BOSGARREN KONPROMISOA

 

(“Sobietar Estonia”. 1975eko azaroa)

 

      “PERTSONA BAT JAIO DA. Urtero ospatzen den Askapenaren eguna gertakari garrantzitsua da gure errepublikan. Lantegiek eta enpresek, etxalde kolektiboek eta traktore eta makinaria ekoizleek lorturiko emaitza ikusgarriei buruzko txostenak helarazten dizkiote Estatuari.

      Gainera, beste ezohiko muga bat ere gainditu da egun hauetan. Estoniako hiriburuko biztanleria 400.000 pertsonatara iritsi da. Tallinneko laugarren erietxean Kuzindarrek, Maia eta Grigorik, aspaldian desio zuten lehen haurra izan dute. Haur honi egokitu zaio, hain zuzen ere, hiriko 400.000. biztanlea izatearen patua.

      — Kirolaria izango da —dio, irribarrez, Mihkel Teppe sendagile-buruak. Aita zoriontsuak esku zatar babatsuak ezkutatzen ditu, lotsati.

      — Jar diezaiogun Lembit izena —esan du aitak— hazi dadila heroi baten moduan! Boris Stein poeta famatua guraso zoriontsuei zuzendu zaie:

 

Lantegi nahiz meatze-aho,

Planeta urrun askotan,

Laurehun mila heroi,

Eta zure lehen haurra, euren baitan.

 

      Goetheren hitz haiek ekarri nahi nituzke gogora:

      “Pertsona bat jaiotzen denean, mundu oso bat jaiotzen da!”

      Ez dakit zer izatera iritsiko zaren, Lembit!? Tornulari edo meatzari, militar edo zientzialari. Argi dagoena zera da: pertsona bat jaio dela! Zoriontasunera kondenaturiko pertsona bat!”

 

      Tallinn hiri txikia da, lagunartekoa. Kalean ezagunen bat topatu eta entzuten duzu: “Kaixo, hain justu zure bila nenbilen.”. Lantokiko jangelan gertatuko balitz bezalaxe.

      Hitz batean, zur eta lur gelditu nintzen Tallinnek zenbat biztanle zeuzkan jakitean.

      Horrela izan zen. Turonokek dei egin eta esan zidan:

      — Ideia konstruktibo bat daukagu. Efektu handiko erreportajea izan liteke. Komenta ditzagun xehetasunak. Hori bai, lotsagabekeriarik gabe.

      — Lotsagabekeriak, zertarako? Alferrik da eta.

      — Egia esan, lotsagabekeria nahiko egin duzu jada —ilundu zitzaion aurpegia Turonoki— etengabe zabiltza zu lotsagabekerietan, Dovlatov. Zu lotsagabe ibiltzen zara, baita bilkura orokorretan ere. Luzaroan kanpoan zaudenean soilik egoten zara zu lotsagabekeriarik egin gabe. Hain erdipurdikoa naizela uste al duzu? Egunkariak bakarrik irakurtzen ditudala? Pasa zaitez egunen batean nire etxetik. Ikusiko duzu zer nolako liburutegia daukadan. Bide batez, iraultza aurreko argitalpenak ere badauzkat.

      — Zertarako deitu didazu? —galdetu nion.

      Une batez isilik geratu eta mugimendu bortitz batez zuzen jarri zen Turonok, posizio liriko batetik lanekora pasatuz bezala. Ziurtasunez eta hitzak azpimarratuz hasi zen hizketan:

      — Astebete barru, Tallinnen askapenaren urteurrena izango da. Data hori luze eta zabal ospatuko da bazter guztietan. Baita gure egunkariko orrialdeetan ere. Alderdi desberdinak dauzkagu aurreikusita: ekonomikoa, kulturala, egunerokotasunari dagokiona. Erredakzioko sail guztiak ari dira materialak prestatzen. Zuretzat ere badago eginkizun bat. Honako hau da: estatistika bulegoaren arabera, hiriak laurehun mila biztanle inguru ditu. Kopuru hau neurri batean erlatiboa da. Hiriaren trazua bera ere erlatibo samarra den moduan. Beraz, kontua da pentsatzen aritu garela eta Tallinneko laurehun milagarren biztanleak urteurrenaren bezperan jaio behar duela erabaki dugu.

      — Ez dut oso ongi ulertzen.

      — Joan zaitez erditze-zentrora. Egon lehenengo jaioberriaren zain. Apuntatu parametroak. Hartu elkarrizketa bat guraso zoriontsuei. Erditzean parte hartu duen medikuari. Atera argazkiak, noski. Erreportajea urteurreneko alean joango da. Saria, badakit zuri hori ez zaizula arrotz egingo, bikoitza izango da.

      — Hortik hasi behar zenuen.

      — Merkantilismoa da zure ezaugarri desatseginetako bat —esan zuen Turonokek.

      — Badakizu, zorrak —esan nuen— emazteari pasa beharrekoa.

      — Edan ere gehitxo egiten duzu.

      — Hori ere gertatu ohi da, bai.

      — Hitz gutxitan, ideia orokorra ondorengoa da: pertsona zoriontsu bat jaio da. Nik are gehiago esango nuke: zoriontasunera kondenaturiko pertsona bat!

      Esaldi kaiku hura hainbeste gustatu zitzaion erredaktoreari, non bi bider oihukatu baitzuen.

      — Zoriontasunera kondenaturiko pertsona bat! Nire ustez, ez dago gaizki. Agian izenburu moduan proba zenezake? “Zoriontasunera kondenaturiko pertsona bat!”.

      — Ikusiko dugu —esan nuen nik.

      — Eta gogora ezazu —Turonok altxatu egin zen, elkarrizketa amaitutzat emanez— umeak argitaragarria izan behar du.

      — Nola argitaragarria?

      — Alegia, ume osoa. Gabeziarik edo alderdi ilunik gabekoa. Ez zesarearik, ezta ama ezkongaberik ere. Guraso-joko osoa. Mutiko osasuntsu eta sozialki osoa.

      — Derrigorrez mutikoa?

      — Bai, mutikoa nolabait sinbolikoagoa da.

      — Heinrich Franzevitx, argazkiei dagokienez. Kontutan izan ezazu jaioberrien itxura ez dela oso zera izaten.

