aktoreak erantzukizun ikaragarria hartzen baitu bere gain.

      .Elkarrizketa guztian zehar sentipen arraro bat izan nuen. Erredaktorearengan bazen ohikoa iruditzen ez zitzaidan zerbait. Eta orduan ulertu nuen kontua galtzetako hausturan zetzala; honek nolabait berdindu egiten gintuela. Bere nomenklaturako nagusitasuna desagerrarazi zuela. Maila berean jarri gintuela. Orduan ulertu nuen antzekoak ginela. Erreklutatutako bi gizon, jada erabat gazteak ez zirenak eta (sekretu txiki hau onartu beharrean nago) biok ere galtzontzilo urdin berdinen jabeak. Lehendabizikoz sentitu nuen Turonokekiko sinpatia. Esan nion:

      — Heinrich Franzevitx, galtzak urratu zaizkizu atzealdetik.

      Turonok, lasai, ispilu erraldoirantz hurbildu zen, makurtu, hala zela egiaztatu eta esan zuen:

      — Lagun, egidak mesede bat. Haria emango diat. Kutxa gotorrean zeukaat. Ez lankidetasunaren izenean, adiskidetasunarenean baizik. Esku-kolpe pare bat besterik ez. Ezin joko dut Pliukhina andereñoarengana.

      Valia Pliukhina erredakzioko sex-symbola zen, ahotsean ikasitako apaindura eta guzti, operako emakume abeslariek bezala. Eta baita kosk egiteko ohitura alu bat ere. Baina tira, galdu dugu haria beste behin ere.

      — Ezin joko dut Pliukhina andereñoarengana. —esan zuen erredaktoreak.

      Hara hor, pentsatu nuen, hire subkontzientea.

      — Egidak mesede hori, lagun.

      — Josi dezadan nahi duzu?

      — Esku-kolpe pare bat.

      — Egia esan, nik ez dakit josten.

      — Tira, egizu ahal duzuna.

      Laburtuz, galtzak josi nizkion. Zer egin nezakeen?

      Jbankovengana joan nintzen argazki-laborategira.

      — Presta hadi —esan nion— bagoazak.

      — Segundo bat —esan zuen Jbankovek biziberrituz— banoak. Hori bai, berrogei zentimo besterik ez zeukaat. Baina Jorak beste hirurogeita hamar zor zizkidak.

      — Ez nauk zurrutari buruz ari. Lana zeukaagu.

      — Lana? —esan zuen Jbankovek “lana” hitza luzaraziz.

      — Hik zer, diruaren beharrik ez al daukak?

      — Behar diat, bai horixe. Lau bat errublo, soldataren aurrerakina jaso arte.

      — Erredaktoreak hiru egunetarako bidaia bat eskaini ziguk.

      — Nora?

      — Paidera.

      — Aupa, sardinzar lehortua erosiko diagu!

      — Esan diat bada, goazemak.

      Barneko lineatik deitu nion Turonoki:

      — Jbankov har dezaket nirekin?

      Erredaktorea pentsakor gelditu zen:

      — Zu eta Jbankov, egia esan behar bada, konbinazio arriskutsua zarete.

      Ondoren, zerbait gogoratuz edo, esan zuen:

      — Zure erantzukizunpean. Eta gogora ezazu hau eginkizun serioa dela.

      Beraz, nire karrera gorantz abiatzera zihoan. Ordura arte, sobietar errubloa bezalakoa nintzen. Denek maite dute, baina ez dauka nondik erori. Dolarrarekin dena alderantziz gertatzen da: horrenbesteko garaiera lortu duenez, erori eta erori ari da etengabe.

      Bidaia modu originalean hasi zen. Jbankov geltokian batere edan gabe agertu zela esan nahi dut. Hasieran ez nuen ezagutu ere egin. Trajez jantzirik, halako tristura aurpegi batekin.

      Eseri eta zigarreta bat piztu genuen.

      — Oso ongi, motel —esan nion— ez daukak itxura txarrik.

      — Badakik kontua zein den? Pixka bat galgatzea erabaki diat. Erabat trabatuta nengoan jada. Azken finean, familia bat zeukaat, umeak. Zaharrenak lau urte bete ditik jada. Lera hasi duk haurtzaindegira joaten. Aurrekoan hango zuzendariak ere denen gainetik jarri zian, bere adinerako oso garatua dagoela esanez, bizkorra dela, energia handikoa, masturbatu egiten dela. Aitatxoren aldera irten duk. Arkakuso alu bat besterik ez duk, baina bizkorra.

      Trena martxan jartzean, Jbankoven buru gainean zegoen laneko poltsatik botila hots bat entzun zen.

      — Buffeta irekita egongo dela uste al duk? —galdetu zuen Jbankovek.

      — Baina heuk badaukak eta.

      — Nondik atera duk ideia hori?

      — Oraintxe entzun diat botila hotsa.

      — Agian produktu kimikoak izango hituen?

      — Tira, ezagutzen diagu elkar.

      — Noski badaukadala. Pentsa ezak: goizeko seietan iritsiko gaituk hara. Ajea pasatzeko zerbait nahi izanez gero, zer? Dena itxita. Hutsune bat espazioan. Desertuan oihu egitea bezalaxe.

      — Baina lurralde-zuzendaritzako zuzendaria etorriko zaiguk, ordea, bila.

      — Eta? Litro-erdiarekin agertuko al zaiguk? Horrek ez zeukak ideiarik ere, gu zein motatako jendea garen.

      — Eta nork “galgatu” nahi zian?

      — Nik, baina denboraldi baterako. Eta ia-ia hogeita lau ordu bazeramatzaat jada. Eternitate oso bat duk hori.

      — Buffeta irekita zagok —esan nuen.

      Bagoietan zehar gindoazen. Konpartimentudun bagoiak lasai zeuden. Alfonbra nabarrez estaliriko bidexkek, pauso-hotsa itoarazten zuten. Banaketarik gabeko bagoietan, berriz, etengabe barkamen eske ibili behar izan genuen, zaku eta sagarrez beteriko kaxen gainetik jauzika.

      Pare bat aldiz, haserre ñabardurarik gabeko lizunkeriak izan genituen bidelagun. Jbankovek esaten zien:

      — Aizue, hitz potoloena ez da hitz egiteko dagoen modu bakarra!

      Bagoi arteko plataformetan, haize hotzak eraginiko ulua entzuten zen. Bagoi batetik besterako igarobideetan burrunba indartsuagoa bihurtzen zen.

      Kafetegian jende gutxi zegoen. Leiho ondoan bi militar zeuden eserita, gorri-gorri eginda. Txapelak mahai gainean zeuzkaten. Batek, asaldaturik, esaten zion besteari:

      — Non zagok erreferentzia puntua, Vitia? Erreferentzia puntu bat behar-beharrezkoa duk. Erreferentzia punturik gabe, badakik zer dagoen.

      Bere elkarrizketa-kideak ihardetsi zuen:

      — Baina benetan gertatu al zuan? Gertatu zuan. Eta gertatutakoa gertatuta zagok. Eta gertatutakoaren aurrean, esan ohi den bezala, zera.

      Izkina batean judu-familia bat zegoen eserita. Alaba, neskato eder bete samar bat, koilaratxo bat mahaiaren oihalean biltzen ziharduen. Semea, mutiko zaharxeago bat, ordulariari begira zegoen adi-adi. Gurasoak ozta-ozta entzuteko moduan ari ziren hizketan.

      Gu barraren ondoan jarri ginen. Jbankovek, une batez isilik egon ostean, esan zuen:

      — Sergei, azal iezadak zergatik gorrotatzen dituen jendeak juduak. Demagun, Jesukristo gurutzatu zutelako dela. Hori, noski, ez zuan zuzena izan. Baina zenbat urte igaro dituk?. Eta gainera, begira ezak. Juduak, juduak. Vagin errusiarra duk, Tolstikov errusiarra duk. Eta horiek Jesukristo gurutzatu ez, bizirik jango ziketean. Hara nora zuzendu beharko litzatekeen antisemitismoa. Tolstikov eta Vaginen aurka. Nik horiek bezalakoen aurka antisemitismo izugarria sentitzen diat. Eta hik?

      — Noski.

      — Tolstikovengana joan behar genikek antisemitismoa hartuta! Eta behin hasiz gero, Partiduko kide guztiengana.

      — Bai —esan nuen— ez legokek gaizki. Baina ez ezak garrasirik egin.

      — Baina aldi berean, begira ezak. Ikusten dituk, lauak hor eserita, ez ezak begiratu. Bazirudik normal daudela eserita, baina bazagok zerbait sutan jartzen nauena. Errusiar bat gonbito pilo baten gainean eserita egongo lukek, onartzen diat! Leiho ondoan dauden bi kalamidade horiek alukeriak esan besterik ez dutela egiten? Ongi zagok, hala duk! Baina beste hauek, hortxe lasai eserita eta ez zakiat zergatik, baina sutan jartzen naitek. Agian, ongi bizi direlako. Baina bestalde, horrela ni ere ez nindukek okerrago biziko, noski. Vodka madarikatu horrengatik izango ez balitz. Bide batez, etxeko nagusiak non sartu dituk?

      Militar batek besteari:

      — Behar-beharrezkoa duk balio-eskala bat, Vitia. Benetako balio-eskala bat. Gehi erreferentzia puntu bat. Zeren balio-eskalarik eta erreferentzia punturik gabe, esango didak.

