1821-04-09 / 1867-08-31
Charles Baudelaire
Baudelaire, Charles. Idazle frantsesa (Paris, 1821 - Paris, 1867). Aita 1827an hilik, haren ama Aupick komandantearekin ezkondu zen ondoko urtean. Charles ez zen sekula ondo etorri militarrarekin. Lionen (1832-1836) eta Parisen (1836-1839) ikasketak egin ondoren, hirian egiten zuen bizitza askea familiaren eskandalugarri gertatu zen, eta aitordeak itsasoan luze bidaiatzera behartu zuen (1841-1842); hala, Antilletaraino iritsi zen eta baita hango munduarekin zaletu ere. Frantziara itzulirik, lehengo bizitza bohemiora itzuli zen berriro (ordukoak dira, 1842, Jeanne Duval «Venus beltza»rekiko harreman liskartsuak), idazle eta artista taldeekin harremanak zituen bitartean. Arte kritiko zorrotz agertu zen Salons (1845, 1846 eta 1859) eta Curiosités esthétiques (1868) izenburupean bilduriko artikuluetan. Halatan, Baudelairek Delacroix-en alde egin zuen, Wagner-en balioa ulertu eta Thomas de Quincey ezagutzera eman zuen. Edgar Allan Poerengan anaia bikia aurkitu zuen: haren itzultzaile bikaina izan zen (1852-1865). Hamabost urtez landu ondoren, 1857an, bere lanik ezagunena argitaratu zuen: Les fleurs du mal poema liburua, berehala aurkako auzia eragin zuena «moral publiko eta ohitura onei egindako irainengatik». 300 liberako isuna ordaindu eta liburuko sei poema kentzera kondenatu zuten, baina poetak etsi beharrean liburua osatzeari ekin zion, halako moldez non 1861eko argitalpenak 35 poema gehiago bildu zuen. Garai hartantxe, 1857tik aurrera, hasi zen Petits poèmes en prose delakoa (edo Le Spleen de Paris) argitaratzen, osoki 1869an argitaratu zena. Ordukoa da, orobat, De Quinceyren eragina ageri duen Les paradis artificiels (1858-1860). Bere lan guztiak nork argitaratu aurkitzeko itxaropenez Belgikara joan zen 1864eko apirilean. Nahi zuena lortu ez izanak etsipen sakona ekarri zion; pairatzen zuen gaitzak ere, sifiliak, arazo larriak sortzen zizkion. Urtebeteko elbarritasuna eta afasia jasan ondoren Parisen hil zen, berrogeitasei urte zituela. Hil ondoren haren Journaux intimes (1909) agertu ziren, bi sailek osatua (Fusées eta Mon coeur mis à nu). Baudelairek XIX. mendeko frantses literatura inarrosten duten elkarren aurkako bi joeren sintesia egin zuen: literatura jarrera etiko baten adierazle gisa hartzen duena eta literaturan estetika hutsa ikusten duena. Baudelairek sinbolismotik surrealismoraino doan poesia modernoaren hastapenak agertarazi zituen.
Gaitzaren loreak
itzul.: Patxi Apalategi
Balea Zuria, 2020
armiarma.eus, 2007
Andre erraldoia
itzul.: Bernardo Atxaga
Literatura Unibertsala – Batxilergoa, 2000
EIZIE-Erein
Arrotza
itzul.: Bernardo Atxaga
Literatura Unibertsala – Batxilergoa, 2000
EIZIE-Erein
Gizona ta itxasoa
itzul.: Iokin Zaitegi
Hegats-3, 1990
Iluntzea
itzul.: Joseba Sarrionandia
Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak, 1985
Pamiela
Itsaso billa, beti gixon aske ori
itzul.: Lauaxeta
Euzkadi - 5765, 1931
Biok zarie ixilkor eta lañotsubat
itzul.: Lauaxeta
Euzkadi - 5765, 1931
KRITIKAK
Gaitzaren loreak – Jose Luis Padron, Bilbao (2021-06)
Gaitzaren loreak – Joannes Jauregi, Berria (2020-05-31)
Gaitzaren loreak – Javier Rojo, El Diario Vasco (2020-05-23)
Gaitzaren loreak – Igor Estankona, Deia (2020-04-18)
La Fanfarlo – Anjel Lertxundi, El Diario Vasco (1991-12-18)
Martxoak 30: Uxue Apaolaza, Irene Pujadas eta Be?at Sarasola Kontaidazu ipuin bat Bilboko Gutun Zurian
Martxoak 30: Kae Tempesten Antzinako berri-berria errezitatzen Hernanin
Emakume bat
Annie Ernaux
itzul.: Itziar de Blas Fdez. de Gamarra
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
itzul.: Sagastibeltza
Joxe Aldasoro
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Asier Urkiza
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
itzul.: Garazi Arrula
Hasier Rekondo
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Nik ez dakit beste gauza batzuen berri
Elisa Levi
itzul.: Irene Aldasoro
Irati Majuelo
Puta zikinak
Juno Mac / Molly Smith
itzul.: Amaia Astobiza
Irati Majuelo
Winesburg, Ohio
Sherwood Anderson
itzul.: Joannes Jauregi
Nagore Fernandez
Suite frantsesa (bertsio argitaragabea)
Irene Nemirovski
itzul.: Mikel Garmendia / Joxe Mari Berasategi
Asier Urkiza
Poesia kaiera
Federico Garcia Lorca
itzul.: Juan Luis Zabala
Nagore Fernandez
2023 Martxoa
Jose GorostizaAmaibako heriotza
Roberto Juarroz
Poesia bertikala
2023 Otsaila
2023 Urtarrila
2022 Abendua
Alphonse Daudet eta Louis Aragon
Testuak
2022 Azaroa
2022 Urria
Coleridge/Gautier
Erromantizismoaren haizeak
Federico Garcia Lorca
Poesia kaiera
Hushang Ebtehaj Sayeh
Hiru poema
2022 Iraila
2022 Abuztua
Stlanika, Varlam Xalamovek Kolymatik
2022 Uztaila
Tamara Kamenszain
Neskak garai geldiarazietan