      — Aukera ezazu onena. Egon zaitez zain; denbora badaukazu.

      — Lau bat hilabetez itxaron beharko dugu. Hori baino lehenago nekez izango du pertsonaren itxura. Batzuen kasuan, berrogeita hamar urte ere ez dira nahikoa izaten.

      — Entzudazu —esan zuen Turonokek, haserre— ez zaitez demagogiatan hasi! Eginkizun bat eman zaizu. Materialak asteazkenerako egon behar du prest. Zu kazetari profesionala zara. Zertarako ibili behar dugu denbora galtzen?

      Egia da, pentsatu nuen, zertarako?

      Tabernara jaitsi eta gin bat eskatu nuen. Han ikusi nuen eserita, ordurako apur bat mozkortuta, Jbankov argazkigilea. Eskuaz keinu bat egin nion eta vodka kopa handi batekin eseri zitzaidan aldamenean. Ogitartekoaren erdia kendu zidan koskada batez.

      — Etxera joan behar huke —esan nion— erredakzioa zuzendaritzako kidez gainezka zagok. Jbankovek, kopa buruz behera jarriz, trago bat egin eta esan zuen:

      — Badakik zer gertatu den? Erabat lotsagarri geratu nauk. Ikusi duk Fediaren kronikarako egin dudan argazkia?

      — Nik ez diat egunkaririk irakurtzen.

      — Fediak Gaztedi-rako kronika bat egin behar zian. Zehazkiago esanda, aipamen labur bat: Hiru lagun ekaitzaren aurka. Urpekariei buruzkoa. Nola zebiltzan zeraren bila, badakik, hondora joandako karga baliotsu baten bila. Eta hara non ari den ekaitza gerturatzen. Tira, kontua duk hor sartzen dela nire argazkia. Bi tipo enbor baten gainean zeudek eserita. Eta ur-azpitik tutu malgu bat ageri duk batera eta bestera. Hau da, euren kidea hondoan murgilduta zebilean atzera eta aurrera. Nik, beti bezala, argazkia atera, zorroa itxi eta kontu hura ahaztu nian. Banoak porturantz eta hara non ikusten dudan jendea barrezka. Zer gertatzen ote duk? —pentsatzen diat, badakik, eta istorio hau kontatzen zidatek: Ba omen zagok han ordezko piezen tailerreko buruzagi bat, Mironenko delakoa. Behinola, jangelatik atera duk, piztu dik zigarreta hirugarren moilaren ondoan. Hortxe zagok erretzen. Bota dik zigarreta. Eztarriko muki horiek bota ditik, barka ezak esamoldea, eta haiekin batera, baita hortzak bota ere. Ordezkoak, jakina. Urrezkoak. Zortziehun bat errublotik gora, ziur. Joan duk urpekariengana korrika “Mutilak, lagundu!” esanez. Hauek segituan ikusten ditek probetxuren bat ateratzeko aukera. “Lana amaitutakoan bilatuko diagu” —“Zorretan ez nauk geratuko”. “Pertsonako botila bat kenduko diagu”. “Jakina. Zer gutxiago?”. Lana amaitu eta hor hasi dituk bila. Eta hara non agertzen den gure Fedia, beste lanen batetik bueltan. Ikusi dik zerbaitetan dabiltzala eta galdetzen dik: “Zertan zabiltzate?” Badakik, kazetaria beti material bila. Eta mutilei, noski, ezerosoa zaiek. Ostia puta, kazetari bat, badakik, eta karga baliotsu bat hondora joan dela erantzuten ziotek. Fediak, berriz, ezer susmatu gabe: “Nola duk izena? Eta hik, nola duk izena?”. Mutilek behar den moduan erantzuten ziotek. “Zertan aritzen zarete zuentzat hain ezohiko diren aisialdiko abagune horietan?” “Musika —erantzuten ziotek— margolaritza.” “Eta zer dela eta hain berandu lanean?”. “Ekaitza zetorrek —esaten ziotek— presaka gabiltzak.” Eta Fediak erredakziora deitzen zidak. Iritsi nauk hara, atera diat argazkia batere susmo txarrik hartu gabe. Baina, onena zera duk: urtegi itxia dela hura, artifiziala. Han ekaitza gertatzea bera ere ezinezkoa duk.

      — Hobe huke etxera joango bahintz —esan nion.

      — Itxoin ezak, onena orain zetorrek eta. Kontua zertan amaitu zen kontatu zidatean. Urpekariek hortzak aurkitu zizkiaten. Mironenko pozez gainezka zegoan. Tabernara eraman ditik, vodka eskatu eta hor hasi dituk zurrutean. Mironenko denei bere hortzak erakusten zabilek. “Eskerrak mutilek salbatu nauten, nire hortzak aurkitu dituzte. Urpekaritzaren arranoak, esaten dik, hauek bai langileriaren abangoardia, Stakhanoven seme jatorrak. Jendea hortzak aztertzen hasten duk; aurrena mahai batean, gero beste batean. Atezaina ere gerturatu duk, begirada bat botatzera. Orkestrako tronboi-jolea. Zerbitzatzen dabiltzan emakumeek buruari eragiten ziotek. Bitartean, Mironenkok eta urpekariek seigarren botila zeramatek jada. Eta konturatzerako, hara, hortzak ez dituk ageri, lapurtu egin ditiztek. Eta garrasika hasten duk: “Ekarri atzera nire hortzak, aluak halakoak!” Aurki itzak orain. Kasu honetan urpekariek ere ez ziotek lagunduko.

      — Tira —esan nuen— badiat joateko garaia.

      Ez neukan erditze-zentrora joateko batere gogorik. Ospitaleetako giroak bihotza estutu ohi dit. Hango landareak ikustearekin soilik.

      Marinaren sailetik pasatu nintzen. Entzun nuen:

      — A, zu zara. Barkatu, baina lan asko daukat.

      — Zerbait gertatu al da?

      — Zer gertatuko zen, bada? Lan-kontuak.

      — Zein lan-kontu, alajaina?

      — Urteurrena eta horrelakoak. Gu jende grisa baikara; eleberririk ez dugu idazten.

      — Zergatik zaude haserre?

