euskarari ekarriak

1.581 idazle / 4.039 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1767-06-22 / 1835-04-08

Wilhelm von Humboldt


Humboldt, Wilhelm von. Alemaniar filologoa, hizkuntzaren filosofoa eta diplomatikoa (Potsdam, 1767 - Tegel, Berlin ondoan, 1835). Zuzenbidea, ekonomia, arkeologia eta filosofia ikasketak egin zituen. Weimar-eko poetak ezagutu zituen, Goethe bereziki. Parisen bi urteko ikastaldia eman ondoren (1797-1799), Euskal Herrian bi aldiz (1800-1801) izan zen hemengo hizkuntzak erakarririk, eta Mogel eta Astarloa ezagutu zituen. Izpiritu grekoaren eta izpiritu alemanaren arteko kidetasun sakona nabarmendu zuen eta ideal klasiko humanista gauzatzen ahalegindu zen. Berlingo unibertsitatearen sortzaileetarikoa (1810) eta lehen erretorea izan zen. Prusiako enbaxadore izan zen Erroman, Vienan eta Londresen. Napoleonen gerren amaiera ekarri zuten itunetan esku hartu zuen, Prusiaren aldeko arduradun ahalguztiduna izan zelarik (1813-1815). Ministroa izendatu zuten 1818an eta, joera liberalekoa baitzen, demokraten aurkako jazarpenari aurre egin zion eta dimititu behar izan zuen (1819). Harrezkero hizkuntza ikerketari ekin zion. Izan ere, euskaraz gainera hainbat hizkuntztaz arduratu zen bere bizitzan: Ameriketako hizkuntzak, sanskritoa, txinera, hungariera, malaiera, javanera, egiptiera. Humboldtentzat hizkuntzaren gaitasuna izatez unibertsala den arren, hizkuntza bakoitzaren barne egitura (innere Sprachform) bera mintzo duen herri edo nazioaren bereizgarria da eta horrek aski eraginik badu hiztunarengan munduarekiko ikuspuntua moldatzen eta esperientziak antolatzeko nahiz sailkatzeko. Hizkuntzen egitura eta haien sailkapenari ematen dien garrantzia dela eta, hizkuntzalaritza konparatuaren sortzaileen artean eta estrukturalismoaren aitzindaritzat jo izan ohi da. Humboldten eragina handia izan da XX. mendeko hizkuntza eta antropologiari buruzko pentsamenduan (Croce, Cassirer, Chomsky). Alor honetan obra garrantzitsuak egin zituen: Über das vergleichende Sprachstudium in Bezug auf die verschiedenen Epochen der Sprachentwicklung (1820, Hizkuntzen ikerketa konparatua garapen linguistikoaren egoera desberdinen arabera). Guztiz ezaguna da Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts (Giza hizkuntzen egiturazko desberdintasuna eta beronen eragina gizadiaren garapen intelektualari dagokionez) izenburuko saioa, amaitugabe utzi zuen bere obra nagusian atariko gisa argitaratua: Über die Kawisprache auf der Insel Java (1830-1835, Java uharteko kawi hizkuntzaren gainean). n Euskara eta iberoaren arteko lotura izan zuen aztergai, garai hartan euskararen jatorriari buruz indarrean zegoen teoriaren ildotik: euskara Iberia zaharreko hizkuntza izan zen eta, ondorioz, Europako zaharrena. Gai hori aztertzen du Prüfung der Untersuchungen über die Urbervohner Hipaniens vermittelot der Vaskischen Sprache (1818, Hispaniako lehenengo biztanleei buruzko ikerketa) lanean.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Idazki hautatuak

itzul.: Pello Zabaleta

Klasikoak, 2001

Pentsamenduaren Klasikoak

Miarritze

Mazantini-1, 1991

Hitzorduak

Azken kritikak

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

itzul.: Leire Lakasta
Nagore Fernandez

Hamlet
William Shakespeare

itzul.: Juan Garzia Garmendia
Aritz Galarraga

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

itzul.: Amaia Apalauza
Jon Martin-Etxebeste

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

itzul.: Fernando Rey
Amaia Alvarez Uria

Neska baten memoria
Annie Ernaux

itzul.: Aiora Jaka
Asier Urkiza

Rameauren iloba
Denis Diderot

itzul.: Joxan Elosegi
Aritz Galarraga

Neska baten memoria
Annie Ernaux

itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Rifqa
Mohammed el-Kurd

itzul.: Eider Beobide
Ibon Ega?a

Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith

itzul.: Garazi Ugalde
Nagore Fernandez

Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia

itzul.: Leire Azkargorta
Jon Jimenez

Azken sarrerak

2024 Abendua

MPK bildumak 10 urte (Biziei ere omen)

Jacques Prevert
Poesia kaiera

Manuel Vazquez Montalban
Poesia kaiera

2024 Azaroa

Leonardo Sciascia
Narratiba

Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak

Santu gutxi letren sarean

2024 Urria

Fatou Ndiaye Sow
Lau poema

Elizabeth Bishop
Hamabi poema

Lupe Gomez
Poemak

2024 Iraila

Josef Skvorecky
Lau ipuin

Hainbat poeta
Libanoko ahotsak

Hrant Alexanyan
Sei poema

Aurora Bertrana
Papeete modernoa

2024 Abuztua

Baldwin eta Conrad
Idazlanak

Joan Salvat-Papasseit
Poemak

2024 Uztaila

Katherine Mansfield
Hamalau poema

Frank O'Hara
4 poema

Ernest Hemingway
Poemak

Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu

2024 Ekaina

Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema

Sergei Jesenin
Poemak

Alice Munro
Asunak

Kafka hil zen duela 100 urte

2024 Maiatza

Ama Ata Aidoo
Bi ahizpa

Silvia Federici etxean da

Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak

Paul Auster
Zortzi poema

2024 Martxoa

Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari

Giorgos Seferis
Poesia kaiera

Anne Hebert
Poesia antologia

Vitale eta Anzaldua
Bi poema

[Sarrera guztiak ikusi]