1905-06-21 / 1980-04-15
Jean-Paul Sartre
Sartre, Jean-Paul. Idazle eta filosofo frantsesa (Paris, 1905 - Paris, 1980). 1924-1928 urte bitartean Parisko École Normalen, Sobonnen eta geroago Alemanian egin zituen ikasketak, eta Le Havre, Berlin eta Parisen irakasle izan zen. Alemanian Husserl eta Heidegger ezagutu zituen, haren pentsakeran eragin handia izan zutenak; Husserlen fenomenologia eta Heideggerren existentzialismoa Frantzian zabaldu eta haietan oinarriturik existentzialismoaren ikuspegi berri bat eman zuen Sartrek, errealismo naturalista eta mekanizista, eta idealismoa kritikatzen dituena. 1940-1941ean alemaniarren preso egon zen eta askatasuna lortu ondoren erresistentziarako lanean aritu zen gerrak iraun zuen bitartean. 1945ean irakaskuntza lanak utzi, Merlau-Ponty filosofoarekin batera Les Temps Modernes aldizkaria sortu eta filosofia, literatura eta politikan murgildu zen bete-betean. Bere idazlanak gizakiaren askatasunari buruzko hausnarketa dira: mundua higuingarria da eta zentzugabea da bizitzea bera ere; baina ifernu horrek badu irteera bat, gizakiaren askatasun bidea, hain zuzen. Ildo horretatik, politikari dagokionez Sartrek beti izan zuen komunismoarekin lotura eta marxismoan oinarritu zen; marxismoa jakituria gorentzat eta existentzialismoa haren barneko ideologia gisa hartzen zuen; existentzialismoak marxismoari egiten dion ekarpen nagusia gizonaren izatea bera azpimarratzea zela zioen. Dena dela alderdikeriak eta alderdien diziplina gogorra baztertzen zituen eta unean uneko gertakarien aurrean bere iritziak eman zituen, sarritan komunismoaren dotrina ofizialaren kontra; hala, 1953an, Indotxinaren kontrako gerraren aurka eta 1957an, sobietarrek Budapest hartu zutenean haien kontra agertu zen; eta 1961ean «121 lagunen manifestua» izenpetu zuen, Algeriako gerran zeuden frantsesen matxinatzeko eskubidearen alde. 1966an, Russel epai mahaiaren (epai mahai iraultzailea, Estatu Batuek Vietnamgo gerran izan zuen jokabidea epaitzeko antolatua) sorrera bultzatu zuen; handik bi urtera, 1968ko maiatzean, legebiltzarretik kanpora zeuden talde gazteen alde agertu zen. 1970ean, Burgosko epaiketa antolatu zelarik, frankismoaren kontra eta Euskal Herriaren burujabetasunaren alde idatzi zuen. Literaturako Nobel saria eman zioten 1964an, baina uko egin zion. Idazlanak. Lan asko idatzi zuen, eta genero ugari landu zuen. Sartrerenak dira besteak beste: L'imagination (1936), L'Âtre et le néant (1943), Critique de la raison dialectique (1960), Situations (1974-1976, 10 liburukitan), filosofiazko saiakerak; La nausée (1938), Le mur (1939), Les chemins de la liberté saila (1945), eleberriak edo ipuin bildumak; Les mouches (1943), Huis clos (1945), La p... respectueuse (1946), Morts sans sépulture (1946), Les mains sales (1948); Nekrassov (1956), dramak; Baudelaire (1947), Qu'est-ce que la littérature (1947), Saint-Genet (1952), L´idiot de la famille: Gustave Flaubert (1971), literaturazko saiakerak; Les mots (1964), autobiografia.
Begirada
itzul.: Juanmari Agirreurreta
Jakin, 2017
Irakurgaiak 48
Burgosko Auzia - Hitzaurrea
itzul.: Zutik
Gallimard, 1971
KRITIKAK
Begirada – Joannes Jauregi, Berria (2017-11-19)
Goragalea – Josu Lartategi, Deia (2005-05-10)
Goragalea – A. de Amezaga, Bilbao (2004-06-01)
Goragalea – Karlos del Olmo, Berria (2004-03-13)
Paretaren kontra – Xabier E., Argia (1981-01-25)
Apirilak 25: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Gasteizen
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
itzul.: Amaia Apalauza
Bestiak Liburutegia
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
itzul.: Jonathan Lavilla / Javier Agirre
Aritz Galarraga
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Jon Jimenez
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)