      — Eta arrazoirik ba al daukat pozik egoteko? Beti nonbaiten desagertzen zara. Edo burua galtzeko moduko maitasuna, edota astebetez galduta.

      — Zer esan nahi du “galduta” horrek?! Laneko bidaia batean izan naiz Saaremaa irletan. Hotelean zimitzek kosk egin didate.

      — Horiek ez dira zimitzak —zimurtu zuen bekokia Marinak, susmoz beteriko begirada batez— horiek atsoak dira. Emagaldu nazkagarri eta zikinak. Eta zer dela eta gerturatzen ote zaizkizu? Beti sosik gabe, beti ajearekin. Harritzen nauena da oraindik ez dizutela ezer ere kutsatu.

      — Zer kutsa dezake zimitz batek?

      — Gezurretan ibiliko ez bazina behintzat! Nor da emagaldu ilegorri bazter-nahastaile hori? Autobusetik ikusi zaitut gaur goizean.

      — Hori ez da emagaldu ilegorri bazter-nahastaile bat. Hori Vladimir Earl poeta metafisikoa da. Orrazkera dauka halakoa.

      Orduan negarrez hastera zihoala ohartu nintzen. Eta Marinak modu desesperatuan, garrazki, garrasika eta bere buruarenganako errukirik gabe egiten zuen negar. Aktoresa batek ikuskizun baten ondoren bezala.

      — Arren eskatzen dizut, lasai zaitez. Dena konponduko da. Denek dakite zurekin nagoela.

      Marinak arrosa-koloreko eskuzapi nano bat atera zuen eta begiak lehortu zituen. Lasaiago hasi zen hizketan:

      — Serioa izan zaitezke?

      — Noski.

      — Ez nago ziur. Zure erantzukizunaren kontzeptua txori batenaren parekoa da. Ez daukazu ez bizileku ezagunik, ez ondasunik, ez helbururik. Lotura sakonik ere ez. Espazioan halabeharrezko une bat besterik ez naiz ni. Eta berrogei urteren bueltan nabil jada. Nire bizitza moldatu beharko dut nolabait.

      — Ni ere berrogei urteren bueltan nabil. Zehazkiago esanda, hogeita hamar paseak ditut. Eta ez dut ulertzen zer esan nahi duen “nire bizitza moldatze” horrek. Ezkondu egin nahi al duzu? Baina, zer aldatuko litzateke? Zer emango digu zigilu hutsal horrek? Hori zaldiak markatzea bezalakoa da. Ongi nagoen bitartean hemen nago eta aspertzen naizenean, alde egingo dut. Eta halaxe izango da beti.

      — Ezkontzeko asmorik ez daukat nik. Eta gainera, zein senargai klase zinateke zu?! Haur bat ekarri nahi dut beranduegi izaterako, besterik gabe.

      — Hori besterik ez bada, ekarri haurra. Baina hori bai: izan ezazu kontuan mundu honetan zer izango duen zain.

      — Zu beti izugarrikerietan. Hor dabiltza milioika pertsona zintzoki bizi eta lan egiten dutenak. Eta gainera, nola izango dut, ordea, haurra neuk bakarrik?

      — Zer dela eta, zuk bakarrik? Nik zera. parte hartuko nuke. Eta auzi honen alderdi materialari dagokionez, zuk hiru bider gehiago irabazten duzu. Hau da, praktikoki ez duzu nireganako mendekotasunik.

      — Nik beste zerbait neukan buruan.

      Telefonoak jo eta Marinak hartu egin zuen.

      — Bai? Zorte ederra izan duzu. Hain zuzen, hemen dago, nire bulegoan.

      Ni eskuak astintzen hasi nintzen. Marinak buruaz keinu bat egin zidan, ulertu zuela aditzera emanez:

      — Esan nahi nuen, hemen egon berri dela. Hori bai ez dakidala. Ziurrenik, mozkorkerian bazterren batean.

      A zer nolako atso zaharra, pentsatu nuen.

      — Tsekhanovski zure bila dabil. Zorra itzuli nahi omen dizu.

      — Zer gertatu zaio, bada, horri?

      — Liburu batengatik dirua jaso du.

      — Karabana zerurantz abiatzera doa?

      — Zer dela eta Karabana? Liburuaren izena Jarraituko du da.

      — Gauza bera da. Ongi da —esan nuen— badut joateko garaia.

      — Nora zoaz? Sekretua ez bada.

      — Ez duzu sinetsiko: erditze-zentrora.

      Egunkariz gainezka zeuden inguruko mahaiei begirada bat bota nien. Tabako-ke eta itsasgarriaren usaina iritsi zitzaidan. Sentitu nituen higuina eta oinazea hainbesterainokoak izan ziren, non jada ospitaleko giroak ere ez baininduen ikaratzen.

      Atearen bestaldean nengoenean ulertu nuen Marinak segundo bat lehenago zera oihukatu zuela: “Joan hadi haizea hartzera, mozkorti negargarri hori!”

      Autobusa hartu eta Karl Marx kalerantz abiatu nintzen. Autobusean, ustekabean, loak hartu ninduen eta minutu bat beranduago buruko minez esnatu nintzen. Erditze-zentroaren halla zeharkatzen ari nintzela, une labur batez nire burua ispiluan ikusi eta beste aldera jiratu nintzen.

      Txabusina zuridun emakume bat zetorren nireganantz:

      — Ospitale honetakoak ez direnek ezin dute hemen sartu.

      — Eta mundu honetakoak ez direnek bai? —galdetu nion.

      Erizaina zer esan ez zekiela geratu zen, harriturik. Erredakzioko agiria luzatu nion. Lehenengo solairura igo nintzen. Eskaileraburuan, txabusina amorfodun emakume batzuk ari ziren erretzen.

      — Nola aurki dezaket mediku-burua?

      — Goiko solairuan, igogailu parean.

      Igogailu parean; horrek esan nahi zuen gizon xumea zela. Igogailu parean zarata handia dago, ateak ireki eta itxi.

      Bulegora sartu nintzen. Hirurogei bat urteko estoniar bat gimnasia-ariketak egiten ari zen, pare-pare irekitako leihotxoaren aurrean.