      Besteak, lehengo moduan, ihardesten zuen:

      — Baina benetan gertatutako zerbait bazagok, Kolia! Eta benetan gertatutakoa, nahi duan aldetik begiratuta ere, benetan gertatutako zerbait duk. Gertatutakoa errealitate bat duk, Kolia! Hau da, erreala den zerbait.

      Neskatoari koilaratxoa erori zitzaion, era zaratatsuan. Gurasoek, isilpean, gaitzespen-marmar bat zuzendu zioten. Mutikoak ordulariari begiratu zion.

      Buffeteko emakumea agertu zen, ilean zorua garbitzeko argizariaren koloreko kizkurdurak zituela. Eta honen atzetik, zerbitzari bat erretiluarekin. Judu-familiak eskatutakoa ekarri zuen.

      — Noski —esan zuen Jbankovek minduta— juduak beti lehendabizi.

      Ondoren, barrara hurbildu zen.

      — Vodka botilatxo bat, noski. Eta arinxeagoa izango den zerbait, badakizu, anaitasunezko zurruterako.

      Topa egin eta trago bat egin genuen. Tarteka, trenak galgatu egiten zuen eta Jbankovek botilari eusten zion. Beranduago bigarren botilari.

      Azkenerako asaldatuta eta gorri-gorri eginda zegoen jada, eta gogaikarri samar jarri zen.

      — Gazte —esan zuen oihuka— nik teleobjektiboarekin egiten diat lan, ordea! Ulertzen duk hori zer den? Teleobjektiboarekin! Ni berezko artista bat nauk! Eta era guztietako txorakeriak filmatzen ibili behar izaten diat. Objektiboan kabitu ere egiten ez diren mutur zabal horiek.. Bat filmatu nian duela ez asko. Kondekoraziotan, zortzi bat kilo izango zitian. Hura zuan itsutzeko moduko distira, eguzkiari zuzenean begiratzea bezalaxe. Ezin duk imajinatu ere egin zein nazkatuta nagoen. Eta sei errublo ordaindu zizkidatean argazkiarengatik! Sei errublo! Horretarako Aivazovskirengana joan daitezela, esanez, marraz iezazkiguk ibaietako langileak sei errublorengatik. Ni, ordea, artista bat nauk.

      Ordu bata zen jada. Lan nekeza izan zen Jbankov konpartimenturaino eramatea. Are nekezagoa etzanaraztea. Aspirina bat luzatu nion.

      — Hori zer duk, pozoia? —galdetu eta negarrez hasi zen.

      Ni etzan eta hormaren aldera begira jarri nintzen.

      Txartel-zulatzaileak geltokira iritsi baino hamar minutu lehenago esnatu gintuen.

      — Õhja pasatu dugu eta zuek lo —esan zigun minduta.

      Jbankov mugitu gabe eta denbora luzez egon zen inora begira. Gero, esan zuen:

      — Ziur nagok txartel-zulatzaile hauek elkarrekin biltzen direnean zera esaten dutela: “Pertsona bati edozer barka ziezaiokeat. Baina Õhja pasatzen dugunean norbait lo badago, horri ez zioat sekula barkatuko.”

      — Altxa hadi —esan nion— geltokian jendea zain izango diagu eta. Muturra busti beharko diagu, gutxienik.

      — Zerbait beroa edango nikek nik orain —esan zuen Jbankovek ametsetan bezala.

      Nik esku-oihala hartu eta hortzetako eskuila eta xaboia atera nituen poltsatik, bizarra mozteko xaflarekin batera.

      — Nora hoa?

      — Arkume bat hiltzera —erantzun nion— ez al huen zerbait beroa nahi?

      Itzuli nintzenean, Jbankov botak janzten ari zen. Elkarrizketa filosofiko bati ekin nahi izan zion: “Aizak, zenbat edan genian bart?”, baina nik eten egin nion.

      Iristen ari ginen jada. Leihotik geltokiko paisaia marrazten ari zen. Gerra aurreko eraikina, leiho lauak, argiz beteriko ordulariak.

      Nasa heze eta ilun batera irten ginen.

      — Fanfarerik ez diat entzuten —esan zuen Jbankovek.

      Baina ordurako bazetorren guregana, lasterka eta keinuka dei eginez, funtzionario itxurako gizon altu bat.

      — Erredakzioak bidalitako kamaradak? —galdetu zuen, irribarrez.

      Gure abizenak aipatu genituen.

      — Arren, zatozte hemendik.

      Komunen inguruan (interesgarria litzateke jakitea zergatik duten geltokietako komunek Rastrelliren maisulanen horrenbesteko antza) auto bat zegoen zain. Aldamenean berokidun gizon bat zebilen batera eta bestera.

      — Lurralde-zuzendaritzako idazkari Liivak —aurkeztu zuen bere burua.

      Trenbidera bila etorri zitzaiguna gidaria zela jakin genuen orduan. Biek ere ia azenturik gabe hitz egiten zuten errusieraz. Ziurrenik, Volosovotik etorritako estoniarren ondorengoak izango ziren.

      — Lehenik eta behin, gosaldu egin beharko dugu! —iragarri zigun Liivakek.

      Jbankov nabarmen biziberritu zen:

      — Dena itxita dago, ordea —esan zuen inozo itxurak eginez.

      — Zerbait asmatuko dugu —bermatu zigun lurralde-zuzendaritzako idazkariak.

      Estoniako hiri txikiak erosoak eta adeitsuak izan ohi dira. Goizean goiz, Paidek hildako hiri baten itxura zuen, marrazki bat zirudien. Goizaldeko iluntasunean dardarka zebiltzan neoizko argi urdinak.

      — Zer moduz bidaia? —galdetu zigun Liivakek.

      — Zoragarri —esan nuen nik.

      — Nekatuta?

      — Ezta batere.

      — Tira, ongi da. Hartu atseden pixka bat, gosaldu lasai.

      Erdigunea igaro genuen, bere tuberkulosiaren aurkako klinika eta Lurralde-zuzendaritzaren eraikin horia eta guzti. Ondoren, hiriaren kanpoaldeko kale estuen labirinto horizontalean egokitu ginen berriro. Bizpahiru bihurgune itxi eta autobidean geunden jada. Ezkerretara basoa. Eskuinetara itsasertz laua eta uraren gainalde distiratsua.

      — Nora goazak? —esan zidan Jbankovek ahopean— agian mozkorrentzako ziega horietako bat izango diate hemen?

      — Ari gara iristen —esan zuen Liivakek Jbankoven pentsamendua igarri izan balu bezala— aterpetxe baten moduko zerbait daukagu hemen. Bisitari zirkulu mugatuentzat. Gonbidatuentzat.

      — Esaten nian nik —esan zuen Jbankovek pozik.

      Urertzean zegoen solairu bakarreko eraikin baten alboan gelditu zen autoa. Xaflazko horma zuriak, hozkia sortarazten duten teilatu uzkurtu horietako bat, garajea. Tximiniatik, irudi hari bizitasuna gehituz, kea gorantz ateratzen zen nolabaiteko nagikeriaz edo. Eskailera-maila batzuek atetik moila txikiranzko bidea erakusten zuten. Amarralekuaren alboan yate baten ebakidura zuria ikus zitekeen, apur bat makurturik.

      — Tira —esan zuen Liivakek— aurkeztu egingo zaituztet.

      Atarian hogeita hamar bat urteko emakume gazte bat zegoen zutik. Euritako bat eta galtza bakeroak zeramatzan. Aurpegi bizia, adeitsua zeukan, tximuaren antz apur bat ematen ziona. Begiak ilunak eta hortzak sendoak, zuzenak.

      — Bella Tkatxenko —aurkeztu zuen bere burua— Gaztedi komunistaren Lurralde-zuzendaritzako bigarren idazkaria.

      Nik neure abizena aipatu nuen.

      — Jbankov, Mikhail; argazkilari artistikoa —ihardetsi zuen Jbankovek baxu, takoi higatuei talka eginaraziz.

      — Bella Konstantinovna zuen etxekoandrea izango da—, esan zuen Liivakek modu maitekor batean— hementxe hartuko duzue atseden. Bi logela, bulegoa, sauna finlandiarra, egongela. Kirola egiteko zenbait tresna daude, liburutegi txiki bat. Dena aurreikusia dagoela ohartuko zarete.

      Ondoren, estonieraz esan zuen zerbait.

      Bellak baiezko keinu bat egin zuen eta norbaiti deika hasi zen:

      — Evi, tule sinne!

      Berehala agertu zen neskato musugorri oso gazte bat. Eskuak errautsez beterik zekartzan.

      — Evi Saksson —aurkeztu zuen Liivakek— gazteentzako bertako egunkariko berriemailea.

      Evik eskuak bizkarraldean ezkutatu zituen.

      — Ez zaituztet gogaituko —esan zuen idazkariak irribarrez—. Printzipioz, programa ondorengoa da: har ezazue atseden, gosaldu. Hirurak aldera zain izango gaituzue Lurralde-zuzendaritzan. Dietak sinatuko dizkizuet. Istorio honen protagonista nagusia ezagutuko duzue. Beharrezko informazioa emango dizuegu. Materialak bihar goizerako prest egon behar du. Eta orain, arren, barkatuko didazue, baina lan asko daukat.

      Lurralde-zuzendaritzako idazkariak korrika zeharkatu zuen ataria. Segundo bat beranduago, motorra martxan jarri zen.

      Etenaldi ezeroso bat sortu zen.

      — Zer zaudete hor begira? Pasa zaitezte barrura —hasi zen Bella, eman zitzaion eginkizuna gogoratuz edo.

