euskarari ekarriak

1.591 idazle / 4.067 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1767-06-22 / 1835-04-08

Wilhelm von Humboldt


Humboldt, Wilhelm von. Alemaniar filologoa, hizkuntzaren filosofoa eta diplomatikoa (Potsdam, 1767 - Tegel, Berlin ondoan, 1835). Zuzenbidea, ekonomia, arkeologia eta filosofia ikasketak egin zituen. Weimar-eko poetak ezagutu zituen, Goethe bereziki. Parisen bi urteko ikastaldia eman ondoren (1797-1799), Euskal Herrian bi aldiz (1800-1801) izan zen hemengo hizkuntzak erakarririk, eta Mogel eta Astarloa ezagutu zituen. Izpiritu grekoaren eta izpiritu alemanaren arteko kidetasun sakona nabarmendu zuen eta ideal klasiko humanista gauzatzen ahalegindu zen. Berlingo unibertsitatearen sortzaileetarikoa (1810) eta lehen erretorea izan zen. Prusiako enbaxadore izan zen Erroman, Vienan eta Londresen. Napoleonen gerren amaiera ekarri zuten itunetan esku hartu zuen, Prusiaren aldeko arduradun ahalguztiduna izan zelarik (1813-1815). Ministroa izendatu zuten 1818an eta, joera liberalekoa baitzen, demokraten aurkako jazarpenari aurre egin zion eta dimititu behar izan zuen (1819). Harrezkero hizkuntza ikerketari ekin zion. Izan ere, euskaraz gainera hainbat hizkuntztaz arduratu zen bere bizitzan: Ameriketako hizkuntzak, sanskritoa, txinera, hungariera, malaiera, javanera, egiptiera. Humboldtentzat hizkuntzaren gaitasuna izatez unibertsala den arren, hizkuntza bakoitzaren barne egitura (innere Sprachform) bera mintzo duen herri edo nazioaren bereizgarria da eta horrek aski eraginik badu hiztunarengan munduarekiko ikuspuntua moldatzen eta esperientziak antolatzeko nahiz sailkatzeko. Hizkuntzen egitura eta haien sailkapenari ematen dien garrantzia dela eta, hizkuntzalaritza konparatuaren sortzaileen artean eta estrukturalismoaren aitzindaritzat jo izan ohi da. Humboldten eragina handia izan da XX. mendeko hizkuntza eta antropologiari buruzko pentsamenduan (Croce, Cassirer, Chomsky). Alor honetan obra garrantzitsuak egin zituen: Über das vergleichende Sprachstudium in Bezug auf die verschiedenen Epochen der Sprachentwicklung (1820, Hizkuntzen ikerketa konparatua garapen linguistikoaren egoera desberdinen arabera). Guztiz ezaguna da Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts (Giza hizkuntzen egiturazko desberdintasuna eta beronen eragina gizadiaren garapen intelektualari dagokionez) izenburuko saioa, amaitugabe utzi zuen bere obra nagusian atariko gisa argitaratua: Über die Kawisprache auf der Insel Java (1830-1835, Java uharteko kawi hizkuntzaren gainean). n Euskara eta iberoaren arteko lotura izan zuen aztergai, garai hartan euskararen jatorriari buruz indarrean zegoen teoriaren ildotik: euskara Iberia zaharreko hizkuntza izan zen eta, ondorioz, Europako zaharrena. Gai hori aztertzen du Prüfung der Untersuchungen über die Urbervohner Hipaniens vermittelot der Vaskischen Sprache (1818, Hispaniako lehenengo biztanleei buruzko ikerketa) lanean.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Idazki hautatuak

itzul.: Pello Zabaleta

Klasikoak, 2001

Pentsamenduaren Klasikoak

Miarritze

Mazantini-1, 1991

Hitzorduak

Uztailak 20: Mohammed El Kurd idazlearen poemak Palestinaren aldeko errezitalean Azpeitian

Azken kritikak

Amok
Stefan Zweig

itzul.: Aiora Jaka
Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

itzul.: Aingeru Epaltza
Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

itzul.: Rafa Santxitz-Muxika
Amaia Alvarez Uria

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

itzul.: Rafa Santxitz-Muxika
Asier Urkiza

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

itzul.: Maialen Berasategi
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

itzul.: Xabier Monasterio
Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Paziente isila
Alex Michaelides

itzul.: Fernando Rey
Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

itzul.: Julen Kalzada
Aritz Galarraga

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

itzul.: Irene Arrarats
Mikel Asurmendi

Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark

itzul.: Danele Sarriugarte Mochales
Jon Jimenez

Azken sarrerak

2025 Ekaina

Ford Madox Ford
Historiarik goibelena

Manuel de Pedrolo
Irakurgai

Teresa Colom
Bost poema

Patxi Apalategi
Itzulpen lanak

Oscar Milosz
Poesia kaiera

Frank O'Hara
Poesia kaiera

2025 Maiatza

Palestinar poetak
Poemak Nakba egunez

Gabriel Aresti eta berak euskaratutako Internazionala osorik

2025 Apirila

Huy Can / Yusef Komunyakaa
Poemak Vietnamdik

Roberto Arlt
Arlt gogoan

Jean-Paul Sartre
Sartre euskaraz

Francis Scott Fitzgerald
Euskarazko lanak

2025 Martxoa

Flannery O'Connor
Mendeurrena

Friedrich H?lderlinen urteurrena

Ana Blandiana
Hamabi poema

Ernesto Cardenal
Apokalipsia

<>Edgar Lee Masters<>
Hamar poema

Martxoaren 1ean
Bina poema

2025 Otsaila

Takiji Kobayashi
Martxoak 15

Huy Can
Zortzi poema

Galegoz heldutako poemak

Saltzaile baten heriotza

Pedro Lemebel
Manifestua

2025 Urtarrila

Derek Walcott/Nijole Miliauskaite
Zubia elurretan

Miguel Torga< br>Piztiak

Paco Urondo
Poemak

Louise Michel
Idazlanak

Alex Susanna
Sei poema

2024 Abendua

Juan Ramon Jimenez
Hamabi poema

MPK bildumak 10 urte (Biziei ere omen)

Jacques Prevert
Poesia kaiera

Manuel Vazquez Montalban
Poesia kaiera

2024 Azaroa

Leonardo Sciascia
Narratiba

Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak

Santu gutxi letren sarean

2024 Urria

Fatou Ndiaye Sow
Lau poema

Elizabeth Bishop
Hamabi poema

Lupe Gomez
Poemak

[Sarrera guztiak ikusi]