      Estoniarrak berehala eta akatsik gabe bereizi ohi ditut nik. Fisonomian ez zaie ezer zalapartatsurik edo neurrigabekorik nabari. Gorbata beti gainean eta galtzetako tolesdura, berriz, zuzen. Kokotsaren arrastoa ez oso markatua eta begietan baretasuna. Gainera, gimnasia-ariketak bakarka egingo dituen errusiarrik ez da munduan.

      Nortasun-agiria luzatu nion.

      — Mihkel Teppe doktorea. Eser zaitez. Zertan lagun zaitzaket?

      Gaiaren mamia aurkeztu nion. Medikua ez zen harritu. Egia esan, prentsak edozer asmatzen duela ere, zaila da oinezko irakurlearengan harridura sortzea. Edozertara ohituta daude.

      — Ez dut uste zaila izango denik —esan zuen Teppek— hau oso klinika handia da.

      — Jaioberri bakoitzaren berri ematen al dizute zuri?

      — Molda dezaket.

      Telefonoa hartu zuen. Zerbait esan zuen estonieraz. Gero, niri zuzendu zitzaidan:

      — Erditzeak nola egiten diren ikustea interesatzen zaizu?

      — Jaungoikoak libra nazala! Nahikoa izango da datuak idatzi, umeari begirada bat bota eta aitarekin hitz egin badezaket.

      Doktoreak beste dei bat egin zuen. Berriro estonieraz esan zuen zerbait.

      — Bat oraintxe bertan ari da erditzen. Minutu batzuk barru deituko dut. Espero dut dena ongi irtengo dela. Ama osasuntsua. Ilehori bete samar bat —esan zuen doktoreak, beste zerbaitetan pentsatzen ariko balitz bezala.

      — Eta zu zeu —galdetu nion— ezkonduta zaude?

      — Noski.

      — Eta umerik baduzu?

      — Seme bat.

      — Ez duzu sekulan pentsatu, mundu honetan zer daukan zain?

      — Eta zer dago bada pentsatzeko? Ederki asko dakit zer daukan zain. Ziurtasun goreneko kartzela bat dauka zain. Abokatuarekin hizketan aritu naiz. Hemendik inora ez dela joango sinarazi diote jada.

      Teppek lasai eta sinpleki hitz egiten zuen. Ohiko gertaera positiboren bati buruz ariko balitz bezala.

      Nik ahotsa baxatu nuen eta konfiantzan, konspirazio puntu batez, galdetu nion:

      — Soldatoven kontuagatik?

      — Zer? —esan zuen doktoreak, ulertu gabe.

      — Zure semea zer da, estoniar berpizkundearen ekintzaileetako bat?

      — Nire semea —esan zuen doktoreak, hitzak azpimarratuz— espekulatzaile eta mozkorti bat da. Eta, neurri batean behintzat, beragatik lasai egoteko daukadan modu bakarra kartzelan daukatenean da.

      Pixka batean isilik geratu ginen.

      — Garai batean irletan ibili nintzen lanean mediku militar moduan. Gero, estoniar korpusean borrokatu nuen. Posizio ona lortu dut. Ez dakit nolatan atera den horrelakoa. Ama eta biok positiboak gara eta semea, berriz, negatiboa.

      — Ez legoke gaizki berak horri buruz esateko daukana entzutea.

      — Horri entzutea ezinezkoa da. Esaten diot: “Jura, zergatik mespretxatzen nauzu? Daukadan guztia gogor lan eginez lortu dut. Ez dut bizitza erraza izan. Orain posizio on bat daukat. Zergatik uste duzu ni bezalako mediku militar xume bat mediku-buru izendatu dutela?” Eta bere erantzuna: “Zure lankide burutsu guztiak fusilatu egin dituztelako.” Neuk fusilatu izan banitu bezala.

      Telefonoak jo zuen.

      — Bai? —esan zuen Teppek— ederki.

      Gero, estonierara igaro zen. Zentimetro eta kilogramoetaz ari ziren.

      — Tira bada —esan zuen— bederatzigarren sailekoak erditu du. Lau kilo, berrehun gramo eta berrogeita hemezortzi zentimetro. Begirada bat bota nahi duzu?

      — Hori ez da derrigorrezkoa. Haur guztiek aurpegi berbera dute.

      — Amaren abizena: Okas. Hilja Okas. Jaiotze urtea: mila bederatziehun eta berrogeita sei). Punane Ret enpresako arau-ezartzailea. Aita Magabtxa.

      — Zer esan nahi du Magabtxa horrek?

      — Abizena dauka halakoa. Etiopiakoa da. Nabigazio eskolan ikasten du.

      — Beltza?

      — Txokolate kolorekoa, esango nuke nik.

      — Aizu —esan nuen— kuriosoa da. Internazionalismoa forma hartzen ari da. Herrien arteko adiskidetasuna. Erroldatuak daude?

      — Bai noski. Egunero idazten dizkio ohartxoak neskari. Eta honela sinatu ohi du: “Zure sojazko ogitxoa”.

      — Dei bat egin dezaket?

      — Bai noski.

      Erredakziora deitu nuen. Turonokek hartu zuen telefonoa.

      — Bai, esan. Turonok naiz.

      — Heinrich Franzevitx, haur bat jaio berri da.

      — Zer da hau?! Nor zara zu?!

      — Dovlatov naiz. Erditze-zentrotik. Eginkizun bat eman didazu.

      — A, gogoratzen dut, gogoratzen dut.

      — Tira, kontua da mutiko bat jaio dela. Handia, osasuntsua. Berrogeita hemezortzi zentimetro. Pisua: lau eta hogei. Aita etiopiarra.

      Etenaldi ezeroso bat sortu zen.

      — Ez dut ulertzen —esan zuen Turonokek.

      — Etiopiarra —esan nuen— jatorriz Etiopiakoa. Hemen ikasten du. Marxista da —gaineratu nuen, zergatik jakin gabe.

      — Edanda al zaude? —galdetu zuen, bortizki, Turonokek.

      — Nola bada?! Lanean nago eta.

      — Lanean. Horrek noiz geldiarazi zaitu zu?! Nork hustu zituen barrenak Tallinneko partiduaren abangoardiaren abenduko biltzarrean bertan?

      — Heinrich Franzevitx, ezerosoa zait nirea ez den telefonoa luzaroan erabiltzea. Mutiko bat jaio berri da. Bere aita gure herriaren adiskide etiopiar bat da.

      — Beltza dela esan nahi duzu?

      — Txokolate kolorekoa.

      — Hau da, afrikarra?

      — Normala den bezala.

      — Zer dauka horrek normaletik?

      — Zure iritziz, etiopiarra ez da gizakia?

      — Dovlatov —esan zuen Turonokek sufrimenduz beteriko ahots batez— Dovlatov, kalera bidaliko zaitut. Inon diren gauza on guztiak deskreditatzeko saiakerengatik. Uztazu bakean zure etiopiar alu hori! Itxaron ezazu haur normal bat atera arte. Entzuten didazu? Haur jaioberri normal bat atera arte!

      — Ongi da —esan nuen— galdera bat besterik ez zen.

      Lau tonu arin entzun ziren. Teppek gupidaz begiratu zidan.

      — Ez du balio —esan nion.

      — Nik hasieratik izan ditut neure zalantzak, baina ez dut ezer ere esan.

      — A, ongi da.

      — Kafe bat nahi duzu?

      Pote marroi bat atera zuen armairutik. Telefonoak berriro jo zuen. Teppe denbora luzez egon zen estonieraz hizketan. Bistan zen nirekin zerikusirik ez zuen gai bati buruzko elkarrizketa zela. Elkarrizketa amaitu zain egon eta galdetu nion, ustekabean:

      — Lo-kuluxka bat egin dezaket hemen, bionbo honen atzean?

      — Bai, noski —esan zuen Teppek harritu gabe—, nire berokia erabili nahi duzu?

      — Ez da beharrezkoa. Moldatuko naiz.

      Botak kendu eta etzan egin nintzen. Kontzentratu beharra neukan. Bestela, errealitatearen formak lausotu egingo zitzaizkidan, atzera berriro ez itzultzeko. Bat-batean, neure burua ikusi nuen, urrunetik, galduta eta ganorabako. Nor naiz ni? Zertarako nago hemen? Zergatik nago bionbo honen atzean etzanda, jaungoikoak daki zeren zain? Eta zein bide absurdoak hartzen dituen bizitzak!

      Esnatu nintzenean, Teppe gainean neukan begira.

      — Barkatu, ikaratu egin zaitut. Zure ezagun batek haur bat izan berri du.

      “Marina!” —pentsatu nuen ikara arin bat sentituz. Denok dakigu ikara ozta-ozta nabaritzeko moduan ere senti daitekeela. Gero, ideia zentzugabe hura aldenarazi ondoren, galdetu nuen:

      — Nola ezaguna?

      — Gazteentzako egunkariko kazetaria: Rumiantseva.

      — A, Lena, Boris Steinen emaztea. Egia da, maiatzaz geroztik ez da ageri.

      — Duela bost minutu erditu du.

      — Kuriosoa da. Erredaktorea poztu egingo da; haurraren aita Tallinnen famatua den poeta bat. Ama kazetaria. Biak ere partiduko kideak. Steinek balada bat idatziko du gertaera honen omenez.

      — Asko pozten naiz zuregatik.

      Steini deitu nion.

      — Aupa —esan nion— zoriontzeko moduan hago.

      — Goiz duk horretarako. Erantzuna asteazkenean iritsiko duk.

      — Zein erantzun?

      — Suediara joango ote naizen ala ez. Herrialde kapitalistetarako bidaietan esperientziarik ez daukadala esaten ditek. Eta nondik hartu behar diat esperientzia joaten uzten ez badidate? Hi egona haiz kap-herrialdeetan?

      — Ez. Niri soz-herrialdeetara joaten ere ez zidatek uzten. Bulgariarako aurkeztu nizkian paperak.

      — Bada, ni Jugoslavian ere izana nauk. Jugoslavia gutxigatik ez duk kapit.

      — Klinikatik deitzen diat. Seme bat izan berri duk.

      — Ostia-puta! —ihardetsi zuen Steinek—. Ostia-puta!

      Teppek umearen datuak zekartzan paper bat luzatu zidan.

      — Altuera: berrogeita hamasei. Pisua: hiru bederatziehun. Lena ondo zagok.

      — Ostia-puta —zioen Steinek egoskor— oraintxe joango nauk. Taxi bat hartuko diat.

      Orain argazkilariari deitu behar zitzaion.

      — Deitu, deitu —esan zuen Teppek.

      Jbankovi deitu nion. Lerak hartu zuen telefonoa.

      — Mikhail Vladimirovitx ondoezik dago —esan zuen Lerak.

      — Mozkortuta, ala? —galdetu nuen.

      — Kristoren aitzurrarekin. Zu izan al zara mozkortu duena?

      — Ezta pentsatu ere. Gainera, lanean nago.

      — Bueno, barkatu.

      Malkieli deitu nion.

      — Etor hadi, urteurreneko alerako haur bati argazkia ateratzera. Steinek seme bat izan dik. Saria, bide batez, bikoitza duk.

      — Haur horri buruz idatzi nahi al duk?

      — Zergatik galdetzen duk?

      — Stein judua delako, horregatik. Eta edozein juduri buruz idazteko adostu beharra zagok. Hire inozokeria ez duk sinestekoa, Sergei.

      — Kaplani buruz idatzi izan diat eta ez diat inoiz adostu beharrik izan.

      — Bai, Glickman ere esadak, iruditzen bazaik. Kaplan Probintziako Buruzagitzaren bulegoko kidea duk. Berrehun bat aldiz idatzi ditek hari buruz. Ez ezak Kaplan Steinen maila berean jarri.

      — Ez ditiat maila berean jartzen. Stein askoz ere atseginagoa duk.

      — Are okerrago berarentzat.

      — Argi zagok. Eskerrik asko ohartarazteagatik.

      Tepperi esan nion:

      — Badirudi Steinek ere ez duela balio.

      — Banituen nik neure zalantzak.

      — Eta nork esnatu nau orduan?

      — Nik esnatu zaitut, baina banituen neure zalantzak.

      — Zer egin dezakegu?

      — Laster erdituko du beste batek. Agian, dagoeneko erdituko zuen. Oraintxe deituko dut.

      — Ni kanpora aterako naiz haize pixka bat hartzera.

      Ospitaleko atari malenkoniatsuan, katuak hara eta hona zebiltzan. Inguruan haizearen eraginez hegaka zebiltzan makal beltzen karraska entzuten zen. Mutiko argal konkordun batek ontzi handi bat zeraman gurditxo batean arrastaka, zarata handia eginez. Higatutako txabusina urdinak amona zahar baten itxura ematen zion.

      Kale kantoiaren atzetik Stein irten zen.

      — Tira, zorionak.

      — Eskerrik asko, gazte, eskerrik asko. Oraintxe bertan bidali zioat Lenari ohartxo bat. Arraro samar sentitzen nauk. Trago bat hartu beharko genikek ospatzeko.

      — “Hirekin edatea —pentsatu nuen—, hori baino gauza tristeagorik”.

      Ez nuen atsekabetu nahi. Ez nion esan bere haurra zentsuratuta zegoenik. Baina Steinek bazekien jada han zertan nenbilen.

      — Urteurrenerako materialen bat prestatzen ari al haiz?

      — Ahaleginak egiten.

      — Famatu egin nahi gaituk?

      — Badakik arazoa zein den? —esan nion—. Kasu honetan langile edo nekazari sendi bat behar diagula. Zuek, ordea, intelektualak zarete.

      — Lastima duk. Taxian olerki bat idatzi diat jada. Honela amaitzen duk:

 

Lantegi nahiz meatze-aho,

Planeta urrun askotan,

Laurehun mila heroi,

Eta zure lehen haurra, euren baitan.

 

      Esan nion:

      — Nola lehen haurra? Koskortutako alaba bat badaukak eta.

      — Lehenengo ezkontzatik.

      — A —esan nuen— orduan ongi zagok.

      Stein pentsakor geratu zen eta bat-batean esan zuen:

      — Orduan, azken finean antisemitismoak existitzen dik?

      — Bazirudik baietz.

      — Nola agertu ahal izan dik horrek gurean? Gurean, itxuraz gurea bezalako herrialde.

      Eten egin nion:

      — Hilotz nagusia oraindik lurperatu ez duen herrialdean. Izena bera ere gezurretakoa duen herrialdean.

      — Hire ustez, dena duk gezurra!

      — Gezurra nire kazetaritzan eta hire poematxo lizunetan zagok! Noiz ikusi duk hik estoniar bat espazioan?

      — Hori metafora bat zuan, besterik gabe.

      — Metafora. Gezurrak horrelako hamaika goitizen klandestino zeuzkak!

      — Pentsa litekek hi haizela hemen ondradu bakarra. Eta nork idatzi zian Baikala eta Amurraren arteko trenbide-zatiari buruzko ipuin oso bat? Nork egin zian famatu KGBko Timofeiev?

      — Utziko ditiat kontu horiek alde batera. Ikusiko duk, utziko ditiat.

      — Orduan besteoi ez iezaguk ezertxo ere aurpegiratu.

      — Ez hadi haserretu.

      — Kaka, izorratu didak eguna. Izan ongi.

      Teppe ate aurrean neukan zain.

      — Seigarren saileko Kuzinak erditu du. Hona hemen datuak: Bera estoniarra, eskorga elektriko bat gidatuz egiten du lan. Senarra ontziolako tornularia, errusiarra, Partidu Komunistako kidea. Haur hau arauen barruan sartzen da.

      — Eskerrak. Badirudi balioko duela. Deitu egingo dut, badaezpada ere.

      Turonokek esan zuen:

      — Ederki, bai horixe. Adostu gurasoekin haurrari Lembit izena jarri diezaioten.

      — Heinrich Franzevitx —esan nion nik erreguka— baina nork jarriko dio bere haurrari Lembit izena?! Zaharregia da. Folklorekoa.

      — Jarri diezaiotela. Beraiei zer inporta zaie?! Lembit izenak belarrira ongi ematen du. Itxura ausarta eta sinbolikoa dauka. Urteurrenaren alean ongi geratuko da.

      — Zuk zure umeari Bova izena jarriko al zenioke? edo Mikula?

      — Ez zaitez demagogietan hasi. Eginkizun bat eman zaizu. Materialak asteazkenerako egon behar du prest. Lembit izena jartzeari uko egiten diotela? Hala bada, eskaini dirua.

      — Zenbat?

      — Hogeita bost bat errublo. Argazkilaria neuk bidaliko dizut. Nola du abizena jaioberriak?

      — Kuzin. Seigarren sailekoa.

      — Lembit Kuzin. Ederki ematen du belarrira. Ekin lanari.

      Tepperi galdetu nion:

      — Nola aurki dezaket aita?

      — Hortxe dago. Leiho azpiko belardian eserita.

      Behera joan nintzen.

      — Eup —esan nion— zu al zara Kuzin?

      — Kuzin, bai, Kuzin —esan zuen berak— eta zertarako balio izan dit horrek?!

      Bazirudien Kuzin kamarada aldarte filosofikoan zegoela.

      — Zoriondu egin nahi zintudan. Zure haurrari gure hiriko 400.000. biztanlea izatea egokitu zaio. Egunkarikoa naiz. Zuen sendiari buruzko zertxobait idatzi nahi nuke.

      — Zer idatziko duzu bada?

      — Bueno, zuen bizitzari buruz.

      — Zer dela eta? Ez gara gaizki bizi. Lanean dihardugu, behar den moduan. Geure ikusmirak zabaltzen saiatzen gara. Kamaraden artean ongi ikusiak gaude.

      — Nonbaitera joan gaitezke elkarrizketatxo bat egitera.

      — Zer, zurrutera esan nahi duk? —biziberritu zen Kuzin.

      Gizon garaia zen, kokotsa granitozkoa zuen eta betileak haur-itxurakoak. Belarditik bizi-bizi altxatu eta belaunak igurtzi zituen.

      “Kosmos” kafetegira joan eta leiho ondoan eseri ginen. Lokala oraindik ez zegoen beteta.

      — Dirutan 8 errublo zeuzkaat —esan zuen Kuzinek— gehi pozoi botila bizi-bizi bat.

      Kubako ron botila bat atera zuen zorrotik. Leihoko gortinen artean kamuflatu zuen.

      — Eskatuko ditiagu hirurehun bat gramo vodka, disimulatzeko?

