euskarari ekarriak

1.583 idazle / 4.048 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1828-09-09 / 1910-11-20

Lev Tolstoi


Tolstoi, Lev. Errusiako eleberrigilea, dramagilea eta pentsalaria (Iasnaïa Poliana, 1828 - Astapovo, 1910). Errusiako antzinako nobleziaren familia batean sortu zen. Haurra zela umezurtz geraturik, izebak arduratu ziren haren eta lau anaien heziketaz; egiteko hartan atzerriko maisuak esku hartu zuten. Kazango unibertsitatean ikasten hasi zen 1844an, baina diplomarik lortu gabe ikasketak bertan behera utzirik, Iasnaïa Polianako etxaldera itzuli zen. 1851n, bere bizitzari zentzua eman nahirik, hiru urtez aritu zen Kaukasoko gerran. Lehen idazkiekin arrakasta handia lortu zuen: Detstvo (1852, Haurtzaroa); Otrochestvo (1854, Nerabe aroa); Junost (1857, Gaztaroa) narrazio autobiografikoak; Sebastopolkiie rasskazi (1855-1856, Sebastopoleko kontakizunak) gerraren inguruko narrazioen bilduma. 1856an armada utzi zuen eta bi urtez Europan ibili zen (Frantzia, Suitza, Italia, Alemania); bidaia horietan jende asko ezagutu zuen (P. J. Prudhon, A. Herzen, Ch. Dickens). Europako burgesiaren materialismoa eta egoismoa salatu zituen Ljucern (1857-1858, Luzerna) idazki autobiografikoan. 1860. urtean bere etxaldera biltzea erabaki ondoren eta nekazarien egoeraz kezkaturik, jopuen seme-alaben heziketaz arduraturik eskola bat eta aldizkari pedagokiko bat sortu zituen (1862). Gaztetan irakurriak zituen J. J. Rousseau-ren idazkien eraginpean, zibilizazio usteletik urrun naturarekin bat egiten duen bizitza kantatzeari ekin zion 1863an argitaratu zuen kontakizun bilduman: Kazaki (Kosakoak). 1862an Sofia Andreievna Bers-ekin ezkondu zen; harekin hamahiru seme-alaba izan zituen; haietarik bost oso gazterik hil ziren. Zazpi urteko lanaren ondoren (1863-1869) Napoleonen aurkako gerren garaian (1805, 1815) girotutako Voina i mir (Gerra eta bakea) eleberria idatzi zuen. Mendebaleko nobelaren historian gailenetarikoa den honetan frantses inbasioa jasan zuten pertsona askoren bizipenak eta analisi psikologiko xeheak bildu zituen gizarte egoerari buruzko oharpenekin batera. Gero, 1873tik 1877ra Anna Karenina idatzi zuen, autorearen bigarren obra nagusia. Eleberri konplexua da: kontatzen den adulterioa, ezinbestean, tragediaz amaitzen da gizartearen hipokresia morala dela eta. Bi eleberriok mundu osoan ezagutarazi zuten Tolstoi. Anna Karenina idazterakoan Ispoved (1882, Aitorpena) obran azalduriko krisi espiritual sakona bizi izan zuen. Ateismoa utzi eta sinesmenera bihurtu zen halako kristautasun ebanjeliko berezia bere eginik, halako moldez non gobernu edo eliza antolatu ororen agintea eta jabetza pribatua ukatzen zituen. Ebanjelioa izadiaz gaindiko elementuez gabetzen zuen, elkarrenganako maitasuna eta bortxarik ez erabiltzea aldarrikatzeaz batera. 1901ean Errusiako Eliza Ortodoxoak eskumikatu egin zuen. Bere ideiak azaltzearren saiakerak --V chom moia vera? (1884, Zein da nire sinestea?); Chto takoie istusstvo (1898, Zer da artea?)-- eta obra dramatikoak --Vlast tmi (1898, Ilunpeen indarra); Plodi prosveshchenia (1889, Heziketaren fruituak)-- idazteari ekin zion. Nolanahi ere, autorearen jeinua eleberri laburren sailean nabarmendu zen gehienbat: Smert Ivana Ilicha (1886, Ivan Ilitxen heriotza); Kreitserova sonata (1889, Kreutzer Sonata); Joziiain i rabotnik (1895, Nagusi eta morroi). 1899an hirugarren eleberri luzea argitaratu zuen, Voskreseniie (Berpiztea); hartan noble baten eta prostituta baten arteko harremanak kontatzen ditu. Hondar urteetan, halaber, kontakizun nabarmenak egin zituen, hala nola Otets Sergiy (1890-1898, Aita Sergio) edo Hadzhi-Murat (1896-1904). Urte horietan munduko alde guztietatik zetorren jendea Iasnaia Poliana-ra, idazlearen nortasunak eta ideiek erakarrita. Nekazari lanetan ari ohi zen eta, bere printzipioei leial eusteko, argitaratutako obrengatik ez zuen etekin ekonomikorik nahi. Emazteak ez zituen ez senarraren ideiak ez eta dizipuluak onartzen eta bien arteko gatazkak etengabeak ziren. Bizitzaren azkeneko hamar urteetan Tolstoiren ospea handia zen Errusian eta mundu osoan. Egoera horri ihes egin nahirik, 82 urteko zela, 1910eko urriaren 28an etxetik alde egin zuen eta hamar egun geroago Astapovoko geltokian hil zen.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Bulkarenak