      Egongelara sartu ginen. Leihoaren parean, harlauza berde batez apainduriko tximini distiratsu bat zegoen. Gelaren bazter bakoitzean besaulki baxu sakon batzuk zeuden.

      Logelaraino eraman gintuzten. Bi ohe zabal zeuden bertan, gamelu-larruzko bi maindirez estaliak. Gau-mahaian purpura koloreko zutargi trinko bat zegoen piztuta, sabaia kolore arrosa kulunkari batez argitzen zuelarik.

      — Zuen apartamentuak —esan zuen Bellak—. Etorri hogei minutu barru gosaltzera.

      Jbankov tentuz eseri zen ohean. Ez dakit zer dela eta, baina botak kendu zituen. Ikaraturik hasi zen hizketan:

      — Sergei, non sartu gaituk?

      — Zer dela eta? Goi-mailako kazetaritzara igotzen ari gaituk, besterik gabe.

      — Zein zentzutan?

      — Erantzukizun handiko eginkizun bat eman zigutek.

      — Ikusi duk, zer nolako atsoak? Atso ikaragarriak! Horrelakoak Moskuko GUM supermerkatuan ere ez ditiat ikusi. Bietatik zein gustatzen zaik gehiago?

      — Biak ere ez zeudek gaizki.

      — Akaso probokazio politiko bat izango duk?

      — Zer esan nahi duk?

      — Demagun hik neska horri, zera, badakik, “Eup”.

      — Eta?

      — Eta horregatik polizia-etxera eramaten haute!

      — Zer dela eta segituan “Eup”? Har ezak atseden, egin solasean berarekin.

      — Zer esan nahi dik, “solasean” horrek?

      — Solasean egiteak elkarrizketa bat mantentzea esan nahi dik.

      — Aaa —esan zuen Jbankovek.

      Orduan, lau hankan jarri eta ohe azpian begiratu zuen. Ondoren, denbora luzez eta mesfidantzaz aztertu zuen entxufearen hartunea.

      — Zer ari haiz, motel? —galdetu nion.

      — Mikrofonoren baten bila ari nauk. Hemen, noski, mikrofonoren bat egon behar dik. Entzuketak egiteko tresnaren bat. Ezagutzen dudan mozkorti batek kontatu zidaan.

      — Beranduago aurkituko duk. Gosaltzeko garaia ere badiagu.

      Ziztu batean atondu ginen. Jbankovek alkandora aldatu zuen.

      — Uste duk ondo legokeela litro-erdi bat ateratzea?

      — Ez ezak presarik izan. Bistan duk hemen badaukatela. Gainera, Lurralde-zuzendaritzara joan behar diagu gaur.

      — Ez diat esaten erortzeraino mozkortzea. Besterik gabe, anaitasunezko gauza lasai bat.

      — Ez ezak presarik izan —esan nuen.

      — Eta beste gauza bat —eskatu zidan Jbankovek— elkarrizketa inteligenteegirik ez ezak hasi, zeren Shablinski eta hi, batzuetan, trago batzuk hartu eta hor ibiltzen zarete gero gau guztian “Hipostasia, hipostasia.” bezalako hitzak esanez. Arinxeagoa izango den zerbait aipa ezak. Ez zakiat, adibidez Sergei Jesenin herri-poeta, Armeniako irratiari buruzko txisteak.

      — Ongi zagok —esan nuen— goazemak.

      Egongelako mahaia prest zegoen. Komite zentraleko jangaien arduradun baten aukera tipikoa: lukainka garestia, kabiarra, hegaluzea, txokolatedun pastak.

      Neskek arropak aldatu zituzten. Blusa argitsuak eta azken modako zapatak zeramatzaten.

      — Eser zaitezte —esan zuen Bellak.

      Evik erretilua hartu zuen:

      — Zerbait edan nahi duzue?

      — Nola ez, bada?! —esan zuen nire lagunak—. Hori gabe ez dago gosari kristaurik.

      Evik botila batzuk ekarri zituen.

      — Cognaca, gin-tonika, ardoa —eskaini zigun Bellak.

      Jbankov bat-batean serio jarri zen eta esan zuen:

      — Barkatu, baina nik cognac hori ezagutzen dut. Izena zera da. KVN. Edo NKVD.

      — KVVK —zuzendu zuen Bellak.

      — Demoniozkoa da. Hamasei errublo eta hogei zentimo balio ditu. Diru horrengatik, nahiago hiru vodka botila.

      — Ez zaitez larritu —lasaitu zuen Bellak.

      Evik, berriz, galdetu zuen:

      — Zu alkoholikoa zara?

      — Bai —erantzun zuen Jbankovek, argi eta garbi—, baina neurrian.

      Nik cognaca atera nuen denontzat.

      — Topaketa honengatik —esan nuen.

      — Topaketa atsegin honengatik —gaineratu zuen Bellak.

      — Tira, barrura —esan zuen Jbankovek.

      Isiltasuna egin zen nagusi, laban eta sardexken hotsak itoa.

      — Konta iezaguzue zerbait interesgarria —eskatu zigun Evik.

      Jbankovek zigarreta bat piztu zuen eta hasi zen:

      — Bizitza, neskak, funtsean kaleidoskopio bat da. Gaur gauza bat, eta bihar beste bat. Gaur mozkortzen zara eta bihar, konturatzerako, hilda zaude. Gogoratzen duk, Sergei, zer nolako istilua izan genian hilotz haiekin?

      Bella aurrerantz makurtu zen.

      — Konta iezaguzu.

      — Telebistako estudioetako ekonomilari-buru Ilves hil zen. Edo zuzendaria, ez dut gogoratzen. Tira, hil zen eta kito. Eta egia esan behar bada, ongi egin zuen gainera. Lurperatu genuen, behar den moduan. Telebistako estudioetako mutilak etorri ziren. Hor ari dira emititzen. Hitzaldiak, noski. Hasi dira denak elkar agurtzen. Gerturatzen naiz zera horretara eta zer ikusiko eta ez dela Ilves. Zer, nik ez al nuen Ilves ezagutzen? Hamaika aldiz atera nizkion argazkiak eta hilkutxan beste pertsona bat zegoen etzanda.

      — Bizirik? —galdetu zuen Bellak.

      — Zer dela eta bizirik? Hilda noski, behar den bezala. Soilik ez zela Ilves. Gero jakin genuenez, beilatokian nahastu zituzten gorpuak.

      — Eta nola bukatu zen dena? —galdetu zuen Bellak.

      — Horrelaxe bukatu zen. Beste gizon bat lurperatuta. Telebistakoek ezin etengo zuten emanaldia! Eta gauean, berriz, hilkutxak elkartrukatu zituzten. Baina tira, zer desberdintasun dago?! Funtsa berbera da, zerak dira soilik desberdinak. nola adieraziko nuke?

      — Hipostasiak —lagundu nion nik.

      Jbankovek ukabilaz mehatxu egin zidan.

      — Ikaragarria da —esan zuen Bellak.

      — Gauza okerragoak ere gertatu izan dira —animatu zen Jbankov— batek bere burua nola urkatu zuen kontatuko dizuet. Baina edan dezagun lehendabizi.

      Cognacetik geratzen zena atera nuen. Evik eskuaz estali zuen bere kopatxoa.

      — Edanda nago jada.

      — Aitzakiarik ez! —esan zuen Jbankovek.

      Neskek ere zigarreta bat piztu zuten. Jbankovek, isiltasuna egiteko zain egon ondoren, jarraitu zuen:

      — Eta batek bere burua nola urkatu zuen, hori ja erabateko txistea da. Gizonak zurrutean ematen zuen eguna. Emaztea, noski, goizetik gauera mokoka zeukan. Eta urkatzea erabaki zuen gizonak. Ez benetan, itxurak egiteko baizik. Labur esanda, gezurretako urkatzea. Emaztea lanera joan zen. Gizona, berriz, burua galtza-uhalekin lanparan kateatu eta hortxe geratu zen zintzilik. Bat-batean, urrats batzuk entzuten ditu. Emaztea lanetik itzuli delakoan, gizonak begiak ixten ditu. Efektu handiagoa sortzeko, badakizue. Baina ez zen emaztea. Laurogei bat urtetako bizilaguna zen, emakume zahar bat, zerbait eskatzera etorria edo. Sartzen da emakumea eta hortxe dago gizona zintzilik.

      — Izugarria —esan zuen Bellak.

      — Amona zahar hura harrizkoa suertatu zen, ordea. Eta ez zorabiatu ez zelako, ez. Gizonarengana hurbildu eta poltsikoak arakatzen hasi zitzaion. Gizonari, jakina, barregura sartu zitzaion eta baita barrez hasi ere. Orduan bai seko geratu zela atsoa. Bertan hiltzeraino, gainera. Eta gizona, berriz, hantxe zintzilik. Ezin uhalak askatu. Iritsi da emaztea eta hango nahaste-borrastea ikusten du. Atso zaharra hilik eta senarra urkatua. Emaztea, telefonoa hartu eta deika hasten da: “Vasia, etxera iritsi eta mila eta bat gauak topatu ditut. Baina tira, horri esker orain libre naiz. Etor zaitez.”. Eta senarrak esaten du: “Emango diot nik horri etorria. Begiak aterako dizkiot marikoi alu horri.” Orduan, emaztea bera ere zorabiatu eta seko erortzen da. Zerraldo hau ere.

      — Izugarria —esan zuen Bellak.

      — Hori baino gauza okerragoak ere gertatu izan dira —esan zuen Jbankovek— tira, edan dezagun!

