1821-11-11 / 1881-02-09
Fiodor Dostoievski
Dostoievski, Fiodor Mikhailovitx. Nobelagile errusiarra (Mosku, 1821 - San Petersburgo, 1881). Aita sendagilea zuen, eta ama oso gaztea zela hil zitzaion. San Petersburgon ikasle zegoela jakin zuen etxeko laborariek berek hil zutela aita bere gogorkeriagatik. Albiste horrek ekarri zion lehen epilepsia aldia (1838). Ofizial militar bihurtu zen 1843an, baina bere kargua utzi zuen ondoko urtean. 1844an idatzi zuen Gizagaixoak (1846an argitara emana), bere lehen eleberria. Gogolen eragin handia duen eleberri horrek arrakasta handia izan zuen. Liburu horretan agertu zen, halaber, Dostoievskik bere lan guztietan zapalduen alde erakutsi zuen errukia. 1846an Bikia, Bihotz ahula, Gau zuriak eta beste kontakizun batzuk idatzi zituen. 1847tik aurrera gazte liberalen taldean ibili zen. 1849an talde hartako guztiak preso hartu eta hiltzera kondenatu zituzten. Fusilatu behar zuten momentuan iritsi zen Dostoievskirentzat barkamena agintzen zuen ordena. Siberiara eraman zuten; bertan Biblia beste libururik ez zuen izan eta, erlijio krisi baten ondoren, fededun bihurtu zen. 1853an atera zuten Siberiatik. Omskeko presondegiko pasadizoak Hilen etxeko oroitzapenak (1861) eleberrian kontatu zituen. Tver hirian eduki zuten urteetan epilepsiak sarritan jo zuen. 1859an San Petersburgora itzuli ahal izan zuen eta Stepantxikovo herria eta bertako biztanleak eleberria argitaratu zuen. 1860an mendebalzaleen eta eslabiarzaleen arteko eztabaidetan hartu zuen parte; bi joeren artean jarri zen bera. 1864an Lurpeko oroitzapenak obra filosofiko mistikoa argitaratu zuen. Liburu horrek argitzen du Dostoievskiren nortasuna eta agerian uzten du egileak gizonaz zuen ikuspegi bikoitza (azaleko kontzienteak askatasun egarri dagoen subkonzientea ezkutatzen du). 1866an erruki guztia jalki zuen Umilduak eta irainduak (1861ean idatzia) obraren ondoren, Krimena eta Zigorra, Jokalaria eleberri handiak argitaratu zituen. 1867an, eri eta zorrez beterik, Alemania eta Italia aldera jo zuen. Jokalari porrokatua izaki, zeukan diru apurra ahitu zuen jokoan. 1868an Ergela eleberria agertu zen, 1870ean Senar hilezkorra eta 1871n Deabruak hartuak. San Petersburgora itzuli ondoren Dnievnik pisatelia (1873-1881, Idazle baten egunerokoa) kontakizun bilduma hasi zen idazten. Bertan ipuinak eta artikuluak aurkeztu zituen. 1880an Karamazov anaiak eleberria eman zuen argitara. Azken eleberri hau zen, beste guztien artean, onena bere irudiko. Dostoievskik gizonaren bihotzaren zoko ilunenetan zegoena kanporatzen asmatu zuen; psikologia azaltzeko erakutsi zuen trebetasunak, une distiratsu zenbaitekin batera, XX. mendeko eleberrigintzan eragin sakona izan du.
Lurpeko ezkutuan idatziak
itzul.: Josu Zabaleta
Igela, 2024
Bihotz ahula
itzul.: Josu Lasa
Lur, 1984
Hordago narratzaileak 2
KRITIKAK
Lurpeko ezkutuan idatziak – Asier Urkiza, Berria (2025-01-12)
Otsailak 17: Homero Odisea
Otsailak 19: Jacques Prevert eta bere poesia Azpeitian
Otsailak 20: Ernest Hemingway Fiesta. Eguzkia jaikitzen da Eskoriatzan
Otsailak 21: Giorgio Bassani Fintzi-Continitarren lorategia Iru?ean
Arrabioen gerra
Karel Capek
itzul.: Koro Navarro
Jon Jimenez
Negu batez Mallorcan
George Sand
itzul.: Miren Arratibel / Aintzane Atela
Aritz Galarraga
Trilogia
Jon Fosse
itzul.: Joannes Jauregi
Hasier Rekondo
Amok
Stefan Zweig
itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Detaile xume bat
Adania Xibli
itzul.: Aitor Blanco Leoz
Amaia Alvarez Uria
Lurpeko ezkutuan idatziak
Fiodor Dostoievski
itzul.: Josu Zabaleta
Asier Urkiza
Gailur ekaiztsuak
Emily Bront?
itzul.: Irene Aldasoro
Aritz Galarraga
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
itzul.: Fernando Rey
Nagore Fernandez
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
itzul.: Leire Lakasta
Nagore Fernandez
Hamlet
William Shakespeare
itzul.: Juan Garzia Garmendia
Aritz Galarraga
2025 Otsaila
2025 Urtarrila
Derek Walcott/Nijole Miliauskaite
Zubia elurretan
2024 Abendua
Juan Ramon Jimenez
Hamabi poema
MPK bildumak 10 urte (Biziei ere omen)
Manuel Vazquez Montalban
Poesia kaiera
2024 Azaroa
Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak
2024 Urria
2024 Iraila
Aurora Bertrana
Papeete modernoa
2024 Abuztua
2024 Uztaila
Katherine Mansfield
Hamalau poema
Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu
2024 Ekaina
Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema