Hainbeste denboraz jadanik
beti gorputzaren eta bozaren artean
eta hizkuntzen kulunka hau
zulatu eta eguzkitan jarri beharreko
oroimenaren mugimenduan
nire idazketaren arriskuak
hegaldatzearenak
erbestearenak
etengabeko hastapenenak
aspaldiko harearen erreferentziak
Zabaldu beharreko bidea
da idaztea...
1. «Hainbeste denboraz jadanik
beti gorputzaren eta bozaren artean»
— oroz gainetik ez da idazteko bulkada
kanpora begiratu nahi duen
kanpoan mugitzen den emakume gorputz batek ekarria
esan nahi baita beste
gorputzak eta ez da bistan ematen
baina, oharkabean, arriskuan jartzen da...
eta gorputz ibiltari, dudakor horrek, itzalaren erdira jalgia,
ezin du urrunera joan,
ezin du urrun amets egin
ez du jakingo zeruertza xedatzen
hots, zeruertz guztiak,
itzala eta gaua ahanztera arriskatu gabe gibelean,
han, gibelean, guztia bere sorbalden kontra
bai, esperantzan eta zuhurtzia mutuan aldi berean
biderkatuta hedatzen diren zirkuluetan
ezartzen da gorputz hori tupustean gero eta biziago
errotu gabeko gorputza
nire gorputza edo nire idazketa bera?
Gorputz hori badoa bidean zehar
zorizko xendretan barna
eta horrenbestez boza da
haraino mutu nabigatzen duen
gorputz horren boza, begiak zabal
itzal ahizpatarren boza ere bai
hostoak haizearen menpe
xuxurlatzen duen boz bikoitz hori
murmurikatzen duena
jariatzen eta
xaramelatzen dena
isurkari, adoregabe, ez da agortzen
indarrik gabeko boza
edo gorputzezkoa eta oihuzkoa
boz ulu egilea
edo suharra doi-doia
ezin akituzkoa segurki
ezin higatuzkoa
iturbururik ez duen jarioa
nirea besteena
hildako emakumeena
nire ahizpa txikiarena hurrenik
nire alaba ahularen
edota indartsuaren boza
nire boz askotarikoa
gorputz hau altxatzen duena
gora eramaten du
inbaditu, bulkatu, tiratu,
asebetetzen du
gorputzaren eta bozaren artean
hala doa, inguratua, setiatua, baina badoa
nire idazketa.
2. «Eta hizkuntzen kulunka hau»
Ez al dut esan, L'Amour, la fantasia-n idatzia, honakoa:
Gure etxean, emakume guztiek lau hizkuntza dituzte
lehena harkaitzarena, zaharrena,
Jugurtha-koa alegia, «libikoa», amazigeraz esaten den moduan
maizenik bihurri eta basa,
bigarrena, Liburuarena eta egunean bost aldiz egindako otoitzena, bere harpean entzuten, ikusten eta Gabriel nozitzen duen Profetarena, hizkuntza arabiarra, zeinari, ume nintzelarik, balio handiko itxurak hartzen nizkion eta behinola guri molde burgoiak erakusten zizkigun
— eguneroko gauzetarako bere itzal urduri eta hauskorra uzten zigun,
ahizpa «dialektala»...
— bera zen, ondorioz, oihuka errepikatutako eta bulkatutako
kartsutasunaren hizkuntza
ez dut ahanzten haren zeta eta bakarrizketazko musika
kalamuzkoa eta ganibet mihizkoa
haren erritmo ehundu eta txirikordatua
maiz erabiltzen nauen misterio menperatua
hirugarrena, atzoko nagusiena litzateke, azkenean alde egin behar izan zuten, baina euren itzala utziz, euren urrikia, neurri batean segurki euren memoriaren ifrentzua
ezkatatzen ari den larruarena,
esan nahi baita, «hizkuntza frantsesa»
hiru hizkuntza zeinei beste laugarren hizkuntza bat biltzen zaien: gorputzarena bere dantzekin, bere hersturekin, bere arnasestuekin,
noizteinka bere asfixia,
eta bere eldarnioa
eskale mozkorraren haztamuka ibiltze horiek
bere elbarri
abaila eroa, bat-batean.
