1905-06-21 / 1980-04-15
Jean-Paul Sartre
Sartre, Jean-Paul. Idazle eta filosofo frantsesa (Paris, 1905 - Paris, 1980). 1924-1928 urte bitartean Parisko École Normalen, Sobonnen eta geroago Alemanian egin zituen ikasketak, eta Le Havre, Berlin eta Parisen irakasle izan zen. Alemanian Husserl eta Heidegger ezagutu zituen, haren pentsakeran eragin handia izan zutenak; Husserlen fenomenologia eta Heideggerren existentzialismoa Frantzian zabaldu eta haietan oinarriturik existentzialismoaren ikuspegi berri bat eman zuen Sartrek, errealismo naturalista eta mekanizista, eta idealismoa kritikatzen dituena. 1940-1941ean alemaniarren preso egon zen eta askatasuna lortu ondoren erresistentziarako lanean aritu zen gerrak iraun zuen bitartean. 1945ean irakaskuntza lanak utzi, Merlau-Ponty filosofoarekin batera Les Temps Modernes aldizkaria sortu eta filosofia, literatura eta politikan murgildu zen bete-betean. Bere idazlanak gizakiaren askatasunari buruzko hausnarketa dira: mundua higuingarria da eta zentzugabea da bizitzea bera ere; baina ifernu horrek badu irteera bat, gizakiaren askatasun bidea, hain zuzen. Ildo horretatik, politikari dagokionez Sartrek beti izan zuen komunismoarekin lotura eta marxismoan oinarritu zen; marxismoa jakituria gorentzat eta existentzialismoa haren barneko ideologia gisa hartzen zuen; existentzialismoak marxismoari egiten dion ekarpen nagusia gizonaren izatea bera azpimarratzea zela zioen. Dena dela alderdikeriak eta alderdien diziplina gogorra baztertzen zituen eta unean uneko gertakarien aurrean bere iritziak eman zituen, sarritan komunismoaren dotrina ofizialaren kontra; hala, 1953an, Indotxinaren kontrako gerraren aurka eta 1957an, sobietarrek Budapest hartu zutenean haien kontra agertu zen; eta 1961ean «121 lagunen manifestua» izenpetu zuen, Algeriako gerran zeuden frantsesen matxinatzeko eskubidearen alde. 1966an, Russel epai mahaiaren (epai mahai iraultzailea, Estatu Batuek Vietnamgo gerran izan zuen jokabidea epaitzeko antolatua) sorrera bultzatu zuen; handik bi urtera, 1968ko maiatzean, legebiltzarretik kanpora zeuden talde gazteen alde agertu zen. 1970ean, Burgosko epaiketa antolatu zelarik, frankismoaren kontra eta Euskal Herriaren burujabetasunaren alde idatzi zuen. Literaturako Nobel saria eman zioten 1964an, baina uko egin zion. Idazlanak. Lan asko idatzi zuen, eta genero ugari landu zuen. Sartrerenak dira besteak beste: L'imagination (1936), L'Âtre et le néant (1943), Critique de la raison dialectique (1960), Situations (1974-1976, 10 liburukitan), filosofiazko saiakerak; La nausée (1938), Le mur (1939), Les chemins de la liberté saila (1945), eleberriak edo ipuin bildumak; Les mouches (1943), Huis clos (1945), La p... respectueuse (1946), Morts sans sépulture (1946), Les mains sales (1948); Nekrassov (1956), dramak; Baudelaire (1947), Qu'est-ce que la littérature (1947), Saint-Genet (1952), L´idiot de la famille: Gustave Flaubert (1971), literaturazko saiakerak; Les mots (1964), autobiografia.
Begirada
itzul.: Juanmari Agirreurreta
Jakin, 2017
Irakurgaiak 48
Burgosko Auzia - Hitzaurrea
itzul.: Zutik
Gallimard, 1971
KRITIKAK
Begirada – Joannes Jauregi, Berria (2017-11-19)
Goragalea – Josu Lartategi, Deia (2005-05-10)
Goragalea – A. de Amezaga, Bilbao (2004-06-01)
Goragalea – Karlos del Olmo, Berria (2004-03-13)
Paretaren kontra – Xabier E., Argia (1981-01-25)
Urtarrilak 18: Mari-mutil handi baten bluesa Lekeitiko institutuan
Urtarrilak 21: Aldibereko Lasarten
Urtarrilak 22: Neskamearen ipuina Iruñean
Urtarrilak 26: Ahardikeriak Tolosan
Urtarrilak 28: Aldibereko Getarian
Nik kantatu eta dantza egiten du mendiak
Irene Sola
itzul.: Joxan Elosegi
Amaia Alvarez Uria
Hilketa lokartua
Agatha Christie
itzul.: Xabier Aristegieta
Irati Majuelo
Poesia kaiera
May Ayim
itzul.: Garazi Ugalde Pikabea
Igor Estankona
Kontu pribatu bat
beppe
itzul.: Josu Zabaleta
Ibai Atutxa Ordeñana
Ene herri txikia
Gaël Faye
itzul.: Irati Bereau
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
May Ayim
itzul.: Garazi Ugalde Pikabea
Javier Rojo
Kontu pribatu bat
Beppe Fenoglio
itzul.: Josu Zabaleta
Irati Majuelo
Poesia kaiera
Raymond Carver
itzul.: Harkaitz Cano
Hasier Rekondo
Poesia kaiera
Raymond Carver
itzul.: Harkaitz Cano
Javier Rojo
Kafe tristearen balada
Carson McCullers
itzul.: Asun Garikano
Aiora Sampedro
2021 Urtarrila
Behin bakarrik urka zaitzakete
Friedrich Dürrenmatt idazlearen mendeurrena
2020 Abendua
Ken Saro-Wiwa
Afrikak bere eguzkia hiltzen du
Clarice Lispector
Bederatzi poema
Susa argitaletxea Durangoko liburu azokan
Burgosko auzia eta Jean Paul Sartre gogora ekarriak
2020 Azaroa
Sarah Kane
Zartatua / 4.48 Psikosia
2020 Urria
Harold Pinter
Alaska moduko bat
2020 Iraila
William Carlos Williams
Indarraren erabilera
2020 Abuztua
Charles Bukowski
Poema antologia
2020 Uztaila
2020 Ekaina
2020 Maiatza
Forugh Farrokhzaden poemen antologia
Sacco&Vanzetti
Bi poema eta kantu bat