      — Sauna prest dago —esan zuen Evik.

      — Horrek zer esan nahi du, arropak kendu behar ditugula? —galdetu zuen Jbankovek larriturik, gorbata zuzentzen zuen bitartean.

      — Noski —esan zuen Bellak.

      — Hanka aska dezakek —esan nion.

      — Zein hanka?

      — Egurrezkoa.

      — Zer? —egin zuen oihu Jbankovek.

      Orduan makurtu eta goraino bildu zituen galtzen bi hankak. Berna sendo urdinxkak, modaz pasatako bi gomatxo desberdinez lotuta zeuzkan.

      — Nik oraindik ere futbolean jokatzen dut —jarraitu zuen Jbankovek, egoskor—. Badaukagu han zelaigune bat. Umeak aritzen dira entrenatzen. Batzuetan, ajearekin nagoenean, irteten naiz eta.

      — Sauna prest dago —esan zuen Evik.

      Saunaren aurreko gelan agertu ginen. Hormetan poster exotikoak zeuden. Neskak bionboaren atzean ezkutatu ziren.

      — Tira, Sergei, bazirudik paradisuan azaldu garela! —esan zuen Jbankovek zezelka.

      Azkar erantzi zituen Jbankovek arropak, soldaduen erara, satinezko galtzontzilo zabal batzuekin geratu arte. Bularrean tatuai urdin-ilun bat zeukan: botila bat bere kopatxoarekin, emakume baten profila eta bihotz-bateko karta bat. Eta tartean, berriz, eslaviera zaharreko letraz idatziriko izkribu bat: Hara hemen galdu nauena!

      — Goazemak —esan nion.

      Beroa jasanezina zen, borda itxura eman nahian estilizaturiko kutxa hartan. Termometroak laurogeita hamar gradu markatzen zituen. Guri-guri eginda zeuden hormetako oholak ur hotzez astindu behar izan genituen.

      Neskek bainujantzi moderno argitsuak zeramatzaten. Traputxo estu eta dardarati bana.

      — Arauak ezagutzen dituzue? —esan zuen Bellak irribarrez—. Metalezko gaiak kendu egin behar dira. Erreduraren bat eragin dezakete.

      — Zeintzuk? —galdetu zuen Jbankovek.

      — Urkilak, kakoak, orratz-buruak.

      — Eta hortzak? —galdetu zuen Jbankovek.

      — Hortzak jarrita utz ditzakezue —esan zuen Bellak irribarrez eta zera gaineratuz:

      — Konta iezaguzu beste zerbait.

      — Hori ez da arazoa. Batek ezkontza bat kaka-pilo baten azpian nola ito zuen kontatuko dizuet.

      Neskak isilik geratu ziren, ikaraturik.

      — Nire adiskide batek saneamenduko kamioi batekin egiten zuen lan. Beste zera hori ateratzen zuen lur-azpitik. Eta neskalagun bat zeukan, oso jantzia berau. “Usain txarra daukazu” —esan ohi zion nire adiskideari. Eta berak zer egin zezakeen, bada? “Baina hori bai, ongi ordaintzen didate”. “Taxiarekin lan egingo bazenu.” —esaten zion neskalagunak. “ Bai, baina taxiarekin ibiltzeagatik zenbat ordaintzen dute? Huskeria bat”. Urtebete igaro da eta neskak lagun berri bat aurkitu du. Usainik gabekoa. Eta nire lagunari esaten dio: “Bukatu da. Ez zaitut maite jada. Bukatu dugu.” Nire lagunak, noski, asko sufritu zuen. Eta besteak, berriz, badoaz ezkontzera. Jangela publiko bat errentan hartu eta hor ari dira, edaten, parrandan. Ilundu du jada. Eta hara non agertzen den nire laguna bere, barkatuko didazue, Kakamobilean. Leihatila ireki, mangera bertan sartu eta bonba martxan jartzen du. Eta zisternan beste, zera, ongarri horretatik lau tona. Gonbidatuak belaunak arte blai eginda. Hango builak, oihuak. Hara hor, nola amaitu zen haien “bizitzako egunik zoriontsuena”. Polizia iritsi zen. Jangela publikoan atestatua egin zuten eta nire lagunari legez zegozkion zazpi urteak bota zizkioten. Horrelaxe.

      Neskak eserita zeuden, isilik eta apur bat etsita. Niri beroaren sufrikarioa jasanezina egiten ari zitzaidan. Jbankov zoriontasunaren gailurrean zegoen.

      Egoera hartaz guztiaz aspertzen hasia nintzen. Alkohola pixkanaka lurrunduz joan zen. Evi ezkutuka begira neukala ohartu nintzen. Ez nekien ziur izua edo errespetua ote zen. Jbankov belarrira zerbait esaten ari zitzaion bizi-bizi Bella Konstantinovnari.

      — Aspaldidanik al zaude egunkarian? —galdetu nion.

      — Aspaldidanik —esan zuen Evik— lau hilabete.

      — Gustukoa duzu?

      — Bai, oso gustukoa dut.

      — Eta aurretik?

      — Zer?

      — Aurretik non lan egiten zenuen?

      — Ez nuen lanik egiten. Eskolan nenbilen.

      Haur baten ahoa zeukan eta kopeta-ilea harrotuta. Presaka hitz egiten zuen, zintzotasunez eta apur bat arnasestuka. Estoniar azentu latz bat zeukan hitz egiterakoan. Tarteka apur bat desitxuratzen zituen errusierazko hitzak.

      — Zerk eraman zaitu egunkarian lan egitera?

      — Nola zerk?

      — Gezur askotxo esan behar da.

      — Ez. Nik zuzenketak egiten ditut. Nik neuk ez dut oraindik idazten. Artikulu bat idatzi nuen, baina esan zidaten ez zela argitaratzeko modukoa.

      — Zeri buruz?

      — Sexuari buruz.

      — Zeri buruz?!

      — Sexuari buruz. Gai garrantzitsua da hori. Aldizkari eta liburu espezializatuak behar genituzke. Zeren jendeak bestela ere berdin-berdin egingo baitu sexua; arazoa da gauza asko ez direla behar bezala egiten.

      — Eta zuk ba al dakizu behar den bezala nola egin?

      — Bai. Ezkonduta egon nintzen.

      — Eta non dago, bada, zure senarra?

      — Ito egin zuen. Cognaca edan eta ito egin zuen. Kimika ikasten zebilen Tartun.

      — Barkatu —esan nuen.

      — Zure artikuluak asko irakurri naiz. Gauza barregarriak asko. Eta askotan hiru puntu. Hiru puntu alde guztietan. Tallinnen lan egin nahi nuke. Hemengoa oso egunkari txikia da.

      — Hori ere iritsiko zaizu.

      — Badakit zer esan zenuen egunkariari buruz. Askok ez dituzte idazten gauzak diren bezala. Hori ez zait gustatzen.

      — Eta zer gustatzen zaizu?

      — Poesia gustatzen zait, Beatlesak ere bai. Nahi al duzu esatea oraindik zer gustatzen zait?

      — Esan.

      — Zu gustatzen zait pixka bat.

      Gaizki entzun nuela iruditu zitzaidan. Ezuste handi samarregia zen hura. Ez nuen uste ni lotsaraztea hain erraza zenik, alajaina.

      — Zu oso ederra zara!

      — Nola ederra?

      — Zu Omar Shariffen kopia bat zara.

      — Nor da Omar Shariff?

      — O, Shariff! Shariff izar bat da!

      Jbankov altxatu egin zen, ustekabean. Ateari barrurantz tira egin eta zementuzko eskaileran zehar, uretarantz abiatu zen presaka, baldar antzean. Segundo batez geldi geratu, eskuak astindu eta animalia basati baten moduko oihu zantar bat eginez, uretara jauzi egin zuen.

      Zipriztin distiratsudun iturri bat altxarazi zuen. Erreka harrotuak, hondotik zenbait lata, enbor-puska eta zaborra irtenarazi zituen urgainera.

      Hiru segundoz ez genuen ikusi ere egin. Ondoren, txoriburua ur-azpitik irten zen, hilabeteko txakurkume baten antzeko bere begi ero eta guzti. Jbankov, besoak plisti-plasta astinduz, urertzera iritsi zen. Militar estiloko galtzontzilo luzeak gerruntze estuen inguruan zeuzkan itsatsirik, eskultura baten moduko zerbait sortuz.

      Kosakoen abesti bat kantatuz, etxola bi aldiz korrika inguratu ondoren, bankuan eseri eta zigarreta bat piztu zuen.

      — Zer moduz? —galdetu zuen Bellak.

      — Ongi —erantzun zuen argazkilariak, bere buruari goma batez kolpe zaratatsuak ematen zizkion bitartean.

      — Eta zu? —galdetu zuen Bellak, niregana zuzenduz.

      — Nahiago dut dutxa bat.

      Ondoko eraikinean dutxatzeko kabina bat zegoen. Garbitu eta janzten hasi nintzen.

      “Hamazazpi urteko neska probintziano ergel bat besterik ez duk —esaten nion neure buruari— hiru cognac kopatxo edan eta erotu egin duk.”

      Egongelara joan eta gin-tonika bat egin nuen.

      Kanpotik oihuak eta uraren plisti-plasta iristen ziren.

      Handik gutxira Evi agertu zen, gorri-gorri eginda, bainujantzi bustia soinean.

      — Nirekin haserre zaude?

      — Ezta batere.

      — Ikusten dut. Utzi musu bat ematen.

