euskarari ekarriak

1.594 idazle / 4.077 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1580-09-14 / 1645-09-08

Francisco de Quevedo


Quevedo y Villegas, Francisco de. Idazle, diplomatiko eta politikari espainiarra (Madril, 1580 - Villanueva de los Infantes, Ciudad Real, 1645). Umetako eta gaztetako urteak politika eta erlijio giroan igaro zituen. Jesuitekin egin zituen letrak ikasketak, Madrilen; 1596-1600. urteetan hizkuntza klasikoak, frantsesa, italiera, eta filosofia ikasi zituen Alcalan, eta horietan lizentziatura lortu zuenean Valladolid-a joan, ezin jakin ahal izan den arrazoiren bategatik, eta han teologia eta patrologia ikasten aritu zen. Uste denez apaiz egin edo ez ere ibili zen. 1606an bide horri utzi eta Madrilgo gortera itzuli zen. Bi giro horien eragina nabaria da Quevedoren lanetan: idatzietan erabili zituen gai nagusiak morala, politika, satira eta umorea dira hain zuzen. Oso gazterik, 25 urte zituela, argitaratu zituen lehenengo idazlanak, eta bere garaiko idazlerik ezagunenekin harremanetan ere garaitsu horretan jarri zen: Góngora, Cervates... 1613an Siziliara joan zen Diego Téllez Girón, Osunako dukeak gonbidaturik. Han agertu zituen politikarako dohaiak. Bere eraginez Osunako dukea Napoliko erregeorde izendatu zuten. Bestalde, Veneziako hiriaren aurkako politika pizten saiatu zen, baina ahalegin horretik ez zuen alde onik atera, batetik Osunako kondearekin haserretzera eta bestetik Venezia utzi behar izatera eraman baitzuen horrek. Handik Madrilgo gortera itzuli zen berriro. Garai horretan Osunako kondearen eta Olivaresen artean sortu zen auzian kondearen alde egin zuen Quevedok, eta soneto aipatu bat idatzi zuen honen ohoretan. Baina 1621. urtetik aurrera Olivaresi hurbiltzen saiatu zen eta zenbait gutun eta beste hainbat lan hori goratzen zutenak idatzi zituen. Horietan ezagunena Cómo ha de ser el privado komedia da, ezagutzen den bere antzerki lan oso bakarra. 1623-1626. urteetan Felipe IV.aren idazkari eta haren zenbait bidaiatako (Andaluziara, Aragoira) laguntzaile gisa ibili zen. Urte horietakoren batean Esperanza de Aragón, bera baino zaharrago eta hiru haurren ama zenarekin ezkondu, eta hilabete batzuetara apartatu ziren. 1635-1639 bitarteko urteak Torre de Juan Abaden (Ciudad Real) bizi izan zen bere idazlanei emana. Han bizi zela atxilotu zuten berak idatzia uste izan den Católica, sacra, real Majestad obrak erregerengan eragindako haserrearen ondorioz. Literatura jenero askotako obrak idatzi zituen, bai prosan eta bai olerkigintzan. Prosan, ezagunenak dira: La culta latiniparla, Aguja de navegar cultos, Política de Dios, gobierno de Cristo (1617an idatzia eta 1635an argitaratua), La cuna y la sepultura (1635), Tratado de la Providencia de Dios (1841), La vida de Marco Bruto, El Buscón (Historia de la vida del Buscón llamado don Pablos, ejemplo de vagabundos y espejo de tacaños); mende horren lehen hamar urteetan idatzia eta 1626an argitaratua, Los sueños (1627), El sueño del juicio final, El alguacil alguacilado, Las zahúrdas de Plutón, El mundo por dentro (denak 1607 eta 1612 bitartean idatziak). Gaztelerazko literaturan izan diren idazleetan zorrotzenetakoa da Quevedo, bai erabili zituen gaien aldetik eta bai hizkera erabiltzeko moduaren aldetik ere. Adierazteko zeukana zehatz eta labur idazten zuen; hitzak elkarrekin lotzeko, horien artean lotura bereziak sortzeko eta adierazpen berriak emanarazteko dohai berezia zuen. Horregatik, kontzeptista joerako idazleen artean sartu izan da.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Sonetoak

itzul.: Lukax Dorronsoro

Hiria, 2008

Xerkari

itzul.: Lukax Dorronsoro

Hiria, 2007

Begiko ahots...

itzul.: Pello Zabaleta

Senez-13, 1992

Bizitzako engainuari dagozkion damutasun eta malkoak

Zintzhilik, 1986

Hitzorduak

Irailak 20: Euskal Herriko irakurle taldeen topaketa Iratin

Azken kritikak

Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust

itzul.: Joxe Austin Arrieta
Aritz Galarraga

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

itzul.: Fernando Rey
Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

itzul.: Maite Lopez Las Heras
Mikel Asurmendi

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

itzul.: Xabier Monasterio
Jon Jimenez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

itzul.: Maialen Berasategi
Ibon Ega?a

Amok
Stefan Zweig

itzul.: Aiora Jaka
Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

itzul.: Aingeru Epaltza
Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

itzul.: Rafa Santxitz-Muxika
Amaia Alvarez Uria

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

itzul.: Rafa Santxitz-Muxika
Asier Urkiza

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

itzul.: Maialen Berasategi
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Azken sarrerak

2025 Iraila

Claude McKay
Lau poema

David Foster Wallace
Wallace euskaraz

Angel Gonzalez/Andrea Camilleri
Mendeurrenak

Nicanor Parra
Poemak

2025 Abuztua

David Diop
Lau poema

Liam O'Flaherty
Jende behartsua

Donald Justice
Bi poema

Thomas Mann
Narratiba euskaraz

Hainbat egile
Japoniako ahotsak

2025 Uztaila

Xuan Bello
Hiru poema

Vladimir Vysotski
Bi kantu

Tanizkai/Gombrowicz
Bi mundu

2025 Ekaina

Ford Madox Ford
Historiarik goibelena

Manuel de Pedrolo
Irakurgai

Teresa Colom
Bost poema

Patxi Apalategi
Itzulpen lanak

Oscar Milosz
Poesia kaiera

Frank O'Hara
Poesia kaiera

2025 Maiatza

Palestinar poetak
Poemak Nakba egunez

Gabriel Aresti eta berak euskaratutako Internazionala osorik

2025 Apirila

Huy Can / Yusef Komunyakaa
Poemak Vietnamdik

Roberto Arlt
Arlt gogoan

Jean-Paul Sartre
Sartre euskaraz

Francis Scott Fitzgerald
Euskarazko lanak

2025 Martxoa

Flannery O'Connor
Mendeurrena

Friedrich H?lderlinen urteurrena

Ana Blandiana
Hamabi poema

Ernesto Cardenal
Apokalipsia

<>Edgar Lee Masters<>
Hamar poema

Martxoaren 1ean
Bina poema

2025 Otsaila

Takiji Kobayashi
Martxoak 15

Huy Can
Zortzi poema

Galegoz heldutako poemak

Saltzaile baten heriotza

Pedro Lemebel
Manifestua

2025 Urtarrila

Derek Walcott/Nijole Miliauskaite
Zubia elurretan

Miguel Torga< br>Piztiak

Paco Urondo
Poemak

Louise Michel
Idazlanak

Alex Susanna
Sei poema

[Sarrera guztiak ikusi]