1713-10-05 / 1784-07-31
Denis Diderot
Diderot, Denis. Idazle eta filosofo frantsesa (Langres, 1713 - Paris, 1784). Familia burges batean sortu zen, eta filosofia, teologia eta zuzenbidea ikasi zituen Parisen. Bertan irakasle izan zen, baina laster bere ekimen guztia Encyclopédie ospetsura, berak zuzendu zuen lan erraldoira, bideratu zuen (1747-1766. urteetan). Errusiara, Katalina II.aren gortera 1773an egin zuen bidaia izan zen Diderot-en lanak izan zuen etenaldi bakarra. Bestalde, idatzi zituen obra ugari eta desberdinek argitzen dute Diderot-en pentsamendu filosofikoen bilakaera. Pensées philosophiques (1746, Gogoeta filosofikoak) filosofiako obran eta Les Bijoux indiscrets eleberrian (egilearen izenik gabe argitara emana, 1748) etikari eta arteari buruzko ideiak azaldu zituen. Lettre sur les aveugles à l'usage de ce qui voient (1749, Itsuei buruzko gutuna ikusleek erabil dezaten) obran materialismo ateoaren alde azaldu zen eta haren ondorioz hilabete batzuk eman zituen preso Vincennes-ko presondegian. Zientzia esperimentalez arduratua zen (De l'interpretation de la nature, 1753), materialismo mekanizistaren aurkako argudioak defendatu zituen (Réfutation de l'homme d'Helvetius, 1773), jarrera filosofikoak zehaztu zituen (Le Rêve de d'Alembert, 1769; Supplement au voyage de Bougainville, 1796an argitaratua), eta naturaren etikaren oinarriak finkatu. Rousseauk ez bezala, Diderotek giza banakoen zoriona eta gizarte mailako ongizatea bateratu nahi dituen etika soziala aldarrikatu zuen. Tesi hauek Le Fils naturel (1757), La Père de famille (1758) eta Est-il bon? Est-il méchant? komedietan azaldu zituen. Era berean estetikaren inguruko arazoez ere arduratzen zenez gero, literatura kritikako lanak egin zituen, artistak defendatuz (Vernet, Greuze, Hubert, Robert, Chardin...) eta Shakespeare edo Homero handien balioa goraipatuz horietan. Bere eleberrien eta saioen artean: La Religieuse (1760; 1796an argitara emana), komentuen aurkako idatzia; Le Neveu de Rameau (1760-1772) eta Jacques le Fataliste et son maître (1773-1796). Guztietan elkarrizketa filosofiko biziak ageri dira, naturaren etikari eta giza askatasunari buruzko gogoetak eta literatura sormenari buruzko arazoak.
Rameauren iloba
itzul.: Joxan Elosegi
EHU, 2005
Limes 4
KRITIKAK
Rameauren iloba – Jose Luis Padron, Bilbao (2006-04)
Ekainak 16: Bloomsday Iru?ean eta Dublinen
Ekainak 16: Gaito Gazdanov Alexander Wolfen mamua Ean
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
itzul.: Josu Zabaleta
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Autobiografia bat
Assata Shakur
itzul.: Danele Sarriugarte Mochales
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Jose Luis Padron
Emakume bat
Annie Ernaux
itzul.: Itziar de Blas Fdez. de Gamarra
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
itzul.: Sagastibeltza
Joxe Aldasoro
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Asier Urkiza
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
itzul.: Garazi Arrula
Hasier Rekondo
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Nik ez dakit beste gauza batzuen berri
Elisa Levi
itzul.: Irene Aldasoro
Irati Majuelo
2023 Ekaina
2023 Maiatza
Wa Thiong'o eta Bulawayo
Afrikako hitzak
2023 Apirila
Mouton eta Rodoreda
Fantasiatik errealitatera
2023 Martxoa
Jose GorostizaAmaibako heriotza
Roberto Juarroz
Poesia bertikala
2023 Otsaila
2023 Urtarrila
2022 Abendua
Alphonse Daudet eta Louis Aragon
Testuak
2022 Azaroa
2022 Urria
Coleridge/Gautier
Erromantizismoaren haizeak
Federico Garcia Lorca
Poesia kaiera