      Oraingoan ere zer egin jakin gabe geratu nintzen. Eta hori ordurako bizitzan neukan esperientzia eta guzti.

      — Joko aldrebes samarra asmatu duzu —esan nion.

      — Ez natzaizu engainatzen ari.

      — Baina gu bihar bagoaz.

      — Etorriko zara berriro ere.

      Berarengananzko pauso bat eman nuen. Saia zaitezte arrazoitsu izaten aldamenean itsasotik, hobeto esanda errekatik, atera berri den hamazazpi urtetako neskatxa bat daukazuenean.

      — Baina, zer zabiltza? Zer zabiltza? —galdetu nion.

      — Horrela ematen ditu beti musuak Judy Garlandek —esan zuen Evik—. Eta horrela ere egiten du.

      Gizona modu harrigarri batean dago egina! Edo ni ote naiz horrelakoa den bakarra?! Badakizu gezurra dela, Lurralde-zuzendaritzako gezur primitibo bat, itxurakeria hutsa, Hollywoodeko kutsu horrekin gainera; hori dena jakinda ere, ume-kozkor bat bezain zoriontsu zaude.

      Evak omoplato zorrotzak zituen eta bizkarrezurra itsasoko harrixka hotzez osatua bezala. Oihu itoak ateratzen zituen eta dardarka zegoen. Tximeleta hauskor nabar bat, ahulki bildutako ukabil baten barruan.

      Orduan, ahots burrunbatsu bat entzun zen:

      — Barkatu!

      Ate ondoan Jbankov agertu zen. Evi askatu nuen.

      Jbankovek vodka botila bat jarri zuen mahai gainean. Bistan zen bere erreserbak zirkulazioan jartzen ari zela.

      — Ordu bata da jada —esan nuen nik— Lurralde-zuzendaritzan zain zeuzkaagu.

      — Zein zentzuduna haizen —esan zuen Jbankovek irribarre txiki bat eginez.

      Evi janztera joan zen. Bella Konstantinovna ere arropaz aldatu zen. Orain hauteskunde sozialistetarako janzten dituzten traje zorrotz eta gris horietako bat zeraman soinean.

      Une hartan pentsatu nuen: Ene, Lurralde-zuzendaritza horregatik ez balitz, esnea ero moduan ematen hasi den behi horregatik ez balitz! Hementxe bizitzen geratu besterik ez, erantzukizun handiko inongo eginkizunik gabe. Yatea, errekatxoa, andereño gazteak. Esan dezatela gezurra, ibili daitezela zurikeriatan, gainbeheran sartutako Hollywoodeko aktoresen itxurak egin ditzatela. A zer nolako gauza atsegina den emakumearen zurikeria! Baliteke ni neu horrelako gauzetan nahastuta ibiltzeko munduratua izatea! Hogeita hamalau urte ditut eta arrangurarik gabeko egun bakar bat ere ez. Egun bakar batez pentsatu gabe, arrangurarik eta sufrimendurik gabe bizi ahal izango banintz. Ez ba, Lurralde-zuzendaritzara joan behar. Ordulariak, erretratuak, pasilloak, seriotasunerako jolas amaigabe horretara joan behar.

      — Gazteok! Bigarren arnasbide bat ireki zait! —jakinarazi zigun Jbankovek.

      Nik vodka atera nuen denontzat. Niretzat goraino. Evik besoa ukitu zidan:

      — Orain ez ezazu edan. Gero.

      — Tira, ez dio inportarik!

      — Liivak zain duzu.

      — Dena ongi aterako da.

      — Zer esan nahi du “aterako da” horrek? —esan zuen Jbankovek haserre—. Dena ongi doa jada! Bigarren arnasbidea ireki zait! Edan dezagun!

      Bellak irratia piztu zuen. Baritono baxu batek gaurkotasun tragiko handiko zerbait oihukatzen zuen:

 

Itsumustuan dabilen mundu honetan egiarik ez,

Une hau besterik ez dago-eta, egon zaitez honi eutsita.

Izandakoaren eta etorkizunaren arteko argia besterik ez,

Honi deitzen zaio, hain zuzen, bizitza!

 

      Behin eta berriz edan genuen. Evi lurrean eserita zegoen nire besaulkiaren aldamenean. Jbankov bere hitz-jarioan murgilduta zegoen, noizean behin komunera joateko altxatuz. Joaten zen bakoitzean, eleganteki itauntzen gintuen: “Etxearen antolaketa gainbegiratu al dezaket?” Betiere zera gaineratuz: “. hau da, maskuria hustera joan naitekeen esan nahi dut).”

      Eta bat-batean ulertu nuen gelditu beharreko momentua atzean utzia nuela. Arintasun engainagarria eta ausardia agertu ziren. Indar eta zigorgabetasunaren sentsazioa sortu zitzaidan.

      — Joan dadila oiloak ferratzera Lurralde-zuzendaritza hori! Jbankov, bota beste bat!

      Orduan, Bella Konstantinovnak hartu zuen iniziatiba:

      — Mutilak, lana amaitu ondoren jarraituko duzue. Autoa eskatuko dut.

      Eta telefonoz deitzera joan zen.

      Nik iturri azpian sartu nuen burua. Evik koloretea atera eta esan zuen:

      — Ezin da begira.

      Hogei minuturen buruan, gure taxia Lurralde-zuzendaritzaren eraikinera iritsi zen. Jbankov bide guztian kantari aritu zen:

 

Ez dut zurekin hitz egin nahi,

Ez esan, Mania, txorakeriarik.

Hobe mutilekin edan nonahi,

Badute haiek zuk adina ideia onik.

 

      Mania misteriotsu hark Lurralde-zuzendaritzaren eta partiduaren ingurumariak pertsonifikatuko zituen ziurrenik.

      Evi eskua ferekatzen eta lizunkeriak esaten ari zitzaidan belarrira marmarrean, bere azentu eta guzti. Bella Konstantinovnak zorroztasun itxura zeukan.

      Berak gidatu gintuen Lurralde-zuzendaritzako pasillo zabaletan zehar. Denek agurtzen zuten.

      Lehenengo solairuan brontzezko Lenin zegoen. Bigarrenean ere brontzezko Lenin, baina hau txikixeagoa. Hirugarrenean, Karl Marx, hileta-koroa baten antzeko bere bizar harekin.

      — Interesgarria izango da ikustea nor dagoen laugarren solairua zaintzen? —galdetu zuen Jbankovek, irribarre txiki batekin.

      Laugarrenean Lenin agertu zen berriro, baina jada igeltsuzkoa.

      — Itxaron ezazue segundo bat —esan zuen Bella Konstantinovnak.

      Eseri egin ginen. Jbankov besaulki sakonean hondoratu zen. Bere urratutako kirol-oinetakoak harrera-gelaren erdiguneraino iristen ziren. Evik hautsak harrotzeari utzi zion. Bere proposamen lizunek inguruan genituen propaganda politiko zuzenaren materialekin kontraste handiegia sortarazten zuten.

      Bellak atea erdizka ireki zuen:

      — Pasa zaitezte.

      Liivak telefonoz hitz egiten ari zen. Libre zeukan eskua desafioz eta animoso zebilkion hara eta hona.

      Azkenean telefonoa eskegi zuen.

      — Hartu al duzue atseden?

      — Nik neuk bai behintzat —esan zuen Jbankovek seriotasunez—. Bigarren arnasbidea ireki baitzait.

      — Ederki, bada. Etxaldera joateko moduan zaudete orduan.

      — Eta hori zer dela eta?! —ihardetsi zuen Jbankovek—. A bai.

      — Hemen dituzue Linda Peipsi buruzko datuak. Laneko emaitzak. Biografia labur bat. Jaso dituen sarien ziurtagiriak. Non dauzkazue dieten paperak? Jarri zigilua azpian. Gero, arratsaldea libre baduzue, norabait joan zaitezkete. Teatro Dramatikoa adibidez. Hori bai, estonieraz da. Atsedenerako kultura-parkea. Inturisteko taberna gaueko ordu bata arte dago irekita. Bella Konstantinovna, antola iezaiezu kamaradei ibilalditxo bat.

      — Garbi hitz egin dezaket? —altxatu zuen eskua Jbankovek.

      — Arren eskatzen dizut —esan zuen Liivakek buruaz baiezko keinu bat eginez.

      — Hemen gaudenok itsasontzi berean baikaude.

      — Bai, jakina.

      — Orduan, argi eta garbi, soldaduen artean bezala?

      — Zain naukazu.

      Jbankovek aurreranzko pauso bat eman zuen, ahotsa konspiratiboki baxatuz:

      — Beiraki batzuk altxatuko al ditugu?

      — Nola? —ez zuen ulertu Liivakek.

      — Esan dudana: ia beiraki batzuk altxatuko ditugun.

      Liivakek begirada galdu bat zuzendu zidan. Nik mahukatik tira egin nion Jbankovi. Honek, berriz, alde batera pauso bat eman eta jarraitu zuen:

      — Zera esan nahi dut: vodka-kopuru mugagabe bat Teatro Dramatikoaren ordez! Esan gabe doa, nire barkamenik beroenak eskatzen dizkizudala.

      Liivak Bellarengana jiratu zen zeharo harrituta. Bella Konstantinovnak errotik moztu zuen kontu hura, hitzak ongi azpimarratuz:

      — Jbankov eta Dovlatov kamaradek behar duten guztia eskuragarri daukate.

      — Ardo pilo bat —esan zuen Evik inozoki.

      — Zer esan nahi du “pilo bat” horrek?! —egin zuen protesta Jbankovek—. “Pilo bat” kontzeptu erlatiboa da.

