1596-03-31 / 1650-02-11
Rene Descartes
Descartes, René. Filosofo eta matematikari frantsesa (La Haye, Touraine, 1596 - Estokolmo, 1650). Jesuitetan ikasi (La Flèche, 1606-1614) eta batxilergoa eta Zuzenbide agiria lortu ondoren (1606), Holandan ibili zen soldadu, Orange-ko printzearen agindupean. Bavariako dukearen soldadu gisa Europa osoan ibili ondoren, Parisa joan (1625-1628) eta Regulae ad directionem ingenii (Izpiritua gidatzeko arauak) obra idatzi zuen bertan (1628). Holandara jo zuen gero (1629), eta hantxe egin zituen hogei urte. Galileoren kondenaren ondoren (1633) ez zen bere Traité du monde (Munduari buruzko tratatua) argitara ematen ausartu. Alabaina, 1637. urtean azaldu ziren Discours de la méthode (Metodoaren diskurtsoa) eta obra hori osatzen zuten hiru saiaerak, (Dioptrique, Météores eta Géométrie). Hauen ondotik azaldu ziren Méditations métaphysiques (Metafisika gogoetak, 1641), Principes de philosophie (Filosofiaren oinarriak, 1644) eta Passions de l'âme (Arimaren grinak, 1649). 1649. urtearen amaieran Suediara joan zen, bertako Kristina erreginak deituta. Hurrengo urtean hil zen Descartes alborengoak jota (1650). n Aurreko eskolastikarekikoak etenez, Descartes-ek giza arrazoia baizik ez zuen onartzen zientzian. Silogismo eskolastikoak erabat kritikatuz, oinarri matematikoa zuen metodoa proposatu zuen. Matematikaren erabilpenak geometria analitikoaren sorrera ekarri zuen eta aljebra aplikatu zion antzinakoen geometriari. Matematikaren bitartez zehaztu ahal izan zuen errefrakzio legea optikaren alorrean. Lege hau bera aplikatu zuen, ez akatsik gabe, beste alor batzuetan (biologian, medikuntzan, psikofisiologian —makina-animaliaren teoria—) eta geometria mekanismo baten oinarriak zehaztu zituen. Era berean, jakintzen garapenak filosofia molde berri baten oinarri sendoa behar zuen Descartesen ustez. Zalantza metodikoak (era guztietako aurretikako iritzien aurrean jarrera kritikoa) «Je pense donc je suis» («Pentsatzen dut, beraz banaiz») hartara eraman zuen, bere sistemako lehen egia gisa. Descartes-en arabera, egia hartatik datoz, berezko ideien teoriari jarraiki, gainerako egiak: arimaren eta gorputzaren arteko bereiztasuna, Jainkoaren izatea. Descartes, beraz, idealismo modernoaren sortzailea izan zen, sujetuan oinarrituriko filosofia urratu zuen eta, era berean, materialismo mekanizista geometrikoari bidea eman zion filosofiaren alorrean. Teoriaren zorroztasuna eta praktikaren arrazionaltasuna dira pentsamendu horren batasunaren oinarriak. Descartes-en iritziz, filosofia bera zuhurtasunaren ikerketa eta On Gorenaren bilaketa da. Giza grinak menderatu eta zuzendu behar zirela zioen modu berean, izadiaren jabe eta maisu bihurtu zuen gizona, zientziari eta teknikari behar zuten garrantzia eman zielako. Descartes-en filosofiak (kartesianismoa) berebiziko eragina izan zuen Europan XVII. mendean.
Apirilak 23: Ahmadou Kourouma Independentzien eguzkiak Donostian
Apirilak 24: Annie Ernaux Emakume bat Orion
Apirilak 25: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Gasteizen
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
itzul.: Amaia Apalauza
Bestiak Liburutegia
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
itzul.: Jonathan Lavilla / Javier Agirre
Aritz Galarraga
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Jon Jimenez
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)