1713-10-05 / 1784-07-31
Denis Diderot
Diderot, Denis. Idazle eta filosofo frantsesa (Langres, 1713 - Paris, 1784). Familia burges batean sortu zen, eta filosofia, teologia eta zuzenbidea ikasi zituen Parisen. Bertan irakasle izan zen, baina laster bere ekimen guztia Encyclopédie ospetsura, berak zuzendu zuen lan erraldoira, bideratu zuen (1747-1766. urteetan). Errusiara, Katalina II.aren gortera 1773an egin zuen bidaia izan zen Diderot-en lanak izan zuen etenaldi bakarra. Bestalde, idatzi zituen obra ugari eta desberdinek argitzen dute Diderot-en pentsamendu filosofikoen bilakaera. Pensées philosophiques (1746, Gogoeta filosofikoak) filosofiako obran eta Les Bijoux indiscrets eleberrian (egilearen izenik gabe argitara emana, 1748) etikari eta arteari buruzko ideiak azaldu zituen. Lettre sur les aveugles à l'usage de ce qui voient (1749, Itsuei buruzko gutuna ikusleek erabil dezaten) obran materialismo ateoaren alde azaldu zen eta haren ondorioz hilabete batzuk eman zituen preso Vincennes-ko presondegian. Zientzia esperimentalez arduratua zen (De l'interpretation de la nature, 1753), materialismo mekanizistaren aurkako argudioak defendatu zituen (Réfutation de l'homme d'Helvetius, 1773), jarrera filosofikoak zehaztu zituen (Le Rêve de d'Alembert, 1769; Supplement au voyage de Bougainville, 1796an argitaratua), eta naturaren etikaren oinarriak finkatu. Rousseauk ez bezala, Diderotek giza banakoen zoriona eta gizarte mailako ongizatea bateratu nahi dituen etika soziala aldarrikatu zuen. Tesi hauek Le Fils naturel (1757), La Père de famille (1758) eta Est-il bon? Est-il méchant? komedietan azaldu zituen. Era berean estetikaren inguruko arazoez ere arduratzen zenez gero, literatura kritikako lanak egin zituen, artistak defendatuz (Vernet, Greuze, Hubert, Robert, Chardin...) eta Shakespeare edo Homero handien balioa goraipatuz horietan. Bere eleberrien eta saioen artean: La Religieuse (1760; 1796an argitara emana), komentuen aurkako idatzia; Le Neveu de Rameau (1760-1772) eta Jacques le Fataliste et son maître (1773-1796). Guztietan elkarrizketa filosofiko biziak ageri dira, naturaren etikari eta giza askatasunari buruzko gogoetak eta literatura sormenari buruzko arazoak.
Rameauren iloba
itzul.: Joxan Elosegi
EHU, 2005
Limes 4
KRITIKAK
Rameauren iloba – Jose Luis Padron, Bilbao (2006-04)
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Irati Majuelo
Emakume izoztua
Annie Ernaux
itzul.: Gema Lopez Las Heras
Asier Urkiza
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Nagore Fernandez
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)