1864-09-29 / 1936-12-31
Miguel Unamuno
Unamuno y Jugo, Miguel de. Euskal Herriko idazlea eta filosofoa (Bilbo, 1864 - Salamanca, 1936). Batxilergoa Bilbon ikasi ondoren, Filosofia eta Letrak karrera Madrilen egin zuen. 1883an karrera amaiturik, hurrengo urtean doktore titulua lortu zuen Crítica del problema sobre el origen y prehistoria de la raza vasca izeneko tesiarekin. 1888an Bizkaiko Aldundiak Bilboko Institutuan euskara irakasteko katedra sortu zuen eta hura lortzeko lehiaketan parte hartu zuen, besteren artean R. M. Azkuerekin eta S. Aranarekin. 1891n Salamancako unibertsitateko grezierako katedra lortu zuen. Gaztetan euskaltzale azaldu bazen ere 1901ean Bilbon emandako hitzaldian euskara mundu modernorako ezgai zela iritzita, bere hizkuntza alde batera uzteko aholkatzen zien euskaldunei. Urte berean Salamancako errektore izendatu zuten, baina 1914an kargu hartatik kendu zuten behin eta berriro gobernuaren aurka azaltzeagatik. 1924an Primo de Rivera jeneralaren gobernuak katedratik bota eta Fuerteventura (Kanariak) uhartera erbesteratu zuen. Lau hilabete han eman ondoren, Frantziara ihes egin zuen. Lehen Parisen eta gero Hendaian kokatu zen. 1930ean, Primo de Riveraren diktadura jautsirik, Espainiara itzuli zen eta Salamancako unibertsitateko errektore egin zuten berriro (1931). II. Errepublikako Gorteetako diputatu hautatua izan zen. 1936an ez zen militarren matxinadaren aurka irten eta haiek, jadanik jubilaturik zegoela, errektore izendatu zuten berriro, nahiz eta Millán Astray-rekin izandako eztabaida publikoaren ondorioz kargua kendu zioten eta bere etxean atxilotua eduki zuten. Handik bi hilabetera hil zen. Obra eta pentsamendua. Dogmatismo ororen aurkakoa zen Unamuno, arrazoiaren, sentimenaren eta fedearen arteko tentsioa da bere obraren ezaugarri nagusia: gizakiaren hilezintasun irrikia arrazoiak eta errealitateak ukatua da, eta fedeak bakarrik lagun diezaioke gizonari; borroka hori -berak agonia deitzen zuen- da Unamunoren saioen eta eleberrien gai nagusia. Kierkegaard-en pentsamoldetik hurbil dago Unamuno, eta lehen existentzialisten artean ezarri ohi da. Inolako dotrinarik sortu gabe eragin handia izan zuen garai hartako espainiar intelektualetan. Saio garrantzitsuenak: Vida de Don Quijote y Sancho (1905); Del sentimiento trágico de la vida en los hombres y en los pueblos (1913); La agonía del cristianismo (1925). Soiltasuna da Unamunoren eleberrien bereizgarria, ez dute deskribapenik ez ohituren irudikapenik, barne dramak dira askotan, Europan garai hartan egiten zen literatura berrienaren ildotik moldatuak. Amor y pedagogía (1902); Niebla (1914); Tres novelas ejemplares (1920); Abel Sánchez (1917); La tía Tula (1921); Cómo se hace una novela (1925); San Manuel Bueno, mártir (1933) dira Unamunoren eleberri nagusiak. Halaber, haren izpirituaren kezken berri ematen dituen poesia liburuak ondu zituen, besteak beste: Poesías (1907); Rosario de sonetos líricos (1912); El Cristo de Velázquez (1920). Antzerkia eta bidaia liburuak ere argitaratu zituen.
Zazpi soneto
itzul.: Luis Mari Mujika
Egan, 2013
3-4
Exilioaren sonetoak
itzul.: Jean Louis Davant
Maiatz, 2013
Kristautasunaren agonia
itzul.: Xabier Kintana
Elkar, 1996
Lezea
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 126, 1989
Ateoaren otoitza
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 126, 1989
Neure 70 urte betetzerakoan
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 120, 1988
Gure ixillekoa
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 120, 1988
Euria dala Bilbotik urteeran 1910'ko irailaren 20'an
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 120, 1988
Erioaren bizitza
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 121, 1988
Erio
itzul.: Anjel Bidaguren
Zer - 120, 1988
Bizkaia nire lurreko mendiak
itzul.: Sabin Muniategi
Zer - 75, 1984
Non eskutu zara, Janko?
itzul.: ?
Aranzazu, 1982
Karmel, 1968
KRITIKAK
Laino – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (1998-12-26)
Kristautasunaren agonia – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (1997-10-04)
Ekainak 16: Bloomsday Iru?ean eta Dublinen
Ekainak 16: Gaito Gazdanov Alexander Wolfen mamua Ean
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
itzul.: Josu Zabaleta
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Autobiografia bat
Assata Shakur
itzul.: Danele Sarriugarte Mochales
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Jose Luis Padron
Emakume bat
Annie Ernaux
itzul.: Itziar de Blas Fdez. de Gamarra
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
itzul.: Sagastibeltza
Joxe Aldasoro
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Asier Urkiza
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
itzul.: Garazi Arrula
Hasier Rekondo
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Nik ez dakit beste gauza batzuen berri
Elisa Levi
itzul.: Irene Aldasoro
Irati Majuelo
2023 Ekaina
2023 Maiatza
Wa Thiong'o eta Bulawayo
Afrikako hitzak
2023 Apirila
Mouton eta Rodoreda
Fantasiatik errealitatera
2023 Martxoa
Jose GorostizaAmaibako heriotza
Roberto Juarroz
Poesia bertikala
2023 Otsaila
2023 Urtarrila
2022 Abendua
Alphonse Daudet eta Louis Aragon
Testuak
2022 Azaroa
2022 Urria
Coleridge/Gautier
Erromantizismoaren haizeak
Federico Garcia Lorca
Poesia kaiera