      — Bella Konstantinovna, ardura zaitez —agindu zuen idazkariak.

      — Hori da hori hitz egitea, soldaduen artean bezalaxe —poztu zen Jbankovek— hori bai hitz egitea!

      Elkarrizketan sartzea erabaki nuen.

      — Dena argi geratu da —esan nuen— datuak nik dauzkat. Jbankov kamaradak argazkiak aterako ditu. Artikulua goizeko hamarrak alderako prest izango dut.

      — Izan ezazu kontutan, gutunak pertsonala izan behar duela.

      Nik baiezko keinu bat egin nuen.

      — Baina aldi berean, herrialde guztiak irakurriko duela.

      Nik berriro egin nuen baiezko keinua.

      — Txosten bat izan behar du.

      Hirugarren baiezko keinua egin nuen.

      — Baina pertsonarik hurbilenekoari eginiko txostena.

      Beste keinu bat. Liivak alboan neukan zutik; ardoaren lurruna helaraziko ote nionaren beldur nintzen. Badirudi, azkenean helarazi niola.

      — Eta ez galdu iparra, kamaradak —eskatu zigun— ez galdu iparra. Oso kontu serioa da hau. Beraz, neurrian.

      — Nahi duzu Dovlatovekin argazki bat ateratzea? —proposatu zuen Jbankovek, ustekabean—. Biok ere gizon itxurosoak zarete.

      — Posible bada, beste batean —esan zuen Liivakek aitzakia moduan, pazientzia ia agortuta— bihar ere ikusiko dugu elkar.

      — Ongi da —esan zuen Jbankovek— modu horretan, hemengoa baino giro jatorragoan aterako dizuet.

      Liivak isilik geratu zen.

      . Behean auto bat genuen zain, goizeko gidari berarekin.

      — Landetxetik pasako gara eta kito —esan zuen Bellak.

      — Urrun al dago hori? —galdetu nuen.

      — Hamar bat minutura —erantzun zuen gidariak— hemen dena dago gertu.

      — Ongi legoke bidean une batez aingura botatzeko aukera izatea —egin zuen marmar Jbankovek— erregaia amaitzen ari zaigu.

      Eta gero, gidariarengana zuzenduz:

      — Hi, sozio, gera hadi ikusten duan lehenengo dendan. Eta ez gaitzak saldu, gero!

      — Niri zer inporta zaidak? —esan zuen gidariak iraindurik—. Nik neuk ere atzo nahikoa edan nian.

      — Orduan agian hartuko duk bat topatu izanagatik?

      — Ez, lanean nagok. Etxean zeukaat prest, itzultzen naizenerako.

      — Ongi zagok. Heuk ikusiko duk zer egin. Non isuri, behintzat, ba al daukak?

      — A zer galdera?!

      Autoa herri txikietan izaten diren denda horietako baten alboan gelditu zen. Mostradorearen aurrean jende andana zegoen pilatuta. Jbankovek kementsu egin zuen jende arteko bidea, eskuetan sei errublo hartu eta ukabila aurrerantz jasoz.

      — Hegazkinera berandu noak, mutilak, galdu egingo diat. Taxia zain zeukaat, badakik. Umea gaixo zeukaat. Emazte urdanga hori erditzen ari duk.

      Handik minutu batera, bi Cahors ardo botilekin irten zen jendartetik.

      Gidariak edalontzi zikin samar bat luzatu zion.

      — Bueno, dauden gauza on guztiengatik!

      — Bota iezadak niri ere —esan nion—, zer demontre, behin hasiz gero!

      — Eta nork aterako ditu argazkiak? —galdetu zuen Evik.

      — Jbankovek egin beharreko guztia egingo du. Bere lana egiten badaki.

      Eta hala zen, benetan, bere lana ederki egiten zuen. Edaten zuena edanda ere. Aparaturik primitiboenak zeuzkan arren. Argazkilarien artean ia bost mila bat errublo balio zuten japoniar kamerak banatu zituzten. Jbankovi ez zitzaion japoniar kamerarik iritsi. “Edateko salduko du eta” —adierazi zuen erredaktoreak. Jbankovek bederatzi errublotako sobietar markako Smena aparailuarekin ateratzen zituen argazkiak. Poltsikoan eraman ohi zuen, zorroa galduta zeukalako. Astea joan, astea etorri, errebelatzeko likido berbera erabiltzen zuen. Likido honetan zigarreta hondarrak ere ibiltzen ziren igerian. Hala ere, argazkiak zehatz-zehatzak atera ohi ziren, naturalak, egunkarirako moduko kontrastearekin, hain zuzen. Bistan zen nolabaiteko dohain bereziren bat bazeukala.

      Azkenean, kartoizko propaganda-taula kontaezinak zintzilik zeuzkan etxalde kolektiboko zuzendaritzaren eraikinera iritsi ginen. Atearen gainean pankarta bat zegoen: “Hezurra industriarako lehengai baliotsua da!”. Atarian pertsona talde bat zegoen. Gidariak zerbait galdetu zien estonieraz. Bidea erakutsi ziguten.

      Behi-haztegia eraikin baxu eta malenkoniatsu samar bat zen. Sarreraren gainean, gorotzez estaliriko eskailerak argiztatzen zituen hautsez beteriko bonbillatxo bat zegoen.

      Bella Konstantinovna, Jbankov eta ni autotik irten ginen. Gidaria erretzen geratu zen. Evi lotan zegoen autoaren atzeko eserlekuan.

      Orduan, larruzko poltsa militar bat zeraman gizon herren bat agertu zen, ustekabean.

      — Savkin, agronomo-burua —aurkeztu zuen bere burua— sar zaitezte.

      Sartu egin ginen. Txapazko hormen atzean, behiak zebiltzan plisti-plasta. Uztarritxoen dinbi-danba eta behien hasperen astunak entzuten ziren, lastoaren marmar atseginarekin batera. Abere goibel haiek gogorik gabe aztertzen gintuzten.

      .Badago behiengan zerbait tristea, umiliagarria, atzeraka botatzen duena. Sekulan ezeri uko ez egite otzan horretan, tripa-zaletasun eta axolagabetasun horietan. Berez kontutan hartzeko moduko tamaina duten arren, adar horiekin. Oilo arrunt batek berak ere independenteagoa dirudi. Behia, berriz, txekor-haragiz eta xerraz beteriko maleta bat besterik ez da. Baina, tira, onartu beharra daukat ez ditudala batere ezagutzen.

      — Pasa zaitezte, pasa zaitezte.

      Gelatxo estu batean egokitu ginen. Esne garratzaren eta simaurraren usaina zerion gela hari. Mahaia oihal urdin batez estalia zegoen. Kiribildutako soka batetik zintzilik, bonbilla bat. Hormen alboan, alderik alde, arropentzako kontratxapatuzko kaxa batzuk zeuden eta bazter batean, behiak jezteko zenbait makinak dir-dir egiten zuten.

      Blusa berdedun adin ertaineko emakume bat igo zen guregana. Bere bularren jaitsieraren forma errespetatzen zuten kondekorazio eta intsigniatxo distiratsuak zekartzan.

      — Linda Peips! —esan zuen Savkinek.

      Elkar agurtu genuen.

      — Ni banoa —esan zuen agronomo-buruak— zerbait behar baduzue, dei ezazue barneko lineatik: bi, bi, sei.

      Ez zen erraza izan gela hartan denok lekua hartzea. Jbankovek argazki-kamera atera zuen poltsikotik.

      Linda Peips apur bat galduta sentitzen zela iruditu zitzaidan.

      — Estonieraz bakarrik hitz egiten du —esan zuen Bellak.

      — Horrek ez dauka garrantzirik.

      — Nik itzuliko dut.

      — Galde iezaiok zerbait besterik gabe, froga gisara —esan zidan Jbankovek ahopean.

      — Galde iezaiok heuk —esan nion.

      Jbankov Linda Peipsengana makurtu zen eta, serio, galdetu zion:

      — Zer ordu da?

      — Galde iezaiozu nolatan lortu dituen Lindak horren emaitza handiak —esan nuen, bultzada batez Jbankov urrunarazten nuen bitartean.

      Bellak galdera itzuli zuen.

      Behizainak, izuturik, zerbait xuxurlatu zuen.

      — Apunta ezazu —esan zuen Bellak—. Partidu komunistak eta bere Komite Zentral leninistak.

      — Ulertzen dut —esan nuen— galde iezaiozu partiduko kide ote den.

      — Bada —erantzun zuen Bellak.

      — Aspalditik?

      — Atzotik.

      — Unetxo bat —esan zuen Jbankovek argazki-kamera guregana zuzenduz.

      Linda isilik geratu zen, begiak inora begira zituela.

      — Ederki —esan zuen Jbankovek— sei errubloak poltsikoan zeuzkaagu.

      — Eta behia? —esan zuen Bellak harriturik.

      — Behia zer?

      — Nire ustez biei atera beharko litzaieke argazkia, elkarren alboan.

      — Behia ez da gela honetan kabituko —azaldu zion Jbankovek— eta han, berriz, argia nazkagarria da.

      — Zer egin dezakegu?

      Jbankovek argazki-kamera poltsikoan gorde zuen.

      — Erredakzioan soberan dauzkagu behiak —esan zuen Jbankovek.

      — Nola? —esan zuen Bellak harriturik.

      — Esan nahi dut, artxiboan nahi adina behi daukagula. Zure Linda hau moztu eta itsatsi egingo dut.

