1809-01-19 / 1849-10-07
Edgar Allan Poe
Poe, Edgar Allan. Estatu Batuetako idazlea (Boston, 1809 - Baltimore, 1849). Gurasoak antzezleak zituen. Bi urterekin umezurtz geratu zen eta John Allanek, Richmondeko tabako merkatari aberats batek semetzat hartu zuen. 1815etik 1820ra Ingalaterran bizi izan zen. Estatu Batuetara itzulirik Virginiako unibertsitatean egin zituen ikasketak, baina 1826an aitaordearekin izandako liskarren ondoren ikasketak utzi eta West Pointeko ikastetxe militarrean sartu zen; 1830ean bota zuten handik diziplinarik ez omen zuelako. 1835ean hamalau urte zituen bere lehengusina Virginiarekin ezkondu zen. 1835tik 1837ra literatura kritika egin zuen Southern Literary Messenger aldizkarian. 1847an emaztearen heriotzak krisialdi latza sortu zion. Miseriak, egonezinak, maite zuen emakumearen heriotzak, jokoak, alkoholak eta laudanoak eragin handia izan zuten haren bizitzan. Baltimorreko kale batean aurkitu zuten delirium tremens-ak jota eta handik egun batzuetara hil zen. Fantasiazko, beldurrezko eta umorezko ipuinaren maisu izan zen, eta polizia eta zientzia fikzio generoen aitzindari. Literatura kritika zorrotzak idatzi zituen. Estatu Batuetako kritikak gaitzetsi zuen, baina Europan berehala arrakasta handia izan zuen, Baudelairek eta Mallarmék haren lanak frantsera itzuli eta goraipatu zituztelako batipat. Haren idazlan nagusiak. Ipuinak: Ligeia (1838), The Fall of the House of Usher (1839, Usher etxearen eroraldia), William Wilson (1840), Murders in the Rue Morgue (1841, Morgue kaleko hilketak), The Masque of the Red Death (1842, Herio gorriaren mozorroa), The Black Cat (1843, Katu beltza), The Gold Bug (1843, Urrezko kakalardoa), The Cask of Amontillado (1846).
"Amontillado" ardo-kupela
itzul.: Gillermo Etxeberria
Egan, 1-2, 2017
Katu beltza eta izumenezko beste ipuin batzuk
itzul.: Koro Navarro
Vicens Vives, 2015
Literatura-Eskola 8
Urrezko kakalardoa. Morgue kaleko hilketak
itzul.: Koro Navarro
Vicens Vives, 2014
Literatura-Eskola 2
Bihotz Zelataria eta Katu Beltza
itzul.: Ana Arakistain
Desclee de Brouwer, 2001
Belea
itzul.: Harkaitz Cano
Literatura Unibertsala – Batxilergoa, 2000
EIZIE-Erein
Rue Morgueko hilketak
itzul.: Iñaki Mendiguren
Elkar, 1996
Branka 55
Gutun ebatsia
itzul.: Juan Mari Mendizabal
Erein, 1996
Milabidai 8
Misteriozko ipuinak 1/2
itzul.: Iñaki Mendiguren
Elkar, 1991
Irakurmendi 19-20
Urre-zomorroa
itzul.: Txiliku
Elkar, 1990
Branka 2
Botila batean aurkitutako eskuizkribua eta beste ipuin batzuk
itzul.: Koro Navarro
Txertoa, 1989
Larrun 23
Ulalume
itzul.: Migel Anjel Unanua
Hegats-1, 1989
Ligeia-izu ipuinak
itzul.: Migel Anjel Unanua
Elkar, 1987
Erdal Literatura 58
KRITIKAK
Kontakizunak – Ander Irizar, eizie.org (2012-05-29)
Kontakizunak – Kirmen Uribe, The Balde (2002-02-01)
Kontakizunak – Javier Rojo, El Correo (2001-07-11)
Kontakizunak – Karlos del Olmo, Euskaldunon Egunkaria (2001-07-07)
Kontakizunak – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (2001-05-05)
Gutun ebatsia – Javier Rojo, El Correo (1997-09-18)
Rue Morgueko hilketak – Jon Eugi, Euskaldunon Egunkaria (1997-02-22)
Ligeia. Izu ipuinak – Xabier Mendiguren, Argia (1987-12-27)
Uztailak 28: Ernest Hemingway idazlearen Fiesta. Eguzkia jaikitzen da irakurraldia Auritzetik Orbaizetara
Uztailak 28: Edorta Jimenez Hemingway eta Gernika Orbaizetan
Uztailak 28: I?aki Sagarna Ernest Hemingway eta Euskal Herria Aezkoako Kultur Olan
Uztailak 28: Ernest Hemingwayren poema errezitaldia Ariben
Sorginak, emaginak eta erizainak
Barbara Ehrenreich / Deirdre English
itzul.: Maria Colera Intxausti
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
itzul.: Amaia Apalauza
Amaia Alvarez Uria
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
itzul.: Danele Sarriugarte Mochales
Nagore Fernandez
Fiesta: Eguzkia jaikitzen da
Ernest Hemingway
itzul.: Koro Navarro
Aritz Galarraga
Nekropolia
Boris Pahor
itzul.: Santi Leone
Asier Urkiza
Horma
Marlen Haushofer
itzul.: Naroa Zubillaga
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Xomorroak
Julia Guillamon
itzul.: Martin Rezola
Nagore Fernandez
Metamorfosia
Franz Kafka
itzul.: Anton Garikano
Aritz Galarraga
Hormako atea eta beste ipuin batzuk
H.G. Wells
itzul.: Joxe Mari Berasategi
Hasier Rekondo
Begiak eman nizkinan eta ilunpeei behatu hien
Irene Sola
itzul.: Joxan Elosegi
Jon Jimenez
2024 Uztaila
Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu
2024 Ekaina
Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema
2024 Maiatza
Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria