1770-03-20 / 1843-06-07
Friedrich Hölderlin
Hölderlin, Friedrich. Alemaniar olerkaria (Lauffen, Wurtenberg, 1770 - Tübingen, 1843). Aita hil zitzaion oso gazte zela. Laster bereizi zuten amarengandik eta teologia ikasketak egitera eraman zuten Tübingen-go apaizgaitegi protestantera; han Schelling eta Hegel ikaskideekin harremanetan jarri zen. 1793an ministro protestante izateko ikasketak egin zituen, gerora lanbide horretan sekula ihardun ez bazuen ere. Frantziako Iraultzaren askatasun ideiak kantatu zituen lehen poemetan (1789-1794), eta Grezia klasikoarekiko mirespena agertu zuen. Fichte-ren ikasle eta Schiller-en adiskidea izan zen Jena-n, eta Weimar-en Goethe eta Herder ezagutu zituen (1794-1795). Frankfurt-en Gontard bankariaren seme-alaben irakasle gisa lan egin zuen (1795-1798). Haren emazte Suzette-z maitemindu zen, eta hura izango da Diotima izenaren pean Hölderlin-en obran agertzen den greziar emakume ideala. Harremanak moztera behartu zituzten (1799), eta Suitzan (1801) eta Frantzian (1802) bizi izan zen zenbait familia ahaldunen etxeetan irakasle. Urte hartan bertan, Alemaniara bidean zihoala, Diotima hil zela jakin zuen. 1804an lagun bati esker eskuraturiko liburuzain ihardun zuen, baina eskizofreniaren lehen zantzuek jota zuten orduko. Tübingen-go eroetxean egonaldi bat egin ondoren, 1807tik hil artean -37 urtez- zurgin baten etxean, Neckar ibaiaren ertzean, dorre batean bere burua itxirik bizi izan zen, Scardanelli goitizenez izenpeturiko olerki bitxiak idazten zituela. n Hölderlin-en obran poesia lana da ezagunena. Frantziako Iraultzak eragindako ereserkien ondoren -Hymne an die Menschheit (1791, Gizadari ereserkia), Hymne an die Liebe (Amodioari ereserkia)-, Grezia klasikoa eta hango mitologia orainaldiko egoeretan eta esperientzietan itsasten ditu, neurri klasikoetara hurbiltzen diren olerkietan: Natur und Kunst oder Saturn und Jupiter (Natura eta artea edo Saturno eta Jupiter), Ganymed (Ganimedes), An die Parzen (Parkei), Hyperions Schicksalslied (Hyperion-en patuari kanta), Der Archipelagus, (1800, Uhartedia). Beste zenbait poematan, hala nola Brot und Wein (Ogi eta ardoa), bere sorterriari kantatzen dio. Poesiaz gainera, Hölderlin-ek Hyperion oder der Eremit in Griechenland (1797-1799, Hyperion edo Greziako eremutarra) gutunez egindako eleberria eta Der Tod des Empedokles (Enpedokleren heriotza) tragedia bukatu gabe utzi zituen.
Olerki guztiak
itzul.: Luis Arostegi
Karmel, 2012
(Bi zati)
itzul.: Luigi Anselmi
Bertzerenak, 2006
Pamiela
Mundu honetako plazerrak
itzul.: Luigi Anselmi
Bertzerenak, 2006
Pamiela
Heildelberg
itzul.: Lur erredakzioa
Lur Entziklopedia Tematikoa, 1999
KRITIKAK
Olerki guztiak – Igor Estankona, Argia (2013-06-16)
Poemak – Javier Rojo, El Correo (2001-05-30)
Poemak – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (2001-05-19)
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
itzul.: Leire Lakasta
Nagore Fernandez
Hamlet
William Shakespeare
itzul.: Juan Garzia Garmendia
Aritz Galarraga
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
itzul.: Amaia Apalauza
Jon Martin-Etxebeste
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
itzul.: Fernando Rey
Amaia Alvarez Uria
Neska baten memoria
Annie Ernaux
itzul.: Aiora Jaka
Asier Urkiza
Rameauren iloba
Denis Diderot
itzul.: Joxan Elosegi
Aritz Galarraga
Neska baten memoria
Annie Ernaux
itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Rifqa
Mohammed el-Kurd
itzul.: Eider Beobide
Ibon Ega?a
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
itzul.: Garazi Ugalde
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
itzul.: Leire Azkargorta
Jon Jimenez
2024 Abendua
MPK bildumak 10 urte (Biziei ere omen)
Manuel Vazquez Montalban
Poesia kaiera
2024 Azaroa
Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak
2024 Urria
2024 Iraila
Aurora Bertrana
Papeete modernoa
2024 Abuztua
2024 Uztaila
Katherine Mansfield
Hamalau poema
Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu
2024 Ekaina
Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema
2024 Maiatza
Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak
2024 Martxoa