-428 / -348
Platon
Platon. Greziako filosofoa (Atenas edo Egina, K.a. 428 inguruan - Atenas, 347). Familia aristokratiko eta aberatseko semea: aita, Ariston, Atenasko azken erregeen ondorengoa zen, eta ama, Periktione, Solon-en leinukoa. Aristokle zuen jatorrizko izena, baina Platon ("zabala") ezizena hartu zuen haren ordez. Garai hartako maisu onenekin hezi zuten. K.a. 407. urte inguruan Sokrateren taldean onartu zuten eta zortzi urtez, Sokrateren heriotza arte (K.a. 399), bere filosofian eragin handia izan zuen maisuaren irakaspenak jaso zituen. Politikan parte hartu zuen baina Karmide eta Kritia oligarken eta haien ondoko demokraziaren bidegabekeriek gibelatu zuten hartatik. Gero zenbait bidaldi egin zituen Grezian, Egipton, Italian eta Sizilian zehar. 388 inguruan Tarentora joan zen eta eskola pitagorikoa ezagutu zuen; gero Sirakusan Dionisio I.a tiranoaren antolakuntza politiko sozialerako aholkulari izan zen. Atenasa itzulirik, Akademia sortu zuen (K.a. 387) gazteria zuzenbidearen arabera gobernatzeko gaitzeko asmoz. Erakunde horretan hezkuntza zientifikoa eta filosofikoa ematen ziren; eragin handia izan zuen antzinate osoan. K.a. 367an Sirakusan izan zen berriro Dion dizipuluak deiturik, bertako errege Dionisio II.a halako errege-filosofo platonikoa egiteko helburuarekin; 361ean hirugarren aldiz izan zen Sirakusan bere ideia politikoak praktikan ezartzearren. Egonaldi horiek ez ziren batere arrakastatsuak izan, eta bere gutunetan hango gertaeretan jokatu zuen papera azaltzen saiatu zen. 81 urte zituela hil zen Atenasen. n Platonen obrak. Platon greziar filosoforik handienetako bat da, eta idazle nagusien artean sailkatu ohi da munduko literaturaren historian. Obra gehienka elkarrizketa moduan idatzi zituen. Egitura dramatikoa, agertokien eta pertsonaien deskripzioa eta Sokrateren ironia zorrotza dira elkarrizketa horien ezaugarriak. Obra horien ordena kronologikoa eta autoretza eztabaidatua bada ere, estiloa eta dotrinaren bilakabidea kontuan hartuz gero, hiru aldi bereizi ohi dira eskuarki. Sokrateren apologia, Karmide, Kriton, Eutifron, Hipia txikia, Ion, Lakes eta, agian, Lisis lehen aldiari dagozkio: Sokrate da protagonista eta berak aztertzen eta eztabaidatzen ditu solaskideen ikuspuntuak. Bigarren aldikoak Protagora, Gorgia, Menon, Menxeno, Eutidemo, Fedon, Fedro, Kratilo, Parmenide, Errepublika, Oturuntza eta Teeteto. Horietan protagonista handia Sokrate bada ere, Platonenak diren zenbait dotrina ere ageri dira. Hirugarren sailean filosofoaren hondar obrak sartzen dira: Kritia, Filebo, Politikaria, Sofista eta Timeo. Obra horietako kezka nagusia heziketa morala da. Elkarrizketez gain, Platonen beste zenbait idazki iritsi dira gure egun arte, zenbaitetan autoretza zalantzazkoa bada ere: zenbait epigrama, poesia zatiren batzuk eta 13 gutun. ik. platonismo. n Platonen 14 elkarrizketa itzuli zituen euskarara Jokin Zaitegik 1975 eta 1989 artean argitaraturiko sei liburutan.
Fedon, Menon, Kratilo eta Fedro
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Klasikoak, 2005
Pentsamenduaren Klasikoak
Eutifron, Eutidemo, eta Gorgias
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Klasikoak, 2005
Pentsamenduaren Klasikoak
Sinposioa
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Jakin, 2003
Irakurgaiak, 22
Ion
itzul.: Javier Alonso, Jon Etxaide, Hannot Rodriguez
Jakin, 2001
Irakurgaiak, 16
Sokratesen defentsa
itzul.: Julian Peņa
Jakin, 1999
Irakurgaiak, 11
Politeia
itzul.: Juan Angel Etxebarria
Jakintza Baitha, 1989
Porrot-1, 1984
Platon. Lanak
itzul.: Iokin Zaitegi
Egile editore, 1975
KRITIKAK
Sinposioa – Aritz Galarraga, Berria (2024-10-06)
Azaroak 12: Marlen Haushofer Horma Abadi?on.
Azaroak 14: Annie Ernaux Idazketa labana bat da
Azaroak 15: Joyce Carol Oates Bortxaketa. Amodiozko istorio bat Ean
Azaroak 20: Christopher Okigbo Azpeitian
Azaroak 22: McKenzie Wark Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza Iru?ean
Azaroak 28: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Erronkaribarren
Neska baten memoria
Annie Ernaux
itzul.: Aiora Jaka
Asier Urkiza
Rameauren iloba
Denis Diderot
itzul.: Joxan Elosegi
Aritz Galarraga
Neska baten memoria
Annie Ernaux
itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Rifqa
Mohammed el-Kurd
itzul.: Eider Beobide
Ibon Ega?a
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
itzul.: Garazi Ugalde
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
itzul.: Leire Azkargorta
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Aritz Galarraga
Rifqa
Mohammed el-Kurd
itzul.: Eider Beobide
Irati Majuelo
Detaile xume bat
Adania Shibli
itzul.: Aitor Blanco Leoz
Irati Majuelo
Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio
itzul.: Fernando Rey
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
2024 Azaroa
Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak
2024 Urria
2024 Iraila
Aurora Bertrana
Papeete modernoa
2024 Abuztua
2024 Uztaila
Katherine Mansfield
Hamalau poema
Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu
2024 Ekaina
Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema
2024 Maiatza
Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak