euskarari ekarriak

1.513 idazle / 3.935 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1740-06-02 / 1814-12-02

Sadeko Markesa


Sadeko markesa. (Donatien Alphonse François de Sade). Idazle frantsesa (Paris, 1740 - Charenton, 1814). Sexu perbertsio bati, sadismoari, izena eman zion. Bizitzako 30 urte eman zituen kartzelan eta, erromantizismoaren garaian gaizkiaren iruditzat hartua izan ondoren, XX. mendean baizik ez da benetan ezaguna gertatu. Condé printzearekin gorteko familia noblean sortu zen. Zazpi Urteko Gerran zaldun ofiziala izan ondoren, kapitain graduarekin utzi zuen Armada. 1763an Renée-Pélagie de Montreuil-ekin ezkondu zen; urte hartan kartzelaratu zuten lehen aldiz, erregearen aginduz, eta 1768an berriro inmoralitatez salaturik. 1772an Marseillen prostituta batzuk pozoitzea leporatu zioten, eta hiltzera kondenatu, baina Sardiniara ihes egin zuen. La Coste-ko bere gaztelura itzuli zen ezkutupean, baina limurtu zituen auzoko neska-mutilen gurasoek salaturik, berriro Italia aldera ihes egin behar izan zuen. 1776an Frantzian berriro, eskandalu hurrenkera etengabeen ondorioz 1777an atxilotu zuten Parisen, eta Vincennes-ko espetxean sartu. 1790 arte presondegian egon zen, La Bastille-n azken garaian. Kartzelaldi hartan eleberriak eta antzerki obrak idazteari ekin zion espetxeko asperdura gainditzearren: Dialogue entre un prêtre et un moribond (1782); Les 120 Jounées de Sodome (1785); Les infortunes de la vertu (1787). Iraultzaren ondorioz 1790ean askatu zuten eta Iraultzarako lan egin zuen zenbait kargutan, erietxeen erreforman parte hartuz eta idazki aberkoiak eginez. Izuaren garaian, alabaina, moderatu zelako salatu zuten, eta 1794an gilotinatik doi-doi libratu zen. Ondoko urteetakoak dira: La philosophie dans le boudoir (1795) eta La Nouvelle Justine (1797). Napoleonen agintepean berriz atxilotu zuten, eta 1803an erotzat harturik Charenton-eko eroetxean sartu zuten; hil arte egon zen han. Sadek obra zabala utzi zuen, parte bat Kontsulatuko eta Inperioko poliziak eta familiartekoek desegin zutena: idazki politikoak, antzerki obrak, eleberriak. Bere obretan, etengabeko transgresioa dela bide, benetako pentsamendu filosofikoa eta are metafisikoa azaltzen du. Saderen ustean esperientzia ezagutzaren oinarria da eta, gainera, sentipena zenbat eta bortitzagoa izan are gardenagoa da ateratzen den ezagutza. Oinazea denez sentipen biziena, esperientzia modu hori bultzatzen du sadismoak, bost zentzumenek jasoko dituzten sentipen horiek berretu behar baitira. Hortik dator Sadeko Markesaren idazkietan aurkitzen den sexu gehiegikerien deskripzioaren xehetasuna. Materialista eta ateoa zen, eta Izadiak gizakiak lurrean jarri baditu, ahalik eta atsegin gehien hartzeko jarri dituela aldarrikatu zuen, hura lortzearren biktimak sortzen eta krimenak obratzen badira ere.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Filosofia apaingelan

itzul.: Bego Montorio / J.M. Elexpuru

Txalaparta, 2001

Literotura 8

Justine edo Bertutearen zorigaitzak

itzul.: Mikel Hoyos Sein

Ibaizabal, 1997

Literatura Unibertsala 61

KRITIKAK

Filosofia apaingelan – Ibon Egaņa, Euskaldunon Egunkaria (2002-03-09)

Hitzorduak

Azken kritikak

Puta
Nelly Arcan

itzul.: Miel A. Elustondo
Joxe Aldasoro

Meditazioak
John Donne

itzul.: Patxi Ezkiaga
Nagore Fernandez

Meditazioak
John Donne

itzul.: Patxi Ezkiaga
Jose Luis Padron

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Irati Majuelo

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

itzul.: Iker Alvarez
Asier Urkiza

Transgresioa irakasgai
Bell Hooks

itzul.: Amaia Apalauza
Irati Majuelo

Horma
Marlen Haushofer

itzul.: Naroa Zubillaga
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

itzul.: Iker Alvarez
Ibai Atutxa Orde?ana

Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre

itzul.: Patxi Zubizarreta
Jon Jimenez

Alferrikakoaren balioa
Nuccio Ordine

itzul.: Fernando Rey
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Azken sarrerak

2023 Azaroa

Gloria Fuertesen poesia

Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak

Philip Larkin
Sei poema

Javier Arzuaga
Gauerdi minean

Pasolini
Poemak

2023 Urria

Louise Gluck
Poemak

Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik

Antonia Vicens
Zortzi poema

2023 Iraila

W.H. Auden
Poemak

Bernard Manciet
Mendeurrena

Jon Beistegik euskarari ekarritakoak

Lydia Davis
Terapia

Miroslav Holub
Poemak

Chopin eta Mansfield
Narrazioak

Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria

Joseph Roth
Leviatana

W.W. Jacobs
Tximino atzaparra

2023 Abuztua

Slawomir Mrozek
Narrazioak

Emmy Hennings
Zortzi poema

Raymond Carver
Idazlanak

2023 Uztaila

David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)

Emily Bront?
Poemak

Miroslav Holub
Poemak

Milan Kundera
Literatur lanak

Maria Merce Mar?al
Poesia kaiera

2023 Ekaina

Edith Sodergranen mendeurrena

Nazim Hikmet
Poemakl

Latindar literatura euskaraz

2023 Maiatza

Wa Thiong'o eta Bulawayo
Afrikako hitzak

2023 Apirila

Mario Benedetti
Poesia kaiera

Bertolt Brecht
Poesia kaiera

Mouton eta Rodoreda
Fantasiatik errealitatera

Oholtzako abangoardia

2023 Martxoa

Chantal Maillard
Idaztea

Jose GorostizaAmaibako heriotza

Roberto Juarroz
Poesia bertikala

[Sarrera guztiak ikusi]