1882-02-02 / 1941-01-13
James Joyce
Joyce, James. Idazle irlandarra, ingelesez idazten zuena (Dublin, 1882 - Zurich, 1941). Familia katoliko abertzale batean sortua. Dublingo ikastetxe katoliko hoberenetan ikasi zuen, baina ama hil eta gero (1903), familiaren ekonomia egoerak behera egin zuen. 1904an Irlandatik alde egin zuen, eta oso gutxitan itzuli zen; Zurichen, Polan eta Triesten bizi izan zen. Lehen Mundu Gerra piztu zenean Triestetik alde egin beharrean gertatu zen eta, atzera, Zurichera jo zuen. Gerra bukatu eta, 1920an, Parisen bizi izan zen hogei urtez. Han ezagutu zituen, besteren artean, Valéry Larbaud, Aragon, Eluard, T.S. Eliot, Hemingway, Fitzgerald eta Beckett. Ikusmenarekin eta alabaren osasunarekin arazo larriak izan eta gero, 1940an gerra zetorrela eta, Zurichera itzuli zen berriz eta handik urte betera hil zen. Idazlanak. Olerki liburu batekin ezagutua izan zen lehenik Joyce, Chamber music (1907, Kamera musika). Beste olerki liburu bat argitaratu zuen 1927an, Poems penyeats (Sagar-poemak penike banatan). 1918an Joyceren antzerki lan bakarra agertu zen: Exiles (Atzerriratuak). Baina mailarik gorena prosan, eleberri eta kontakizun laburretan iritsi zuen. Ipuin bilduma bat eman zuen lehenik argitara, Dubliners (1914, Dublindarrak). Hamabost ipuin dira, Joycek "epifania" deitzen zituen inspirazio uneen inguruan antolatuak; lehen hirurak haurtzaroari buruzkoak dira, hurrengo laurak gazte garaiari buruzkoak, eta beste laurak heldutasunari eskainiak. 1916an A portrait of the artist as a young man (Artistaren gaztetako portreta) argitaratu zuen, bere lehen eleberria: Stephen Dedalus gaztearen bizitzaren kontakizun errealista da, Irlandako giro itogarritik alde egiteko ahaleginena; autobiografia kutsu handia du. Baina Joyceren lanik gogoangarriena Ulysses izeneko eleberri luzea eta trinkoa da, gaur egungo eleberrigintzaren oinarrian dagoena. 1914-1921 urteetan idatzi zuen, baina, liburu lizuna zela eta, arazoak izan zituen kaleratzeko; 1922an atera zen Parisen, eta Estatu Batuetan 1933 arte ez zen argitaratu. Ulysses-ek, 1904ko ekainaren 16an, Leopold Bloomen, bere emazte Mollyren eta Stephen Dedalusen ibilien eta pentsamenduen berri kontatzen du. Liburua Homeroren Odiseari jarraiki dago antolatua, bai gaietan, bai irudietan; hizkuntza, estilo, sinbolo eta ideia oparotasun nabarmen baten bitartez, bizitzaren ospakizun eta festa gertatzen da. Joyceren azken lana Finnegan's Wake izan zen (1939); hamazazpi urtez landu zuen, eta bertan muturreraino eraman zuen Ulysses-en hasitako esperimentu bidea; hori dela eta, oso irakur zaila gertatzen da.
Ulises
itzul.: Xabier Olarra
Igela, 2015
Ostatua
itzul.: Andres Urrutia
Idatz & Mintz-7, 1984
KRITIKAK
Ulises – Jose Luis Padron, Bilbao (2022-04)
Ulises – Anjel Lertxundi, Berria (2016-05-17)
Ulises – Edorta Jimenez, Deia (2016-03-12)
Dublindarrak – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (2001-01-13)
Dublindarrak – Markos Zapiain, Euskaldunon Egunkaria (2000-05-27)
Dublindarrak – Javier Rojo, El Correo (2000-02-09)
Otsailak 08: Annie Ernaux Gertakizuna Elorrion
Otsailak 09: Irene Sola Nik kantatu eta dantza egiten du mendiak Aretxabaletan
Puta zikinak
Juno Mac / Molly Smith
itzul.: Amaia Astobiza
Irati Majuelo
Winesburg, Ohio
Sherwood Anderson
itzul.: Joannes Jauregi
Nagore Fernandez
Suite frantsesa (bertsio argitaragabea)
Irene Nemirovski
itzul.: Mikel Garmendia / Joxe Mari Berasategi
Asier Urkiza
Poesia kaiera
Federico Garcia Lorca
itzul.: Juan Luis Zabala
Nagore Fernandez
Soniexka
Ludmila Ulitskaia
itzul.: Josu Zabaleta
Ibon Ega?a
Ethan Frome
Edith Wharton
itzul.: Miren Arratibel / Aintzane Atela
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Atsoa
Victor Catala
itzul.: Sagastibeltza
Nagore Fernandez
Borrokalari transgeneroak
Leslie Feinberg
itzul.: Fermintxo Zabaltza
Amaia Alvarez Uria
Kale gorriko umeak
Pier Paolo Pasolini
itzul.: Fernando Rey
Ibai Atutxa Orde?ana
Hamahiru ipuin
Luisa Carnes
itzul.: Danele Sarriugarte
Asier Urkiza
2023 Otsaila
2023 Urtarrila
2022 Abendua
Alphonse Daudet eta Louis Aragon
Testuak
2022 Azaroa
2022 Urria
Coleridge/Gautier
Erromantizismoaren haizeak
Federico Garcia Lorca
Poesia kaiera
Hushang Ebtehaj Sayeh
Hiru poema
2022 Iraila
2022 Abuztua
Stlanika, Varlam Xalamovek Kolymatik
2022 Uztaila
Tamara Kamenszain
Neskak garai geldiarazietan
Gassan Kanafani
Gizonak eguzkitan
2022 Ekaina