      — Eta garagardoa —esan nuen— hotza badago behintzat.

      Hirurehun gramo vodka, bi entsalada eta albondiga bana eskatu genituen.

      — Urdaiazpiko ondua nahi al duzue? —galdetu zuen zerbitzariak.

      — Alde hemendik hire urdaiazpiko horrekin! —izan zen Kuzinen erantzuna.

      Lokala nahiko hutsik zegoen. Oholtza gainean lau musikarik hartu zuten tokia; pianoa, gitarra, kontrabaxua eta perkusioa. Latorrizko lirek haritzezko atrilari nolabaiteko dotorezia bat ematen zioten.

      Gitarra-joleak oinetakoak mukizapiaz igurtzi zituen, erdi ezkutuan. Ondoren, mikrofonorantz gerturatu eta zera iragarri zuen:

      — Asalemma herrixka turistikotik itzuli diren lagunek eskatuta.

      Etenaldi esanguratsu bat egin zuen:

      — Euri-zipriztinak muturrean tantaka ari zaizkit! izeneko abesti lirikoa joko dugu.

      Deskribatu ezin dudan zarata bat hasi zen, bozgorailuek indartua. Musikariek zerbait oihukatzen zuten denek batera.

      — Ba al dakik Assalemma hori zer den? —esan zuen Kuzinek alai— Estoniako kontzentrazio-eremurik handiena: Lan Behartuen Eremua, trantsituko kartzelak, Ziurtasun Goreneko Barrakoiak. Tira, edan dezagun!

      Edalontzia altxatu zuen:

      — Hiregatik! Hire semearengatik!

      — Gu biok topatu izanagatik! Ez dadila azkenekoa izan!

      Bi bikote mahai artean zebiltzan dantzan, ingurukoari erreparatu gabe. Zerbitzariek, euren uniforme zuri-beltzekin pinguinoen itxura zuten.

      — Beste zurrutada bana?

      Berriro edan genuen.

      Kuzinek mokadu bizkor bat jan zuen eta hasi zen:

      — Elkarrekin hasi gintuanekoa, berriz, eleberri hutsa duk. Nik ontziolan egiten nian lan eta bakarrik bizi ninduan. Eta tira, badakik, atso bat ezagutu nian, bakartia bera ere. Itsusia zenik ez diat esango, pentsakor horietakoa. Nire etxera etortzen hasi zuan; badakik, arropak garbitu, plantxatu. Aste santu aldera hasi gintuan batera ateratzen. Ez, gezurra, urri aldera, ama birjinaren egunaren inguru horretan. Bestela, badakik, lanetik irten eta hutsune hori ere ez duk ederra. Edate hutsak ere aspertzen dik bat. Urtebete inguru bizi izan gintuan elkarrekin eta haurdun nondik nora geratu zen ez diat ulertzen. Batzuetan, hantxe egoten zuan etzanda, platano baten moduan. Esaten nioan: “Ez zintuen kasualitatez loak hartuko, ezta?” —“Ez —esaten zian berak— dena entzuten dut”—. “ Zu ez zara emakume bero-bero horietakoa” —esaten nioan. Eta berak, berriz: “Sukaldeko argia piztuta dagoela dirudi.”—. “Nondik atera duzu ideia hori?” “Kontagailua mugitzen ari delako.” —“Baduzu, orduan, horrengandik zer ikasia.” Horrelaxe bizi izan gintuan urtebetez edo.

      Kuzinek lurretik ron botila hartu eta oldarkor makurrarazi zuen. Berriro edan genuen.

      Gitarra-joleak txaketa txukundu eta jakinarazi zuen, ozenki:

      — Ate ondoan eserita dagoen Tolik B.-k eskatuta, joko dugu.

      Etenaldi bat. Ondoren, hitzak are gehiago azpimarratuz:

      — .joko dugu abesti liriko hau: Zein da edanarazi didazun pozoina, neska?

      — Eta hi heu, ezkonduta al hago? —jakin nahi izan zuen Kuzinek.

      — Egon ninduan.

      — Eta orain?

      — Orain bazirudik ezetz.

      — Umerik bai?

      — Bai.

      — Asko?

      — Bai. Alaba bat.

      — Agian oraindik konponduko dituk gauzak?

      — Nekez.

      — Umeek ematen zidatek niri pena. Beraiek ez zeukatek inongo errurik. Nik neuk “bizitzaren lore” esaten zieat. Zer, beste bana hartuko diagu akaso?

      — Bota.

      — Garagardoarekin.

      — Noski.

      Nik banekien beste hiru kopatxo eta lana hankaz gora jarriko zitzaidala. Alde horretatik, hobe da goizean edatea. Edan eta egun guztia aurretik.

      — Entzudak —esan nion— jarri iezaiok semeari Lembit izena.

      — Zer dela eta, Lembit? —esan zuen Kuzinek harriturik—. Vladimir jarri nahi zioagu. Zer duk Lembit hori?

      — Lembit izen bat duk.

      — Eta Vladimir ez al duk izen bat?

      — Lembit folkloretik zatorrek.

      — Zer esan nahi dik folklore horrek?

      — Herriaren sormena.

      — Zer zeukak ikusteko herriaren sormenak guzti honekin? Nire seme pertsonalari Vladimir jarri nahi zioat. Kaka-ume horri zein izen jarri, hori ere arazo bat duk. Niri, adibidez, Grigori jarri zidatean eta ondorioa zein izan duk? Nora iritsi nauk? Mozkorti bat izatera. Izen horixe jarri behar zidatean: Mozkorti. Beste bat hartuko diagu?

      Edan egin genuen, oraingoan jatekoaz lagundu gabe.

      — Vladimir jarriz gero, arlote bat izango duk. Noski, heziketak ere asko esan nahi dik.

      — Entzudak —esan nion— oraingoz jarri iezaiok Lembit. Gure erredaktoreak horren truke sosak agindu ditik. Eta hilabete barru aldatuko diok izena, erroldatzerakoan.

      — Zenbat? —esan zuen Kuzinek interesaturik.

      — Hogeita bost errublo.

      — Litro-erdiko bi vodka botila eta pikatzekoa. Hori, tabernan erosiz gero.

      — Gutxienez. Gera hadi hemen, deitzera noak.