Bost urte bete ezkero, kanabera edo luma eramanez neure eskua trazatu,
ezker eskuin bezala eskuin ezker
konkistatutako hizkuntza horietako batean edo bestean
baina zein ote da ariketa hau
ezpada desorekaren arriskuan idaztea
ezpada zorabioaren ibilbide osoan joatea eta etortzea
ezpada ihes egiteko itxurak egitea
guztia desiratzea guztia uztea
heriotzako lekuak eta jaiotzako lekuak
haurtzarokoak
biragailuan bezala izango litzateke
irri algarazko eta negar zotinezko jolasa
Kulunkatzea makurtzea alderik alde
jende jakintsuen eran esanez:
«Bi munduren artean
Bi kulturaren artean»
Itzulbiratu,
derviche hitzak ez du femeninorik
frantsesez
Itzulbiratu buelta eman gabe zein ederra den dantzatzea
ikarak hartua den gorputz horren
hizkuntzetako bati uko egin gabe
eta hurbil-hurbilean hildako emakumearen oihuak entzuten dira
batzuetan isilune luze bat
itzulbiratu ez gelditu
Idatzi beraz hizkuntza baten isurkiaz
bestearen aterpe beltzari buruz
hirugarrenaren tragediari buruz
esadazu, zein ote hirugarren hori?
Hizkuntzen kulunka, baiki
esperantzari
zerari
uko ez egitea izango litzateke...
Desastrea, atzotik, hasia da.
3. «Aspaldiko harearen erreferentziak»
Harea, nik ez dut inoiz laster egin basamortuan
Isabelle, mende honen hasieraz geroztik
urrats handi gosetietan
bera, abenturazalea
ksarren eta oasien rimbaudzalea,
hartaz esan ohi den bezala
«Islamaren itzal beroa» bilakatutakoa,
bere mozkorraldiko
bere gaztaroko urte zaluetako batzuetan
Isabelle gu guztion aitzinetik ibilki zen...
Hareazko idaztea harentzat, azkenean, ito denarentzat
mirakuluz bizirik atera denarentzat
berpiztu denarentzat.
Nire-nirea den harea hamarkaden gainean
arbasoen
errautsen bozean hostogabetzen da
Hildakoak, nire hildako gosetiak zeinak gauerdiko ipuinetan
amonenetan
sorgin beldurgarrienetan
begi belztuez eta ahur gorriminez
inarrosi nauten
kasik ito nauten
euren begirada zuriaz
ni, umea,
gu guztiok biribilean kokoriko jarrita
gu, patioko neskatilak
olio lanparen eta harearen
distirapean, perla beltzetan, isurtzen da
amona kontalariek beilatu dute
euren inarrosaldizko memoria
Kanpoan ez da deus
Gauak irentsi ditu goizak
Historia beti da hondakinetan
kabalkaden garaia itzuli da
odola darion iragana
bizirik den iragan bizia
su hori idatzi
emakume izango garenok
edo behin-betikoz neskatila-emakume
biribilean kokoriko jartzen gara
idaztea entzutea da
gauerdian
idaztea haste bat izango da
azken mendeko gerlan
hildako heroiaren zaldi zuriarenean
hurbil-hurbil behorrak irrintzika dira
gizonezkoen porrota oihuka errepikatzen da, garaipen baten moduan
hareazkoa
urrezko errautsezkoa.
Arbasoaren oinetan den neskatila
Zabaldu beharreko bidea da idaztea
bizitza oso bateko isiltasuna
entzuten duen isiltasun luzea da idaztea
behinola bezala
lehenbiziko desastrean izan zen...