itzul.: Xabier Boveda

Idatz&Mintz, 68, 2020

Hadji-Murat

itzul.: Josu Zabaleta

Meettok, 2017

Zer da artea?

itzul.: Aritz Gorrotxategi

Meettok, 2013

Zenbat lur behar ditu gizon batek?

itzul.: Mikel Vilches

Denonartean, 2011

Zaldi baten historia

itzul.: J. L. Egiguren

Mensajero, 1998

Ivan Ilitxen heriotza

itzul.: Xabier Mendiguren

Ibaizabal, 1991

Literatura Unibertsala 11

Alegiak

itzul.: Bittor Madina

Baroja, 1985

KRITIKAK

Hadji-Murat – Ekaitz Zabala Iturbe, Begitu (2019-01-02)

Hadji-Murat – Joannes Jauregi, Berria (2018-02-25)

Hadji-Murat – Javier Rojo, El Diario Vasco (2018-01-20)

Zenbat lur behar ditu gizon batek? – Iraitz Urkulo, Berton (2014-02-26)

Zer da artea? – Alex Gurrutxaga, Berria (2013-04-28)

Zenbat lur behar ditu gizon batek? – Bixente Serrano Izko, Berria (2012-02-19)

Alegiak – Iņaki Camino, Argia (1986-01-19)

Hitzorduak

Otsailak 17: Homero Odisea

Otsailak 19: Jacques Prevert eta bere poesia Azpeitian

Otsailak 20: Ernest Hemingway Fiesta. Eguzkia jaikitzen da Eskoriatzan

Otsailak 21: Giorgio Bassani Fintzi-Continitarren lorategia Iru?ean

Azken kritikak

Arrabioen gerra
Karel Capek

itzul.: Koro Navarro
Jon Jimenez

Negu batez Mallorcan
George Sand

itzul.: Miren Arratibel / Aintzane Atela
Aritz Galarraga

Trilogia
Jon Fosse

itzul.: Joannes Jauregi
Hasier Rekondo

Amok
Stefan Zweig

itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Detaile xume bat
Adania Xibli

itzul.: Aitor Blanco Leoz
Amaia Alvarez Uria

Lurpeko ezkutuan idatziak
Fiodor Dostoievski

itzul.: Josu Zabaleta
Asier Urkiza

Gailur ekaiztsuak
Emily Bront?

itzul.: Irene Aldasoro
Aritz Galarraga

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

itzul.: Fernando Rey
Nagore Fernandez

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

itzul.: Leire Lakasta
Nagore Fernandez

Hamlet
William Shakespeare

itzul.: Juan Garzia Garmendia
Aritz Galarraga

Azken sarrerak

2025 Otsaila

Saltzaile baten heriotza

Pedro Lemebel
Manifestua

2025 Urtarrila

Derek Walcott/Nijole Miliauskaite
Zubia elurretan

Miguel Torga< br>Piztiak

Paco Urondo
Poemak

Louise Michel
Idazlanak

Alex Susanna
Sei poema

2024 Abendua

Juan Ramon Jimenez
Hamabi poema

MPK bildumak 10 urte (Biziei ere omen)

Jacques Prevert
Poesia kaiera

Manuel Vazquez Montalban
Poesia kaiera

2024 Azaroa

Leonardo Sciascia
Narratiba

Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak

Santu gutxi letren sarean

2024 Urria

Fatou Ndiaye Sow
Lau poema

Elizabeth Bishop
Hamabi poema

Lupe Gomez
Poemak

2024 Iraila

Josef Skvorecky
Lau ipuin

Hainbat poeta
Libanoko ahotsak

Hrant Alexanyan
Sei poema

Aurora Bertrana
Papeete modernoa

2024 Abuztua

Baldwin eta Conrad
Idazlanak

Joan Salvat-Papasseit
Poemak

2024 Uztaila

Katherine Mansfield
Hamalau poema

Frank O'Hara
4 poema

Ernest Hemingway
Poemak

Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu

2024 Ekaina

Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema

Sergei Jesenin
Poemak

Alice Munro
Asunak

Kafka hil zen duela 100 urte

[Sarrera guztiak ikusi]