      Bellari mahukatik heldu nion:

      — Galde iezaiozu familia handia daukan.

      Estonieraz hizketan hasi zen. Minutu bat beranduago zera itzuli zidan:

      — Familia handia dauka: hiru ume. Alaba zaharrena eskola amaitzear da. Seme gazteenak lau urte ditu.

      — Eta senarra? —galdetu nuen.

      Bellak ahotsa baxatu zuen:

      — Hau ez apuntatu. Senarrak utzi egin zituen.

      — Hori bai gizona! —ez dakit zergatik, baina poztu zen Jbankov.

      — Ongi da —esan nuen— goazen.

      Agurtu egin ginen. Lindak desengainu begirada batez ikusi gintuen joaten. Lan handiz atondutako bere ileek lakaren distira zuten.

      Kalera irten ginen. Gidariak autoa jiratzeko astia izan zuen ordurako. Evi, antezko beroki bat soinean, erradiadorearen alboan zegoen zutik.

      Bat-batean Jbankovi ero-kolpetxo batek eman zion.

      — Kõik —oihu egin zuen estonieraz—. Aurrera kamaradak! Muga berrien bila! Lorpen berrien bila!

      Ordu-erdiren buruan erreka ondoko etxean geunden berriro. Gidariak hitz gutxiz agurtu gintuen eta alde egin zuen. Bella Konstantinovnak erreziboa sinatu zion.

      Arratsalde epel eta argitsua zen. Errekaren bestaldean purpura koloreko zeruaren marrak dir-dir egiten zuen. Izpi arrosak ur gainean kulunkaka zebiltzan.

      Ez geneukan etxean sartzeko gogorik. Moilara jaitsi eta apur batean isilik egon ginen. Gero, Evik galdetu zidan:

      — Zergatik joan zenuen Estoniara?

      Zer erantzun nezakeen? Etxerik, aberririk, geltokirik, etxebizitzarik ez neukala azaldu behar nion? Betidanik horrelako moila lasai baten bila ibilia nintzela? Bizitzari gauza bat bakarrik eskatzen diodala, horrelaxe eserita egotea, isiltasunean, ezertan pentsatu gabe?

      — Produktu horniketa ona daukazue hemen —esan nuen— gaueko tabernak.

      — Eta zu? —Bella Jbankov zegoen aldera jiratu zen.

      — Nik gerra hemen egin nuen —esan zuen Jbankovek— eta bertan gelditu nintzen. Hitz batean: okupatzailea naiz.

      — Baina zuk zenbat urte dituzu?

      — Ez hainbeste. Berrogeita bost. Gerraren azkeneko zatia harrapatu nuen, artean haur bat nintzela. Ader koronelaren ordenantza izan nintzen. Zauritu egin ninduten.

      — Konta iezaguzu —eskatu zion Bellak— hain ongi kontatzen dituzu istorioak.

      — Zer dago kontatzeko, bada? Metraila zati batek jo ninduen eta hori izan zen gerrarekin izan nuen maitasun-istorio guztia. Bueno zer, joango gara?

      Etxetik telefonoaren hotsa iritsi zitzaigun.

      — Segundo bat —esan zuen Bellak bidean giltzak ateratzen zituen bitartean.

      Segituan itzuli zen.

      — Juhan Oskarovitxek telefonoan jartzeko eskatzen dizu.

      — Nork? —galdetu nion nik.

      — Liivakek.

      Etxean sartu ginen. Etengailuak klik egin zuen, eta leihoak ilundu egin ziren. Aurikularra hartu nuen.

      — Erantzuna jaso dugu —esan zuen Liivakek.

      — Norena? —esan nuen nik, zertaz ari zen ulertu gabe.

      — Brejnev kamaradarena.

      — Nola liteke? Gutuna ez dugu oraindik bidali ere egin eta.

      — Eta? Horrek esan nahi du Brejneven kolaboratzaileak zu baino. gu baino apur bat operatiboagoak direla—, zuzendu zuen Liivakek, delikatuki, bere burua.

      — Eta zer idazten du, bada, Brejnev kamaradak?

      — Zorionak emanez idazten du. Lorturiko arrakastarengatik eskerrak emanez. Bizitza pertsonalean zoriontasuna opa dio.

      — Zer egingo dugu? —galdetu nuen—. Lindaren txostena idatziko dut ala ez?

      — Noski baietz. Hau dokumentu bat besterik ez da. Espero dut Brejnev kamaradaren administrazioak behar den data jarriko diola ofizial egiterakoan.

      — Bihar goizerako dena prest egongo da.

      — Zure zain geratzen naiz.

      .Neskek mokaduak berpizteari ekin zioten. Jbankov eta ni logelan bakartu ginen.

      — Mishka —esan nion— ez daukak hau guztia beste norbaiti gertatzen ari zaionaren irudipena? Ez haizela hi. ez naizela ni. Hau ikuskizun ergelen bat bakarrik dela. Eta hi ikusle bat besterik ez haizela.

      — Badakik zer esaten diadan? —erantzun zidan Jbankovek— ez ezak pentsatu. Ez pentsatu eta kito. Nik bazeramatzaat jada hamabost bat urte pentsatu gabe. Pentsatzen hasiz gero, berriz, bizitzeko gogorik gabe geratuko haiz. Pentsatzen duten guztiak zoritxarrekoak dituk.

      — Eta hi, zoriontsua al haiz?

      — Nor, ni? Niregatik balitz, oraintxe bertan pasako nikek lazoa burutik! Arazoa duk, azken uneko minari beldurra diodala! Ez legokek gaizki loak hartu eta esnatuko ez banintz.

      — Eta zer egin dezakegu orduan?

      — Eta azken uneko min hori jasanezina baduk?

      — Eta zer egin dezakegu orduan?

      — Ez pentsatu. Vodka edan.

      Jbankovek botila bat hartu zuen.

      — Mozkortzera noala iruditzen zaidak —esan nuen.

      — Ez duk gutxiagorako! —esan zuen begiaz kinada bat eginez—. Botilatik edan nahi al duk?

      — Hortxe bazagok, ordea, edalontzi bat.

      — Gozamena ez duk berdina.

      Txandaka edan genuen. Ez geneukan edariari laguntzeko jatekorik. Atseginez sentitzen nuen mozkorkeriaren gandua nire gainera jausten. Bizitzaren formak gero eta lausoago ikusten nituen eta argitasuna galtzen zihoazen.

 

      Handik aurrerako gertakariak birsortzeko, horrelakoetan ohikoa den bezala, beharrezkoa da ahalegin puntu jakin bat.

      Gogoratzen dut neskek jende normalarentzat aurkitzen zailak diren Lurralde-zuzendaritzako mokaduen berreraikuntza bat egin zutela. Hain zuzen ere, kalabazinezko kabiarra agertu zen: kalitate kontuetan ere goitik behera gindoazenaren adierazle. Edaria bera ere maila apalagokoa bihurtu zen: Jbankoven ditxosozko botila hura, Jugoslaviako Slivovica, Cahors ardoa.

      Hamar minutu pasatu zirenean, Jbankov garrasika eta mehatxuka hasi zen, aulkitik apur bat altxatuz:

      — Ni artista bat nauk, ulertzen duk?! Artista bat! Khrustxeven emazteari ere atera nizkioan nik argazkiak! Baita Giscard D´Estaigne puta horri berari ere! Adinekoen etxean erakusketa bat egin nian behin! Eta hi, zera, behia gora eta behia behera!

      — Zu zara zu inozoa, nire inozo maitea—, esan zuen Bellak Jbankovi adi-adi begiratuz— goazen, txiki, ohean sartuko zaitut.

      — Oso triste zaude —esan zidan Evik— zerbait txarra dauzkazu?

      — Dena ederki doa! —esan nion— betiko zakur-bizitza normala.

      — Gutxiago pentsatu behar zenuke. Ongi dauden gauzetarako poztu.

      — Mishkak ere gehiago edan behar nukeela esaten dit!

      — Nahikoa edan duzu dagoeneko. Orain joan egingo gara. Ni gustatu egingo natzaizu.

      — Oso zaila ez dena, bide batez esanda —esan nuen nik.

      — Oso polita zara!

      — Abesti zaharra da hori, baina zein ongi ematen duen belarrira!

      Nire kopa goraino bete nuen. Nolabait eman behar nion amaiera egun alu hari. Horrelako zenbat geratzen ote zaizkit oraindik?

      Evi lurrean eseri zen, nire eserlekuaren altzoan.

      — Zu ez zara besteekin antzekoa —esan zuen—. Karrera ona daukazu. Ederra zara. Baina asko egoten duzu triste. Zergatik?

      — Bizitza bat bakarrik daukagulako. Besterik izango ez dugulako.

      — Ez ezazu pentsatu. Batzuetan hobe da baboa izatea.

      — Berandu da horretarako —esan nuen— hobe edatea.

      — Baina ez egon triste.

      — Hori amaitu da. Goi-mailako kazetaritzarantz noa. Erantzukizun handiko eginkizun bat eman didate. Goi-mailako kazetaritzaren eremuetara irtetera noa.

      — Autorik baduzu?

      — Hobe duzu zulorik gabeko galtzerdirik ba ote daukadan galdetzea.

      — Nik autoa edukitzeko hainbeste nahi dut.

      — Izango duzu. Aberasten naizenean, erosiko dugu.

      Edan eta berriro bete nuen kopa. Bellak arrastaka zeraman Jbankov logelara. Honen hankak ihartutako bi ezpata-loreren antzera zihoazen herrestan.

      — Goazen gu ere —esan zuen Evik— ia lo zaude.

      — Oraintxe.

      Edan eta berriro bete nuen kopa.

      — Goazen.

      — Bihar banoa. Topatuko duzu autoa daukan bakarren bat.

      Evi pentsakor gelditu zen, burua nire belaunetan jarriaz.

      — Berriro ezkontzen naizenean, judu batentzat bakarrik ezkonduko naiz —jakinarazi zidan.

      — Hori zergatik? Zer uste duzu, judu guztiak dirudunak direla?

      — Azalduko dizut. Juduek zirkunzisioa egiten dute.

      — Eta?

      — Besteek ez dute egiten.

      — Gizatxar halakoak!

      — Ez ezazu barrerik egin. Arazo garrantzitsua da hori. Zirkunzisiorik ez dagoenean, esmegma agertzen da.

      — Zer?

      — Esmegma. Sustantzia txarrak dira horiek. kantzerigenoak. Hortxe, begira, nahi duzu erakustea nik zuri?

      — Ez, ez da beharrezkoa. Ikasketak distantziara egitea nahiago izaten dut.

      — Zirkunzisioa dagoenean, esmegma ez da sortzen. Eta orduan ez dago uteroaren lepoko kantzerra. Ezagutzen duzu uteroaren lepoa?

      — Tira, esan daiteke baietz. Azaletik bada ere.

      — Estatistikek erakusten dute, zirkunzisiorik ez dagoenean, uteroaren lepoko kantzer gehiago dagoela. Israelen ez du existitu ere egiten.

      — Zerk?

      — Uteroaren lepoko kantzerrak. Eztarriko kantzerra, urdaileko kantzerra dauzkate.

      — Tira, horiek ere ez dira ederrak izango— esan nuen.

      — Noski ezetz —onartu zuen Evik.

      Une batez isilik egon ginen.

      — Goazen —esan zuen— ia loak hartu zaitu jada.

      — Itxaron pixka bat. Zirkunzisioa egin behar dut.

      Kopa osoa edan eta berriro bete nuen.

      — Oso mozkorturik zaude, goazen.

      — Zirkunzisioa egin beharra daukat. Edo hobeto, zera, beste utero hori moztu eta pikutara bidaliko dugu!

      — Oso mozkorturik zaude. Eta niregandik haserre.

      — Ez nago haserre. Belaunaldi desberdinetakoak gara. Nire belaunaldia nazkagarria da, baina zurea jada zientzia-fikziokoa da!

      — Zergatik zaude haserre?

      — Bizitza bakarra delako. Segundo bat igaro eta kito. Beste bizitzarik ez da izango.

      — Gaueko ordu bata da jada —esan zuen Evik.

      Edan eta edalontzia berriro bete orduko, konortea galdu nuen. Akuario batean egotearen sentsazioa izan nuen: dena balantzaka zebilen, igerian bezala urrunduz, argi-izpi distiratsuren batek dir-dir egiten zuen eta, azkenean, dena desagertu zen.

      Ate-hots batek esnatu ninduen. Jbankov sartu zen. Kirola egiteko txabusina horietako bat zeraman soinean.

      Ohean alderik alde nengoen etzanda. Jbankov alboan eseri zitzaidan.

      — Zer, zer moduz? —galdetu zidan.

      — Ez ezak galdetu.

      — Zahartzen naizenean —adierazi zuen Jbankovek— bilobentzat eta birbilobentzat testamentua idatziko diat. Esaldi bat bakarra izango duk. Badakik zein?

      — Zein?

      — Esaldi bat bakarra izango duk: “Ez ezazue larrurik jo ajearekin zaudetenean!”. Eta hiru harridura-ikur.

      — Jota nagok. Zeharo jota.

      — Eta batere sendagairik ere ez zeukaagu. Hik edan huen dena.

      — Eta non zaudek gure damak?

      — Gosaria prestatzen ari dituk. Jaiki beharra daukak. Liivak zain zeukaagu.

      Jbankov janztera joan zen. Nik burua iturri azpian sartu nuen. Gero, idazteko makinaren aurrean eseri nintzen. Bost minuturen buruan, testua prest neukan.

      “Leonid Ilitx maite eta estimatua! Gertaera pozgarri bat konpartitu nahi dut zurekin. Joan den urtean, lanean aurretik ikusi gabeko emaitzak erdietsi ditut. Behi bakar batetik esne kopuru.” (“behi bakar batetik” nahita idatzi nuen. Esamolde horretan bizitzaren egiazkotasuna eta nekazariaren xalotasun maitagarria nabari ziren).

      Amaierak honela zioen:

      “Eta beste gertaera pozgarri bat ere izan da nire bizitzan. Gure etxalde kolektiboko komunistek aho batez aukeratu naute euren partiduko kide!”

      Puntu honetan garbi zegoen jada, estilistikaren aldetik, testua herren geratu zitzaidala. Ez neukan berridazteko indarrik.

      — Gosaltzera —dei egin zuen Bellak.

      Evik ogia moztu zuen. Erruduntasun keinu batez agurtu nuen. Bere erantzuna irribarre zoriontsu bat eta barren-barrenetik irtendako galdera jator bat izan ziren: “Zer moduz zaude?”

      — Ezin okerrago —esan nuen.

      Jbankovek botila hutsak adi-adi aztertzen ziharduen.

      — Ezta tanta bakar bat ere —izan zen bere azterketaren emaitza.

      — Edan ezazu kafea —saiatu zen konbentzitzen Bella—, laster taxia hartuko dugu.

      Kafeak ez zidan lagundu. Jateaz pentsatzea bera ere ezinezkoa egiten zitzaidan.

      — Sos batzuen mugimendua sumatzen diat oraindik —esan zuen Jbankovek txanpon batzuk ateratzearekin batera.

      Gero, Bella Konstantinovnari begiratu zion:

      — Amatxo, errublo eta erdi gehitzeko modurik bai?

      Bellak diru-zorroa atera zuen.

      — Tallinnetik bidaliko dizut —ziurtatu zuen Jbankovek.

      — Tira, mereziak dituzu —esan zuen Bellak irribarre ziniko bat eginez.

      Auto baten bozina entzun zen.

      Gure zorroak bildu eta taxian sartu ginen. Handik lasterrera Liivak eskuak estutzen ari zitzaigun. Nire testuari dudarik gabeko oniritzia eman zion. Are gehiago, hitzaldi txiki bat ere eskaini zigun:

      — Gustura nago, kamaradak. Ongi lan egin duzue eta atsedena ere behar den moduan hartu duzue. Pozten naiz zuek ezagutu izanaz. Adiskidetasun hau betirakoa izango dela espero dut. Zeren partiduko langile bat eta kazetari bat, nolabait esateagatik, lankideak baitira. Arrakasta opa dizuet fronte ideologiko zail honetan. Galderaren bat izango duzue, agian?

      — Non dago hemen taberna? —galdetu zuen Jbankovek—. Ajea apur bat arintzeko.

      Liivakek kopeta zimurtu zuen:

      — Barkatuko didazue errusierazko hitz itsusi hauengatik.

      Gaitzespen-etenune bat egin zuen.

      — .Baina umeak bezala jokatzen ari zarete!

      — Zer dela eta? Garagardorik ere ezin al da edan? —galdetu zuen Jbankovek.

      — Ikusi egin zaitzakete —esan zuen idazkariak ahotsa apalduz— denetariko jendea dago hemen. Badakizue, zein den Lurralde-zuzendaritza bateko giroa.

      — Lan ederra aukeratu duk hik ere —adierazi zion Jbankovek, errukiturik.

      — Ni, izatez, ingeniaria naiz —esan zuen Liivakek ustekabean.

      Une batez isilik geratu ginen. Elkar agurtzeari ekin genion. Idazkariak laneko paper batzuk zerabiltzan jada eskuartean.

      — Autoa zain duzue —esan zuen—. Geltokira deituko dut. Joan zaitezte laugarren leihatilara. Esan nire partetik zoaztela.

      — Ciao —esan zion Jbankovek besoak astinduz.

      Kalera jaitsi eta autoan sartu ginen. Brontzezko Lenin nola aldentzen ginen begira geratu zen. Neskak gurekin joan ziren.

      Trenbideko nasan geundela, Jbankov eta Bella bazter batean bakartu ziren.

      — Berriro etorriko zara? —galdetu zidan Evik.

      — Noski.

      — Ni ere joango naiz Tallinnera. Erredakziora deituko dizut. Zure emaztea haserretu ez dadin.

      — Ez daukat emazterik —esan nion— agur, Evi. Ez haserretu, arren.

      — Ez edan hainbeste —esan zuen Evik.

      Baiezko keinu bat egin nuen.

      — Bestela ezingo zara sexurik egin.

      Berarenganako pauso bat egin eta besarkada bat eta musu bat eman nizkion. Bella eta Jbankov guregana gerturatu ziren. Egiten zituen keinuengatik, bistakoa zen Jbankov lotsagabeki ari zela gezurretan.

      Gure konpartimendura igo ginen. Neskak autorantz zihoazen elkarrizketa bizian. Ez ziren begiratzeko jiratu ere egin.

      — Tallinnen aurkituko diagu ajea arintzeko zerbait —esan zuen Jbankovek— sei errublo inguru zeuzkaat. Aizak, nahi al duk zerbait atsegina esatea?

      Begiaz kinada bat egin zidan. Ospakizunezko irribarre alai batek aurpegia itxuraldatu zion.

      — Esango diat? Jorak hirurogeita hamar zentimo zor zizkidak oraindik!