euskarari ekarriak

1.554 idazle / 3.999 idazlan

  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z  

Azken kritikak

1864-09-29 / 1936-12-31

Miguel Unamuno


Unamuno y Jugo, Miguel de. Euskal Herriko idazlea eta filosofoa (Bilbo, 1864 - Salamanca, 1936). Batxilergoa Bilbon ikasi ondoren, Filosofia eta Letrak karrera Madrilen egin zuen. 1883an karrera amaiturik, hurrengo urtean doktore titulua lortu zuen Crítica del problema sobre el origen y prehistoria de la raza vasca izeneko tesiarekin. 1888an Bizkaiko Aldundiak Bilboko Institutuan euskara irakasteko katedra sortu zuen eta hura lortzeko lehiaketan parte hartu zuen, besteren artean R. M. Azkuerekin eta S. Aranarekin. 1891n Salamancako unibertsitateko grezierako katedra lortu zuen. Gaztetan euskaltzale azaldu bazen ere 1901ean Bilbon emandako hitzaldian euskara mundu modernorako ezgai zela iritzita, bere hizkuntza alde batera uzteko aholkatzen zien euskaldunei. Urte berean Salamancako errektore izendatu zuten, baina 1914an kargu hartatik kendu zuten behin eta berriro gobernuaren aurka azaltzeagatik. 1924an Primo de Rivera jeneralaren gobernuak katedratik bota eta Fuerteventura (Kanariak) uhartera erbesteratu zuen. Lau hilabete han eman ondoren, Frantziara ihes egin zuen. Lehen Parisen eta gero Hendaian kokatu zen. 1930ean, Primo de Riveraren diktadura jautsirik, Espainiara itzuli zen eta Salamancako unibertsitateko errektore egin zuten berriro (1931). II. Errepublikako Gorteetako diputatu hautatua izan zen. 1936an ez zen militarren matxinadaren aurka irten eta haiek, jadanik jubilaturik zegoela, errektore izendatu zuten berriro, nahiz eta Millán Astray-rekin izandako eztabaida publikoaren ondorioz kargua kendu zioten eta bere etxean atxilotua eduki zuten. Handik bi hilabetera hil zen. Obra eta pentsamendua. Dogmatismo ororen aurkakoa zen Unamuno, arrazoiaren, sentimenaren eta fedearen arteko tentsioa da bere obraren ezaugarri nagusia: gizakiaren hilezintasun irrikia arrazoiak eta errealitateak ukatua da, eta fedeak bakarrik lagun diezaioke gizonari; borroka hori -berak agonia deitzen zuen- da Unamunoren saioen eta eleberrien gai nagusia. Kierkegaard-en pentsamoldetik hurbil dago Unamuno, eta lehen existentzialisten artean ezarri ohi da. Inolako dotrinarik sortu gabe eragin handia izan zuen garai hartako espainiar intelektualetan. Saio garrantzitsuenak: Vida de Don Quijote y Sancho (1905); Del sentimiento trágico de la vida en los hombres y en los pueblos (1913); La agonía del cristianismo (1925). Soiltasuna da Unamunoren eleberrien bereizgarria, ez dute deskribapenik ez ohituren irudikapenik, barne dramak dira askotan, Europan garai hartan egiten zen literatura berrienaren ildotik moldatuak. Amor y pedagogía (1902); Niebla (1914); Tres novelas ejemplares (1920); Abel Sánchez (1917); La tía Tula (1921); Cómo se hace una novela (1925); San Manuel Bueno, mártir (1933) dira Unamunoren eleberri nagusiak. Halaber, haren izpirituaren kezken berri ematen dituen poesia liburuak ondu zituen, besteak beste: Poesías (1907); Rosario de sonetos líricos (1912); El Cristo de Velázquez (1920). Antzerkia eta bidaia liburuak ere argitaratu zituen.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Zazpi soneto