      Kabina zegoen tokira jaitsi eta bulegora deitu nuen. Erredaktorea bertan zegoen.

      — Heinrich Franzevitx! Dena O.K.! Aita errusiarra, ama estoniarra. Biak ere ontziolako langileak.

      — Ahots arraroa daukazu —esan zuen Turonokek.

      — Kabina hau da. Heinrich Franzevitx, bidali ezazu segituan Hubert diruarekin.

      — Zer diru eta zer demontre?

      — Pizgarri moduan. Haurrari Lembit izena jartzeagatik. Aita ados dago, hogeita bost errubloren truke. Bestela, Adolf jarriko diola esaten du.

      — Dovlatov, edanda zaude! —esan zuen Turonokek.

      — Ezta pentsatu ere.

      — Tira, ongi da, hitz egingo dugu. Materialak asteazkenerako egon behar du prest. Hubert bost minutu barru abiatuko da. Egon zaitezte bere zain udaletxeko plazan. Giltza emango dizu.

      — Giltza?

      — Bai. Giltza sinbolikoa. Zoriontasunerako giltza. Helarazi iezaiozu aitari, horri dagokion ospakizun giroan.Giltzak hiru errublo eta laurogei xentimo balio ditu. Kopuru hori hogeita bost errubloetatik deskontatuko dut.

      — Hori ez da bidezkoa —esan nuen nik.

      Erredaktoreak telefonoa eskegi zuen.

      Gora joan nintzen. Kuzin lo zegoen, burua mahai-zapiaren gainean botata. Bere masailaren azpian, plateraren alde batetik erortzear zen ogia ikus zitekeen.

      — Tira —esan nion— esna hadi! Hubert zain zeukaagu.

      — Zer?! —larritu zen— Hubert? Ez al duk Lembit esan?

      — Lembit beste bat duk. Lembit hire semea duk. Oraingoz behintzat.

      — Bai, seme bat izan diat.

      — Lembit dik izena.

      — Lehendabizi Lembit eta gero, Vladimir.

      — Hubertek dirua zakarrek.

      — Nik ere bazeukaat dirua —esan zuen Kuzinek— zortzi errublo.

      — Ordaindu egin behar diagu. Non zagok zerbitzaria?

      — Eup! Urdaiazpiko! Non sartu haiz? —esan zuen Kuzinek garrasi batean.

      Zerbitzaria agertu zen, ezpainak goibeltasun imintzio batean estututa.

      — Plater bat hautsi duzue —jakinarazi zigun.

      — A bai, mahaiari muturrarekin danbatekoa eman diodanean hautsiko zen —esan zuen Kuzinek lotsaturik, barruko poltsikotik plater puskatxoak ateratzen zituen bitartean.

      — Eta komunean kanpora egin duzue —gaineratu zuen zerbitzariak— kontu gehixeagoz ibili behar zenukete.

      — Alde egin ezak begien bistatik —haserretu zen Kuzin, ustekabean— entzuten al duk? Edo bestela burugain distiratsu hori leunduko diat!

      — Laneko ordutan ez dizut gomendatzen. Kartzelara joan zintezke.

      Zerbitzariari dirua luzatu nion.

      — Barka ezazu —esan nion— nire lagunak seme bat izan berri du. Horregatik dago hain ernegaturik.

      — Edanda ere, joka ezazue pertsonek bezala —esan zuen zerbitzariak amore emanez.

      Zorrak kitatu eta euritara irten ginen. Huberten autoa udaletxe ondoan zegoen. Bozina jo eta atea ireki zigun. Barrura sartu ginen.

      — Hemen zagok dirua —esan zuen Hubertek— edaten hasiko ote haizen beldur duk erredaktorea.

      Ilunpean hartu nituen billeteak eta txanponak.

      Hubertek kutxa astun bat luzatu zidan.

      — Eta hau zer duk?

      — Pskoveko oroigarria.

      Kutxa ireki nuen. Balalaika baten tamainako giltza anodizatu bat zegoen bertan.

      — A —esan nuen— zoriontasunerako giltza!

      Atea ireki eta zakarrontzi batera bota nuen giltza. Ondoren, esan nion Huberti:

      — Goazemak trago bat hartzera.

      — Gidatu beharra zeukaat, ordea.

      — Utz ezak autoa eta goazemak.

      — Erredaktorea etxera eraman behar diat oraindik.

      — Joango duk bere kasa putre koipetsu hori.

      — Kontua duk etxebizitza bat agindu didatela. Etxebizitzarengatik ez balitz.

      — Bizi hadi nire etxean —esan zuen Kuzinek—, eta atsoa herrira bidaliko diat. Pskov aldera, Usokhi herrixkara. Han udaz geroztik ez ditek margarina usaindu ere egin.

      — Joan egin behar diat, mutilak —esan zuen Hubertek.

      Berriro irten ginen euritara. Astoria jatetxearen leihoek dirdira desafiatzaile bat zeukaten. Kaleko argiak atearen pareko kolore anizdun putzua iluntasunetik aterarazten zuen.

      Merezi ote du hortik aurrera gertaturikoari buruzko xehetasunak kontatzeak? Nire laguna taula gainera nola irten zen, “Errusia saldu dute!” esanez. Eta gero, atezaina nola kolpatu zuen, honen kapela komuneraino bidaliz. Eta gero polizia-etxera nola eraman gintuzten. Eta nire kazetari-txartelari esker nola askatu gintuzten. Eta koadernotxoa nola galdu nuen, apunte eta guzti. Eta gero, Kuzin bera ere nola galdu nuen.

      Marinaren etxean esnatu nintzen gauaren erdian. Iluntasun zurbil baten jarioa gela guztira isurtzen zen. Iratzargailuaren txirrina jasanezina zen. Alkoholaren eta arropa bustien usaina zerion gelari.

      Buruaren alde batean hazitako urratua ukitzen aritu nintzen.

      Marina alboan neukan eserita, triste eta zurbil samar. Ilea laztantzen ari zitzaidan, maitekiro. Laztantzen ninduen bitartean, zera esaten zuen behin eta berriz:

      — Mutiko gizarajoa. Mutiko gizarajoa. Mutiko gizajoa.

      Norekin ari da hizketan, pentsatu nuen, norekin?