-428 / -348
Platon
Platon. Greziako filosofoa (Atenas edo Egina, K.a. 428 inguruan - Atenas, 347). Familia aristokratiko eta aberatseko semea: aita, Ariston, Atenasko azken erregeen ondorengoa zen, eta ama, Periktione, Solon-en leinukoa. Aristokle zuen jatorrizko izena, baina Platon ("zabala") ezizena hartu zuen haren ordez. Garai hartako maisu onenekin hezi zuten. K.a. 407. urte inguruan Sokrateren taldean onartu zuten eta zortzi urtez, Sokrateren heriotza arte (K.a. 399), bere filosofian eragin handia izan zuen maisuaren irakaspenak jaso zituen. Politikan parte hartu zuen baina Karmide eta Kritia oligarken eta haien ondoko demokraziaren bidegabekeriek gibelatu zuten hartatik. Gero zenbait bidaldi egin zituen Grezian, Egipton, Italian eta Sizilian zehar. 388 inguruan Tarentora joan zen eta eskola pitagorikoa ezagutu zuen; gero Sirakusan Dionisio I.a tiranoaren antolakuntza politiko sozialerako aholkulari izan zen. Atenasa itzulirik, Akademia sortu zuen (K.a. 387) gazteria zuzenbidearen arabera gobernatzeko gaitzeko asmoz. Erakunde horretan hezkuntza zientifikoa eta filosofikoa ematen ziren; eragin handia izan zuen antzinate osoan. K.a. 367an Sirakusan izan zen berriro Dion dizipuluak deiturik, bertako errege Dionisio II.a halako errege-filosofo platonikoa egiteko helburuarekin; 361ean hirugarren aldiz izan zen Sirakusan bere ideia politikoak praktikan ezartzearren. Egonaldi horiek ez ziren batere arrakastatsuak izan, eta bere gutunetan hango gertaeretan jokatu zuen papera azaltzen saiatu zen. 81 urte zituela hil zen Atenasen. n Platonen obrak. Platon greziar filosoforik handienetako bat da, eta idazle nagusien artean sailkatu ohi da munduko literaturaren historian. Obra gehienka elkarrizketa moduan idatzi zituen. Egitura dramatikoa, agertokien eta pertsonaien deskripzioa eta Sokrateren ironia zorrotza dira elkarrizketa horien ezaugarriak. Obra horien ordena kronologikoa eta autoretza eztabaidatua bada ere, estiloa eta dotrinaren bilakabidea kontuan hartuz gero, hiru aldi bereizi ohi dira eskuarki. Sokrateren apologia, Karmide, Kriton, Eutifron, Hipia txikia, Ion, Lakes eta, agian, Lisis lehen aldiari dagozkio: Sokrate da protagonista eta berak aztertzen eta eztabaidatzen ditu solaskideen ikuspuntuak. Bigarren aldikoak Protagora, Gorgia, Menon, Menxeno, Eutidemo, Fedon, Fedro, Kratilo, Parmenide, Errepublika, Oturuntza eta Teeteto. Horietan protagonista handia Sokrate bada ere, Platonenak diren zenbait dotrina ere ageri dira. Hirugarren sailean filosofoaren hondar obrak sartzen dira: Kritia, Filebo, Politikaria, Sofista eta Timeo. Obra horietako kezka nagusia heziketa morala da. Elkarrizketez gain, Platonen beste zenbait idazki iritsi dira gure egun arte, zenbaitetan autoretza zalantzazkoa bada ere: zenbait epigrama, poesia zatiren batzuk eta 13 gutun. ik. platonismo. n Platonen 14 elkarrizketa itzuli zituen euskarara Jokin Zaitegik 1975 eta 1989 artean argitaraturiko sei liburutan.
Fedon, Menon, Kratilo eta Fedro
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Klasikoak, 2005
Pentsamenduaren Klasikoak
Eutifron, Eutidemo, eta Gorgias
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Klasikoak, 2005
Pentsamenduaren Klasikoak
Sinposioa
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Jakin, 2003
Irakurgaiak, 22
Ion
itzul.: Javier Alonso, Jon Etxaide, Hannot Rodriguez
Jakin, 2001
Irakurgaiak, 16
Sokratesen defentsa
itzul.: Julian Peña
Jakin, 1999
Irakurgaiak, 11
Politeia
itzul.: Juan Angel Etxebarria
Jakintza Baitha, 1989
Porrot-1, 1984
Platon. Lanak
itzul.: Iokin Zaitegi
Egile editore, 1975
Urtarrilak 18: Mari-mutil handi baten bluesa Lekeitiko institutuan
Urtarrilak 21: Aldibereko Lasarten
Urtarrilak 22: Neskamearen ipuina Iruñean
Urtarrilak 26: Ahardikeriak Tolosan
Urtarrilak 28: Aldibereko Getarian
Nik kantatu eta dantza egiten du mendiak
Irene Sola
itzul.: Joxan Elosegi
Amaia Alvarez Uria
Hilketa lokartua
Agatha Christie
itzul.: Xabier Aristegieta
Irati Majuelo
Poesia kaiera
May Ayim
itzul.: Garazi Ugalde Pikabea
Igor Estankona
Kontu pribatu bat
beppe
itzul.: Josu Zabaleta
Ibai Atutxa Ordeñana
Ene herri txikia
Gaël Faye
itzul.: Irati Bereau
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
May Ayim
itzul.: Garazi Ugalde Pikabea
Javier Rojo
Kontu pribatu bat
Beppe Fenoglio
itzul.: Josu Zabaleta
Irati Majuelo
Poesia kaiera
Raymond Carver
itzul.: Harkaitz Cano
Hasier Rekondo
Poesia kaiera
Raymond Carver
itzul.: Harkaitz Cano
Javier Rojo
Kafe tristearen balada
Carson McCullers
itzul.: Asun Garikano
Aiora Sampedro
2021 Urtarrila
Behin bakarrik urka zaitzakete
Friedrich Dürrenmatt idazlearen mendeurrena
2020 Abendua
Ken Saro-Wiwa
Afrikak bere eguzkia hiltzen du
Clarice Lispector
Bederatzi poema
Susa argitaletxea Durangoko liburu azokan
Burgosko auzia eta Jean Paul Sartre gogora ekarriak
2020 Azaroa
Sarah Kane
Zartatua / 4.48 Psikosia
2020 Urria
Harold Pinter
Alaska moduko bat
2020 Iraila
William Carlos Williams
Indarraren erabilera
2020 Abuztua
Charles Bukowski
Poema antologia
2020 Uztaila
2020 Ekaina
2020 Maiatza
Forugh Farrokhzaden poemen antologia
Sacco&Vanzetti
Bi poema eta kantu bat