itzul.: Luis Mari Mujika

Egan, 2013

3-4

Exilioaren sonetoak

itzul.: Jean Louis Davant

Maiatz, 2013

Laino

itzul.: Mikel Garmendia

Elkar, 1998

Literatura 184

Kristautasunaren agonia

itzul.: Xabier Kintana

Elkar, 1996

Bizitzaren sentimendu tragikoaz

itzul.: Xabier Kintana

Klasikoak, 1994

Pentsamenduaren Klasikoak

Abel Sánchéz

itzul.: Miren Arratibel, Aintzane Atela

Ibaizabal, 1992

Literatura Unibertsala 12

Lezea

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 126, 1989

Ateoaren otoitza

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 126, 1989

Neure 70 urte betetzerakoan

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 120, 1988

Gure ixillekoa

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 120, 1988

Euria dala Bilbotik urteeran 1910'ko irailaren 20'an

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 120, 1988

Erioaren bizitza

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 121, 1988

Erio

itzul.: Anjel Bidaguren

Zer - 120, 1988

Unamuno Rizal-i begira

itzul.: Patxi Apalategi

Baroja, 1986

Bizkaia nire lurreko mendiak

itzul.: Sabin Muniategi

Zer - 75, 1984

Bizkaia. Nire lurreko mendiak

itzul.: Sabin Muniategi

Olerti, 1984

Urte joankorrak

itzul.: Sabin Muniategi

Olerti, 1984

Irakur, irakur, irakur

itzul.: Sabin Muniategi

Olerti, 1984

Non eskutu zara, Janko?

itzul.: ?

Aranzazu, 1982

Lau poema

itzul.: Lino Akesolo

Egan, 1970

Buru ta biotz

Karmel, 1968

Egizu, Aita, nitzat atea andiago

itzul.: Lino Akesolo

Zeruko Argia - 135, 1965

Aingeru bat, yayotzan albistari izana

itzul.: Lino Akesolo

Zeruko Argia - 135, 1965

Logos

itzul.: Santi Onaindia

Olerti, 1964

Igaro zirean

itzul.: Santi Onaindia

Olerti, 1964

Eremuan

itzul.: Santi Onaindia

Olerti, 1964

Zugatz bakartia

itzul.: Sabin Muniategi

Olerti, 1964

KRITIKAK

Laino – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (1998-12-26)

Kristautasunaren agonia – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (1997-10-04)

Hitzorduak

Azaroak 22: McKenzie Wark Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza Iru?ean

Azaroak 28: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Erronkaribarren

Azaroak 28: Amelie Nothomb Katilinarenak Donostiako Txantxerreka gaztetxean

Azken kritikak

Neska baten memoria
Annie Ernaux

itzul.: Aiora Jaka
Asier Urkiza

Rameauren iloba
Denis Diderot

itzul.: Joxan Elosegi
Aritz Galarraga

Neska baten memoria
Annie Ernaux

itzul.: Aiora Jaka
Paloma Rodriguez-Mi?ambres

Rifqa
Mohammed el-Kurd

itzul.: Eider Beobide
Ibon Ega?a

Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith

itzul.: Garazi Ugalde
Nagore Fernandez

Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia

itzul.: Leire Azkargorta
Jon Jimenez

Sinposioa
Platon

itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Aritz Galarraga

Rifqa
Mohammed el-Kurd

itzul.: Eider Beobide
Irati Majuelo

Detaile xume bat
Adania Shibli

itzul.: Aitor Blanco Leoz
Irati Majuelo

Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio

itzul.: Fernando Rey
Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Azken sarrerak

2024 Azaroa

Leonardo Sciascia
Narratiba

Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak

Santu gutxi letren sarean

2024 Urria

Fatou Ndiaye Sow
Lau poema

Elizabeth Bishop
Hamabi poema

Lupe Gomez
Poemak

2024 Iraila

Josef Skvorecky
Lau ipuin

Hainbat poeta
Libanoko ahotsak

Hrant Alexanyan
Sei poema

Aurora Bertrana
Papeete modernoa

2024 Abuztua

Baldwin eta Conrad
Idazlanak

Joan Salvat-Papasseit
Poemak

2024 Uztaila

Katherine Mansfield
Hamalau poema

Frank O'Hara
4 poema

Ernest Hemingway
Poemak

Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu

2024 Ekaina

Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema

Sergei Jesenin
Poemak

Alice Munro
Asunak

Kafka hil zen duela 100 urte

2024 Maiatza

Ama Ata Aidoo
Bi ahizpa

Silvia Federici etxean da

Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak

Paul Auster
Zortzi poema

2024 Martxoa

Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari

Giorgos Seferis
Poesia kaiera

Anne Hebert
Poesia antologia

Vitale eta Anzaldua
Bi poema

2024 Otsaila

Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak

Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48

Natalia Ginzburg
Juduak

[Sarrera guztiak ikusi]