euskarari ekarriak

1.553 idazle / 3.997 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

-428 / -348

Platon


Platon. Greziako filosofoa (Atenas edo Egina, K.a. 428 inguruan - Atenas, 347). Familia aristokratiko eta aberatseko semea: aita, Ariston, Atenasko azken erregeen ondorengoa zen, eta ama, Periktione, Solon-en leinukoa. Aristokle zuen jatorrizko izena, baina Platon ("zabala") ezizena hartu zuen haren ordez. Garai hartako maisu onenekin hezi zuten. K.a. 407. urte inguruan Sokrateren taldean onartu zuten eta zortzi urtez, Sokrateren heriotza arte (K.a. 399), bere filosofian eragin handia izan zuen maisuaren irakaspenak jaso zituen. Politikan parte hartu zuen baina Karmide eta Kritia oligarken eta haien ondoko demokraziaren bidegabekeriek gibelatu zuten hartatik. Gero zenbait bidaldi egin zituen Grezian, Egipton, Italian eta Sizilian zehar. 388 inguruan Tarentora joan zen eta eskola pitagorikoa ezagutu zuen; gero Sirakusan Dionisio I.a tiranoaren antolakuntza politiko sozialerako aholkulari izan zen. Atenasa itzulirik, Akademia sortu zuen (K.a. 387) gazteria zuzenbidearen arabera gobernatzeko gaitzeko asmoz. Erakunde horretan hezkuntza zientifikoa eta filosofikoa ematen ziren; eragin handia izan zuen antzinate osoan. K.a. 367an Sirakusan izan zen berriro Dion dizipuluak deiturik, bertako errege Dionisio II.a halako errege-filosofo platonikoa egiteko helburuarekin; 361ean hirugarren aldiz izan zen Sirakusan bere ideia politikoak praktikan ezartzearren. Egonaldi horiek ez ziren batere arrakastatsuak izan, eta bere gutunetan hango gertaeretan jokatu zuen papera azaltzen saiatu zen. 81 urte zituela hil zen Atenasen. n Platonen obrak. Platon greziar filosoforik handienetako bat da, eta idazle nagusien artean sailkatu ohi da munduko literaturaren historian. Obra gehienka elkarrizketa moduan idatzi zituen. Egitura dramatikoa, agertokien eta pertsonaien deskripzioa eta Sokrateren ironia zorrotza dira elkarrizketa horien ezaugarriak. Obra horien ordena kronologikoa eta autoretza eztabaidatua bada ere, estiloa eta dotrinaren bilakabidea kontuan hartuz gero, hiru aldi bereizi ohi dira eskuarki. Sokrateren apologia, Karmide, Kriton, Eutifron, Hipia txikia, Ion, Lakes eta, agian, Lisis lehen aldiari dagozkio: Sokrate da protagonista eta berak aztertzen eta eztabaidatzen ditu solaskideen ikuspuntuak. Bigarren aldikoak Protagora, Gorgia, Menon, Menxeno, Eutidemo, Fedon, Fedro, Kratilo, Parmenide, Errepublika, Oturuntza eta Teeteto. Horietan protagonista handia Sokrate bada ere, Platonenak diren zenbait dotrina ere ageri dira. Hirugarren sailean filosofoaren hondar obrak sartzen dira: Kritia, Filebo, Politikaria, Sofista eta Timeo. Obra horietako kezka nagusia heziketa morala da. Elkarrizketez gain, Platonen beste zenbait idazki iritsi dira gure egun arte, zenbaitetan autoretza zalantzazkoa bada ere: zenbait epigrama, poesia zatiren batzuk eta 13 gutun. ik. platonismo. n Platonen 14 elkarrizketa itzuli zituen euskarara Jokin Zaitegik 1975 eta 1989 artean argitaraturiko sei liburutan.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Fedon, Menon, Kratilo eta Fedro

itzul.: Jesus Maria Arrojeria

Klasikoak, 2005

Pentsamenduaren Klasikoak

Eutifron, Eutidemo, eta Gorgias

itzul.: Jesus Maria Arrojeria

Klasikoak, 2005

Pentsamenduaren Klasikoak

Sinposioa

itzul.: Jesus Maria Arrojeria

Jakin, 2003

Irakurgaiak, 22

Ion

itzul.: Javier Alonso, Jon Etxaide, Hannot Rodriguez

Jakin, 2001

Irakurgaiak, 16

Sokratesen defentsa

itzul.: Julian Peņa

Jakin, 1999

Irakurgaiak, 11

Politeia

itzul.: Juan Jose Pujana

Klasikoak, 1993

Pentsamenduaren Klasikoak

Politeia

itzul.: Juan Angel Etxebarria

Jakintza Baitha, 1989

Heriotzaren irtenbidea

Porrot-1, 1984

Platon. Lanak

itzul.: Iokin Zaitegi

Egile editore, 1975

KRITIKAK

Sinposioa – Aritz Galarraga, Berria (2024-10-06)

Hitzorduak

Azaroak 12: Marlen Haushofer Horma Abadi?on.

Azaroak 14: Annie Ernaux Idazketa labana bat da

Azaroak 15: Joyce Carol Oates Bortxaketa. Amodiozko istorio bat Ean

Azaroak 20: Christopher Okigbo Azpeitian

Azaroak 22: McKenzie Wark Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza Iru?ean

Azaroak 28: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Erronkaribarren

Azken kritikak

Neska baten memoria
Annie Ernaux

itzul.: Aiora Jaka
Asier Urkiza

Rameauren iloba
Denis Diderot

itzul.: Joxan Elosegi
Aritz Galarraga

Neska baten memoria
Annie Ernaux

itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Rifqa
Mohammed el-Kurd

itzul.: Eider Beobide
Ibon Ega?a

Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith

itzul.: Garazi Ugalde
Nagore Fernandez

Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia

itzul.: Leire Azkargorta
Jon Jimenez

Sinposioa
Platon

itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Aritz Galarraga

Rifqa
Mohammed el-Kurd

itzul.: Eider Beobide
Irati Majuelo

Detaile xume bat
Adania Shibli

itzul.: Aitor Blanco Leoz
Irati Majuelo

Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio

itzul.: Fernando Rey
Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Azken sarrerak

2024 Azaroa

Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak

Santu gutxi letren sarean

2024 Urria

Fatou Ndiaye Sow
Lau poema

Elizabeth Bishop
Hamabi poema

Lupe Gomez
Poemak

2024 Iraila

Josef Skvorecky
Lau ipuin

Hainbat poeta
Libanoko ahotsak

Hrant Alexanyan
Sei poema

Aurora Bertrana
Papeete modernoa

2024 Abuztua

Baldwin eta Conrad
Idazlanak

Joan Salvat-Papasseit
Poemak

2024 Uztaila

Katherine Mansfield
Hamalau poema

Frank O'Hara
4 poema

Ernest Hemingway
Poemak

Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu

2024 Ekaina

Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema

Sergei Jesenin
Poemak

Alice Munro
Asunak

Kafka hil zen duela 100 urte

2024 Maiatza

Ama Ata Aidoo
Bi ahizpa

Silvia Federici etxean da

Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak

Paul Auster
Zortzi poema

2024 Martxoa

Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari

Giorgos Seferis
Poesia kaiera

Anne Hebert
Poesia antologia

Vitale eta Anzaldua
Bi poema

2024 Otsaila

Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak

Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48

Natalia Ginzburg
Juduak

[Sarrera guztiak ikusi]