euskarari ekarriak

1.524 idazle / 3.958 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1767-06-22 / 1835-04-08

Wilhelm von Humboldt


Humboldt, Wilhelm von. Alemaniar filologoa, hizkuntzaren filosofoa eta diplomatikoa (Potsdam, 1767 - Tegel, Berlin ondoan, 1835). Zuzenbidea, ekonomia, arkeologia eta filosofia ikasketak egin zituen. Weimar-eko poetak ezagutu zituen, Goethe bereziki. Parisen bi urteko ikastaldia eman ondoren (1797-1799), Euskal Herrian bi aldiz (1800-1801) izan zen hemengo hizkuntzak erakarririk, eta Mogel eta Astarloa ezagutu zituen. Izpiritu grekoaren eta izpiritu alemanaren arteko kidetasun sakona nabarmendu zuen eta ideal klasiko humanista gauzatzen ahalegindu zen. Berlingo unibertsitatearen sortzaileetarikoa (1810) eta lehen erretorea izan zen. Prusiako enbaxadore izan zen Erroman, Vienan eta Londresen. Napoleonen gerren amaiera ekarri zuten itunetan esku hartu zuen, Prusiaren aldeko arduradun ahalguztiduna izan zelarik (1813-1815). Ministroa izendatu zuten 1818an eta, joera liberalekoa baitzen, demokraten aurkako jazarpenari aurre egin zion eta dimititu behar izan zuen (1819). Harrezkero hizkuntza ikerketari ekin zion. Izan ere, euskaraz gainera hainbat hizkuntztaz arduratu zen bere bizitzan: Ameriketako hizkuntzak, sanskritoa, txinera, hungariera, malaiera, javanera, egiptiera. Humboldtentzat hizkuntzaren gaitasuna izatez unibertsala den arren, hizkuntza bakoitzaren barne egitura (innere Sprachform) bera mintzo duen herri edo nazioaren bereizgarria da eta horrek aski eraginik badu hiztunarengan munduarekiko ikuspuntua moldatzen eta esperientziak antolatzeko nahiz sailkatzeko. Hizkuntzen egitura eta haien sailkapenari ematen dien garrantzia dela eta, hizkuntzalaritza konparatuaren sortzaileen artean eta estrukturalismoaren aitzindaritzat jo izan ohi da. Humboldten eragina handia izan da XX. mendeko hizkuntza eta antropologiari buruzko pentsamenduan (Croce, Cassirer, Chomsky). Alor honetan obra garrantzitsuak egin zituen: Über das vergleichende Sprachstudium in Bezug auf die verschiedenen Epochen der Sprachentwicklung (1820, Hizkuntzen ikerketa konparatua garapen linguistikoaren egoera desberdinen arabera). Guztiz ezaguna da Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts (Giza hizkuntzen egiturazko desberdintasuna eta beronen eragina gizadiaren garapen intelektualari dagokionez) izenburuko saioa, amaitugabe utzi zuen bere obra nagusian atariko gisa argitaratua: Über die Kawisprache auf der Insel Java (1830-1835, Java uharteko kawi hizkuntzaren gainean). n Euskara eta iberoaren arteko lotura izan zuen aztergai, garai hartan euskararen jatorriari buruz indarrean zegoen teoriaren ildotik: euskara Iberia zaharreko hizkuntza izan zen eta, ondorioz, Europako zaharrena. Gai hori aztertzen du Prüfung der Untersuchungen über die Urbervohner Hipaniens vermittelot der Vaskischen Sprache (1818, Hispaniako lehenengo biztanleei buruzko ikerketa) lanean.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Idazki hautatuak

itzul.: Pello Zabaleta

Klasikoak, 2001

Pentsamenduaren Klasikoak

Miarritze

Mazantini-1, 1991

Hitzorduak

Azken kritikak

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo

Hitzak palmondo
Silvia Federici

itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez

Bortxaketa
Joyce Carol Oates

itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

itzul.: Aiora Jaka
Irati Majuelo

Emakume izoztua
Annie Ernaux

itzul.: Gema Lopez Las Heras
Asier Urkiza

Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig

itzul.: Edorta Matauko
Nagore Fernandez

Azken sarrerak

2024 Martxoa

Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari

Giorgos Seferis
Poesia kaiera

Anne Hebert
Poesia antologia

Vitale eta Anzaldua
Bi poema

2024 Otsaila

Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak

Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48

Natalia Ginzburg
Juduak

2024 Urtarrila

Atahualpa Yupanki
Lau abesti

Daye Tyree
Bost poema

Uxio Novoneyra
Bazterrak

Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa

Claire Keegan
Ekaitzak

Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak

2023 Abendua

Fadwa Touqan
Bi poema

Munduko Poesia Kaierak

2023 Azaroa

Gloria Fuertesen poesia

Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak

Philip Larkin
Sei poema

Javier Arzuaga
Gauerdi minean

Pasolini
Poemak

2023 Urria

Louise Gluck
Poemak

Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik

Antonia Vicens
Zortzi poema

2023 Iraila

W.H. Auden
Poemak

Bernard Manciet
Mendeurrena

Jon Beistegik euskarari ekarritakoak

Lydia Davis
Terapia

Miroslav Holub
Poemak

Chopin eta Mansfield
Narrazioak

Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria

Joseph Roth
Leviatana

W.W. Jacobs
Tximino atzaparra

2023 Abuztua

Slawomir Mrozek
Narrazioak

Emmy Hennings
Zortzi poema

Raymond Carver
Idazlanak

2023 Uztaila

David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)

Emily Bront?
Poemak

Miroslav Holub
Poemak

Milan Kundera
Literatur lanak

Maria Merce Mar?al
Poesia kaiera

[Sarrera guztiak ikusi]