Testu hau Huy Canek idatzi zuen Kuban, Habanan, 1968ko urtarrilaren 15ean. Garai hartan amerikarrak aire bonbardaketa salbai izugarriak Hanoi eta Viet-Nam iparraldearen gainerat egiten ari ziren, gerla gorria zelarik Hegoaldean. Walt Whitman (1819-1892) poeta estatu batuarrari, berdin arartekaritza zerbait egin zezan, halako dei handia egin zion Huy Canek, idatzi zuen poema bat gogoan (“Agur populuei”). Populuen askatasun egarriari elkor zen Amerikari bidali mezu politiko handia da nolazpeit. Duela 30 urte idatzi testu honek baluke gaur komentatzeko aitzakirik.
I
Walt Whitman, pizten bahintz
Nolako agurra eginen hioke munduari,
Nolako agurra populuei?
Hire abots ferdearekin nazioak agurtu hintuen,
Hire abotsaren usain onarekin eta belar hostoen daldaran,
Papo iletsu eta bizar loratuzko pentze haunditik ateratu abotsarekin,
Agurtzen hintuen.
Hire demokrata abots handiz agurtzen hintuen.
Bainan Walt Whitman,
Orain haute populu askatuek maite,
Orain dituk agurtu behar abots
berriarekin.
Populuak sekulan baino azkarrago, sekulan baino biziago dituk,
Walt Whitman!
Populuak lur hontan berriz sortzen ari dituk, sekulan baino
sustraituagoak.
Ongi sustraituak, populuek munduko gaztetasuna egiten die.
Populuek berritz Lurraren freskura egiten die.
Hozitze haundientzat onak diren berotasun gozoa
egiten die ere.
Aa! Populuak! Walt Whitman!
Munduaren osasun dituk, iguzkiak sekulan berotu duen
odol gorrienaz gorritu odola,
Bere hamar mila urteetan zutik jarria den munduaren bizkortasuna,
Betiereko gaztetasunari itzuli munduaren gaztetasuna.
Populuak munduaren pentze handi dituk.
Walt Whitman, mendi zelaiak ikusi dituk,
Ibai eta itsasoen abots haundia entzun duk,
Eta hire abotsa ortzia bezala mintzatuko duk,
Itsas sagaioaren gisa,
gaineko haize kosmikoa bezala.
Munduko ur bildu guziak baino sagaiotsuago,
egun populuak ikusiko hintuzke,
Populuetarik jalgitzen den haize haundi hori entzunen huke
gizakiaren goietarik
ufatzen duen haize haundi hori,
Nazio berpiztuen arnas naturala den
haize haundi hori.
Planetaren klima berri horretan hire bular zabala
neurri berri batzuetara zabal litaikek.
Longitudeak eta latitudeak hurbildu dituk.
Populuak elkarri hurbildu dituk,
Lur haundiago baten egiteko,
Lur gazteago bat jendeek gaztetu duten
mundu batean.
II
Walt Whitman, munduko su mendi itzaliak
agurtzen hintuen: eta Vesuvioa eta Etna;
Hire bularrek seguraz ere munduko sabelaz erretzen
ari diren su horiek piztu nahiko zituzketeian.
Bainan gaur hire bular lasaituek senditzen ote ditie
populuen su mendiak, populuen Etna eta Vesuvioak
kontinente guzietan piztuak:
eta su mendi beltzak, eta su mendi horiak,
eta berdin su mendi xuriak.
Ez duka Lurra beroxago senditzen?
Ez duka senditzen bere ardatza pixka bat fitexago
itzulika ari dela gure martxen erritmoan?
Jainkotasunaren ideia sortu zituzten lekuak
agurtzen hintuen.
Bainan egun zer ospe handiagoarekin ez hintuzke agurtuko
populu ideia baiezten dituzten tokiak,
Nolako harrotasunez ez huke agurtuko
jendearen baieztea.
Nolako pasione eta zorionarekin hire eztarriak
eta hire mihiak ez ziztean kontatuko
askatasun kantu berriak,
Kantu bestela sakonagoak, Lurraren martxa
bezala diren kantuak,
Gaur martxa ezin geldiarazian jarriak diren
esklabo bularretan lehenago preso ziren kantuak.
Kantuak jendeen aintzinean joaki direlarik
basa eta erakargarri.
