1828-03-20 / 1906-05-23
Henrik Ibsen
Ibsen, Henrik. Eleberrigile eta antzerkigile norvegiarra, drama errealista modernoaren sortzailea (Skien, 1828 - Christiania, 1906). 1830ean ondasun guztiak galdu zituen merkatari baten semea zen eta haurtzaroa eta gaztaroa gogorrak izan zituen. Egoera horretatik ihes egiteko, Ibsen era askotako liburuak irakurtzen hasi zen. Haurtzaroko hiriak eta ahaideak hartu zituen oinarri anitz obratako giroa eta pertsonaiak taxutzerakoan. Botika batean hasi zen lanean hamabost urte zituela, eta 1848an, Europako iraultza giroan murgilduta, lehen satirak idazten hasi zen hiriko burgesen aurka. 1850ean idatzi zuen, ezizenez, Catilina bere lehen drama, eta urte horretan bertan jo zuen Christianiara (egungo Oslora) bertako antzerki eskolan ikasteko. Urte berean, Andhrimner izeneko egunkari satirikoan hasi zen idazten, eta beste drama bat prestatu zuen, orduan, arrakastarik izan ez bazuen ere: Kjaempehøjen (Hilobia). 1851tik aurrera Norvegiako antzerki giroan sartu zen osorik, eta 1856an aurkeztu zuen ospe handiko lehen komedia Solhoug-eko jaia eta Olaf Liljekrans izeneko lana 1857an. Hurrengo obrak (1858, Helgelandeko bikingoak; 1862, Amodiozko komedia, eta 1863, Erregenahiak) aurrekoak baino hobeak ziren. 1864an Norvegia uztea erabaki zuen, estatuak eman zion diru-laguntza batez baliatuta. Norvegiatik kanpo bizi izan zen hurrengo hogeita zazpi urtean, Erroman, Dresden-en eta Munich-en, batez ere. Italian idatzi zituen hurrengo bi dramek (1866, Brand, eta 1867, Peer Gynt) Eskandinaviaren gainbeherak sortutako etsipenezko giroa aurkezten dute. Ibsenen obra kutuna izan zen Peer Gynt. Erroman idatzitako Zesar eta Galilearra (1873) polemikaz beteriko obraren ondoren, Munich-en bizi izan zen eta gizarteko egunoroko arazoez kezka azaldu zuen bere lanetan, Alemaniako giro erradikalagoaren ildotik. Kapitalismo berriaren zuzentasun eza salatu zuen Gizartearen oinarriak (1877) obran; emakumeen egoera azaldu zuen Panpinen etxea (1879) draman, istilu bizia sortarazita; ohiturak sortutako etsipena gogor kritikatu zuen Mamuak (1881) draman, eta zapalkuntzaren aurkako pertsonaia aurkeztu zuen Herriaren etsaia (1882) draman. "Arazoak aurkeztea dagokit niri, ez irtenbideak ematea", zioen Ibsenek, eta bide horretan jarraitu zuen, azken urteetako obretan, gizarte mailako gatazkak azaltzen, gizabanakoaren barne-arazoek eta biziaren aurreko ikuspegi ezkorrak leku berezia hartu zuten arren: Basa Ahatea (1884), Rosmersholm (1886), Hedda Gabler (1890), Solness etxegilea (1892), Eyolf txikia (1894), John Gabriel Borkman (1896). Apoplegiaz hil zen. Ibsen izan zen, zalantzarik gabe, drama modernoaren sortzailea; gutxik bezala menderatu zituen antzerki teknikak, gutxik bezala aurkeztu zuen pertsonaien psikologia, eta, sinbolismo joko aberatsen bidez, maisutasun handiz murgilarazi zuen antzerki ikuslea giza errealitatea eta ilusioak nahasten diren ur ilun sakonetan.
Mamuak
itzul.: Antonio M. Labayen
, ????
Otsailak 28: Aspernen paperak Gasteizen
Otsailak 28: Gerrak ez du emakume aurpegirik Katakraken
Kartzelako gutunak Sophie Liebknechti
Rosa Luxemburg
itzul.: Amia Lasa
Amaia Alvarez Uria
Poesia kaiera
Yannis Ritsos
itzul.: Joannes Jauregi
Aiora Sampedro
Egunaren hondarrak
Kazuo Ishiguro
itzul.: Amaia Apalauza / Iņigo Roque
Igor Elordui Etxebarria
Michael Kohlhaas
Heinrich von Kleist
itzul.: Xabier Mendiguren Bereziartu
Peru Iparragirre
Poesia kaiera
Yannis Ritsos
itzul.: Joannes Jauregi
Igor Estankona
Kartzelako gutunak Sophie Liebknechti
Rosa Luxemburg
itzul.: Amaia Lasa
Aiora Sampedro
Egunaren hondarrak
Kazuo Ishiguro
itzul.: Amaia Apalauza / Iņigo Roque
Joannes Jauregi
Proleterka
Fleur Jaeggy
itzul.: Fernando Rey / Miren Iriarte
Ibon Egaņa
Gerrak ez du emakume aurpegirik
Svetlana Aleksievitx
itzul.: Iker Sancho
Amaia Alvarez Uria
Proleterka
Fleur Jaeggy
itzul.: Fernando Rey / Miren Iriarte
Aiora Sampedro
2019 Otsaila
Francis Scott Fitzgerald
Nerbio-krisia
2019 Urtarrila
Rosa Luxemburg
Gutunak Sophie Liebknechti
2018 Abendua
2018 Azaroa
Borges eta Schwob
Idatz & Mintz-ekoak
2018 Urria
Alejandra Pizarnik
Poesia kaiera
2018 Iraila
Juan Jose Arreola
Trukearen parabola
Julius Fucik
Urkamendira bideko erreportaia
2018 Abuztua
2018 Uztaila
Scholastique Mukasonga
Emakume oinutsa
Vladimir Maiakovski
Kontakizun bi
2018 Ekaina