1802-02-26 / 1885-05-22
Victor Hugo
Hugo, Victor. Idazle frantsesa (Besançon, 1802 - Paris, 1885). Aita Napoleonen armadako jenerala zenez, hara-hona ibili behar izan zuen txikitan (Korsika, Calabria, Euskal Herria, Madril). Bidaiak eta Parisko egonaldiak tartekatu zituen. Erromantiko askoren antzera, Napoleonen balentrien eraginpean eman zuen heziketa aroa. Ikasketak alde batera utzirik, literatura bideari ekin zion: "Chateaubriand izan nahi dut" zioen 15 urtetan. Tolosako (Okzitania) Lore Jokoetan 1819an lorturiko arrakastak gora egin zuen bere lehen poesia liburua argitaratzearekin: Odes et Ballades (1822, Odak eta baladak). Urte berean Adèle Foucher-ekin ezkondu zen, eta ondoko urteak emankorrak gertatu zitzaizkion: Nouvelles odes (1823, Oda berriak), Ballades (1926, Baladak), Orientales (1929) poema liburuak; Han d'Islande (1823, Islandiako Han); Bug-Jargal (1826), Les derniers jours d'un condamné (1829, Kondenatu baten azken egunak) eleberriak; Cromwell (1827) lehen drama historiko erromantikoa, Marion de Lorme (1829) gobernuaren zentsurak galarazitako antzerkia. Arian-arian lehengo ideietatik urrundu eta liberalismo eta sozialismo utopikora jo zuen. Artegintzarako askatasuna aldarrikaturik, Hernani (1830) obran antzerki klasikoa alde batera utzi zuen eta, haren estreinaldi iskanbilatsuaren ondorioz, erromantikoak garaile izan ziren. Gero eta harrera hobea zuen antzerkigintza oparoaren aldia ireki zen: Le roi s'amuse (1832, Erregea jostatzen da); Lucrèce Borgia (1833); Marie Tudor (1833); Angelo (1835); Ruy Blas (1838). Garai bertsukoak dira bilduma liriko ezagunak: Les Feuilles d'automne (1831, Udazkeneko hostoak); Les Chants du crépuscule (1835, Ilunabarreko kantua); Les Voix intérieures (1837, Barne ahotsak); Les Rayons et les Ombres (1840, Errainuak eta itzalak). Halaber, Notre-Dame de Paris (1841) eleberri historikoarekin arrakasta handia izan zuen. 1843an Léopoldine alaba nagusia hil zitzaion. Urte berean, Les Burgraves drama historiak ez zuen harrera onik izan. Aldi baterako literaturatik aldendu eta politikan aritu zen. Diputatu hautatu zuten 1848an, eta ondoko urteetan demokrazia liberal eta humanistaren aldeko agertu zen. Urte haietako gertakari lazgarriek eragin handia izan zuten beragan eta, gertakari haiek kari, Louis Napoleonen estatu kolpearen kontra jarri zen ausarki; Napoléon-le-Petit (Napoleon Txikia) idatzi satirikoaren ondorioz erbestera jo behar izan zuen 1852an, lehenik Brussela, gero Jersey-ra, eta azkenik Guernesey-n hartu zuen egoitza. Inperioa erori arte (1870) ez zen Parisera itzuli. 1859tik 1883ra hats handiko obra epikoari ekin zion: La Légende des siècles (Mendeetako elezaharra). Lirikari dagokionez, ongiaren eta gaizkiaren arteko borroka islatzen duen Chansons des rues et des bois (1859-1866, Kale eta basoetako kantak) obrak gailurra jo zuen. Gizonen epopeia eleberriaren moldetan ezarri zuen: Les Misérables (1862), Les Travailleurs de la mer (186, Itsasoko langileak), Quatre-vingt-treize (1874, Laurogeita hamahiru). Diputatu hautatu zuten berriro 1871n. Komuna onartu ez bazuen ere, haren aldekoak babestu zituen zapalkuntzaren garaian, eta, ondorioz, haientzako amnistia eskatu ere bai. L'Année terrible (1872, Urte izugarria) poema liburua gertakari lazgarri haien oroigarria da. 1878tik ezindurik bizi izan zen, baina erbestean zegoela hainbeste idatzia zuen, ezen hil artean obra berriak argitaratzen jarraitu zuen. 1885ean hil zen, eta Errepublikak ohorezko hiletak eskaini zizkion. Hil ondoren, Hugoren obra anitz agertu dira, horien artean egunkariak eta oroitzapen liburuak. Hugoren obra erraldoian genero guztiak sartzen dira, hizkuntza maisuaren trebeziaz darabil, eta poesiarako etorria irudimen handiz jazten du. Erretorika konplexuaz baliatuta, Hugoren irudiek jite fantastikoa ematen diote errealitateari. Bestalde, jeinuari dagokion eginbehar moralaz sinetsirik dago, eta Ederrera zein Egiara iristeko gidaritzat hartzen du bere burua, urrikia eta onginahia erakusten du jende xumearenganako eta begirunea naturarekiko. Euskal Herrian, Pasaian bizi izan zen, eta euskaraz poliki moldatzera iritsi zen. Euskal herriaz gauza interesgarri asko kontatu zituen Pirinioak lanean.
Kondenatu baten azken eguna
itzul.: Juan Mari Agirreurreta
Elkar, 2010
Karmel, 1951
Tximeleta ariņari lora apalak dirautso
itzul.: Udalaizpe
Euzkadi - 6511, 1933
Ortzargia
itzul.: Bingen Aizkibel
Euzkadi - 6510, 1933
Agure zarra ta sartzen doan eguzkia
itzul.: Udalaizpe
Euzkadi - 6510, 1933
KRITIKAK
Kondenatu baten azken eguna – Iker Zaldua, Gara (2010-12-10)
Kondenatu baten azken eguna – Mikel Garmendia, eizie.org (2010-11-29)
Kondenatu baten azken eguna – Bixente Serrano Izko, Berria (2010-11-28)
Idi orgaren karranka – Javier Rojo, El Correo (2003-10-01)
Idi orgaren karranka – Mikel Asurmendi, Irunero (2003-02-01)
Idi orgaren karranka – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (2003-01-26)
Idi orgaren karranka – Fito Rodriguez, Gara (2002-11-09)
Idi orgaren karranka – Amagoia Iban, Euskaldunon Egunkaria (2002-10-19)
Parisko Andre Maria – Javier Rojo, El Correo (1997-05-22)
Parisko Andre Maria – Xabier Aldai, Euskaldunon Egunkaria (1997-04-26)
Parisko Andre Maria – Mikel Elorza, Argia (1997-04-20)
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Irati Majuelo
Emakume izoztua
Annie Ernaux
itzul.: Gema Lopez Las Heras
Asier Urkiza
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Nagore Fernandez
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)