Oi! Walt Whitman, gizaki ideia bera
mila aldiz berritua duk; oxigeno berri bat
airean erretzen ari duk.
Odol berri bat zainetan taupadaka zabilak
eta giza ekaia nahasi eta ihaurtua duk
Humanitate gaztea kantari.eta gizakien kantua
gazte bihurtzen,
Poza eta entusiasmoa gazte bihurtzen,
Sendimendu zahar horietan inongo Darwin batek
agertu mutazioak balira.
III
Populuak, Walt Whitman, Lur hain zahar eta hain gazte honen
lore hoberenak dituk
fruitu hoberenak,
Populuak altxatzen ari dituk biharko uzta aberatsen
hazi onak bezala.
Eta hi, Whitman, lur hontan etzan haizena
hihaur hazi on bezala,
Entzuten dituzka populuen martxa haundiak
munduaren bizkarrean
Ekuadorretik Poloetaraino, Poloetarik Ekuadorreraino!
Entzuten dituzka Pazifikoaren, Itsas Indiarraren, Atlantikoaren
orrialde haundien firfirak
liburu berria itzultzean!
Sekulan ez duk gure Lurra hain okupatua eta alaia izan
bere kurtsan,
Populuek, lehen, sukaldeetan —orhoit hadi
Langston Hughes!— nagusientzat
platen prestatzea baizik ez zitean egiten;
Orain populuak munduko etxe haundian
nagusi sartzen an dituk.
Berrantolatzen ari die —goitik behera— bizi hau
lehen hain gaizki moldatua.
Populuek ez die gerla asmatu, Walt Whitman,
Bainan azken gerlak eginen ditie harekin akabatzeko,
Populuek hartuko die gizakiak sortu su guzia beren eskuetan,
Munduko kolore guzien berregiteko, biziaren koloreak
berregiteko.
Ez dea egia, Walt Whitman, populuak beti
lurrontzi eta zeramika egile onak izan direla,
—Hirea ere, eta enea beste hainbeste,
edo berdin gehiago—,
Kolore eder galduak berrasmatzen jakingo die
eta berriak sortzen
Akabatuko die jainko eta demonioen
ilunabarraren griseria hori.
Lurra itzulikatuko duk beti jendeen eskuen artean
lurrontzi egile baten errota erraldoiaren gisa,
Eta Lurra bera ontzi eder bilakatuko duk
urna greziar guziak baino ederrago.
Unibertsoaren orretik jendearen eskuak
edertasun urnak jalgiko ditie.
Populuek ez die gerla asmatu, bainan gerla
beren gauza bilakatua duk, Walt Whitman.
Populuek adiskidetasuna asmatu die eta adiskidetasuna
jendeen bihotzean geldituko duk.
Populuen bihotzean adiskidetasuna egonen duk
hazi on baten gisala,
Populuek gizakia berrasmatuko die
gizakiak sortu jainko guziak baino ederragoa.
IV
Agur beren etorkizunaren jabe diren populuei!
Gure mendea ez duk akabatzekotan, Walt Whitman:
heren on bat gelditzen zaiok
denbora galduaren berreskuratzeko.
Bere azken ibilaldia mendeen bidetan
ibilaldi ederrena izanen duk.
Populuak, zuetarik asko oraindik gose zarete,
oraindik hotz duzue, ikaran zarete,
Lurraren gerriari zintzilik
Unibertsoko xinaurri hori, beltz, xuri.
Populuok, independentzia eta libertate gose gara oraindik.
Noiz arte gizaki bizi sakrifizioak
mundu hontan izaitea gatik baizik?
Agur populuei, beren problema eta esperantzei,
beren gudaldi eta garaipenei,
Agur beren heroe hil eta biziei,
diamantea bezain iraunkor
eta jada bezain garbi direnei.
Aa! Munduko leihor bazterretarik
nola ferdetasun eta freskura haizea altxatzen ari den!
Zuek zarete ene arimaren eguraldi,
ene mihiaren sapore,
Jusaren jusa zarete, harmonia berrien pizle
ixiltasun bihotza.
Kanta dezagun populuen kantu zahar eta berria,
Kanta dezagun gizakiaren adimen zahar eta berria.
Oi, hi, Poesia, jende eta populuen ezti,
agur hiri ere!
Giza erle kofoin handia hegal kolpe handiz
aireztatzen ari da
eta hazi irin eta eztigai berriez betetzen.
