Gure amari

 

      Zaharrak ez zuen kolpea igarri ere egin. Behatzetatik gora zetorkion logura antzeko bat, besterik ez. Ahots batzuk kalearen erdian, atzera egiten zuten zenbait ahots, kalearen erdian.

      Gizona lanbropetik agertu eta aurpegi aurreraino makurtu zitzaion:

      — Juan…

      Irri egin zuen gizonak.

      — Juan!

      — Zer moduz hago, anaia?

      — Nondik hator, Juan?

      Atzamar luzea berari zuzendu eta irribarrez gogorarazi zion.

      — Esan ez nian ba, egunen batean itzuliko nintzela?

      — Bai… horixe esan huen, bai.

     
      Gizonaren inguruko lanbroa aztoratu egin zen. Gerizpe mehe luzexkak lehenik, borobilak gero, ezezagun zitzaion begien aurrean zuena.

      — Juan, anaiatxo…

      Burua alde batera eta bestera.

      — Horrenbeste denbora joan zaiguk… Baheki…

      — Bazekiat, bai.

      — Ez, ez nauk hire denboraz ari, nire denboraz ari nauk. Hire zain egon ninduan, txo! Itxarongo ez neuan ba! Hire zain egon ninduan. Esaten niean hauei guztiei, lagun hauei guztiei…

      Begietara zuzendu zuen ahalegina. Bera zen, bai. Betiko aurpegi zintzo bezain gogorra.

      — Halango batean, neuk ere zalantza izan nian —onartu zuen apal.

      — Ulertzekoa duk —kraskatu zitzaion ahotsa.

      — Beinke…

      — Baina bahekien itzuliko nintzela, ezta anaiatxo?

      — Jakingo ez nian, ba!

      Zutundu eta horrenbeste denboraren ostean itzuli zen anaia besarkatu gura izan zuen. Hankek kale egin zioten. Igarri ere ez zituen egiten. Eskuekin eutsita etzan zen zoruan, biziki maite zuen aurpegi hura begien bistatik ez galtzeko.

      — Hi eta zelan ibili haiz hor zehar ba? —galdetuko zion adeitsu.

      — Ondo, ondo…

      — Ondo? Hori baino ez?

      — Badakik, ez nauk sekula berritsua izan.

      — Ez, arrazoi duk… zaharra baino arean gehiago… hiru-lau berba gehiago.

      Zaharra eta orduko Juan gogoratu eta barre egin zuen. Orduko Juan eta oraingo Juan. Berberak edo ia.

      — Kantatu, ostera, itzel egiten huen. Oraindik ere ahots eder hura daukak?

      — Baietz uste diat.

      — Eta kantari darraik?

      — Oraindik. Nire antzera bakarrik dabilenak, beti dik zer kantatu.

      — Hemen ere bakarrik bizi den asko zagok, baina ez ditek ia inoiz kantatzen…

      Nekeak eragindako atsedenaldia hartu zuen.

      — Batzuetan hirekin akordatu eta kantatu egiten nian. Egia esatera, horixe zuan hirekin gogoratzeko modu bakarra.

      Burua zorura makurtu eta errime jarraitu zuen:

      — Inork ez deritzo ondo agure batek gehiagoko barik kantatzeari… Nik esaten niean… ahalegintzen ninduan azaltzen. Hik badakik zelangoak diren, beti larri, beti estu, hara eta hona, gelditu barik. Batek baino ez zidaan behin eskatu: “Ez isildu, segi, segi kantuan”.

      Burua altxatu zuen berriz.

      — Juan, anaiatxo, nik ere bide luzea egin diat.

      Malkotzar batek masaila busti zion.

      Juanek, ezer gehitu barik, besoa luzatu eta eskua estutu zion, esku zabal eta sendoa.

      — Ez hintzela etorriko uste nian. Barkaidak, baina horixe duk egia, horixe uste nian, ez hintzela itzuliko.

      — Zer axola dik horrek orain? Hemen nagok, horixe duk garrantzitsuena. Hemen nagok eta nirekin eroango haut.

      — Hori berori esan niean! Esan berriz Juan, entzun dezatela denek!

      — Hori duk…

      — Juan etorri egingo duk, esaten nian, gure anaia etorri egingo duk eta egunen batean alde egingo diagu… zer, duk, Juan? Juan! Juan!

      — Hemen nagok, txo, ez larritu, hemen nagok, anaia.

      — Alde egin duala uste izan diat.

      — Ez larritu.

      Sorbaldatik eutsi zion, berriz ere.

      Halakoa zen Juan. Ez zuen bestelako azalpenen beharrik. Dena ulertzen zuen. Lehenengoan. Eta bere eskutzar hura sorbaldan sentitzean gorputz osoa astintzen zion energia suma zezakeen. Zuhaitza ematen zuen, alde batean zuztar sendoak eta lurraren ahotsa eta bestean txoriak eta zeruak zituena.

      Urte asko lehenago, eskua sorbaldan, esaldi berbera bota zion "Ez larritu, itzuliko nauk". Udagoieneko goiz batez izan zen, lurbidean zeudela, soroaren ertzean. Juanek ez zuen beste inork laguntzerik nahi izan. Soroa isilik zeharkatu zuten, Juanek ez zuen behin ere atzera begiratu. Gero lurbidera atera ziren eta goiz erdia zela, autoa agertu zen. Eskua jarri zion sorbaldan eta berba haiek esan zizkion. Gero bihurgune batetik hara desagertu zen.

      Baten baino gehiagotan galdetu zion bere buruari zer dela-eta otu zitzaion Juani alde egitea. Baserritarra zen, zaharra bezala. Akaso lurbideak berak eragingo zion, autoren batek oso lantzean zeharkatzen zuen lurbide gorrixka hark eragingo zion eta akaso erromesen batek, lurbidea osorik, beraz, mundua osorik, bere zain zuen erromesen baten agurrak eragingo zion.

      Dena delakoagatik, Juanen aurpegi gogor eta zintzoan barren-barrenetik pizten zitzaion argiak distira egiten zion bideari so geratzen zenean edota bideaz berba egiten zuenean. Beste inori ez zitzaion antzekorik antzematen. Eta Juanek, egun arrunt batean, bidea hartu eta alde egin zuen.

      Handik gutxira beraien ama luze zeroan gurdi hits batek hartu zuen bidea. Eta urte latzak etorri ziren. Lurra gogortu eta elkortu egin zen. Zaharrak, goibelduz-goibelduz, amaren gurdi berean hartu zuen bidea, 37ko neguan.

      Abuztuko goiz batean, berak ere, autoari itxaron, bidea hartu eta alde egin zuen.

      Sortetxea bihurgune batean desagertu zen, betiko. Bizitakoak baino gehiago zituen bizitzekoak. Bizitakoak oroitzapenik gabeko urteak izan ziren, zein baino zein miserableagoak. Hamar urteko gosea, pobrezia. Gosea, pobrezia eta hiri baten berezko zahartzaroa. Hori dena onartutakoan izan zituen zorionaldi bakanak. Miseria hori guztia onartzen ez duenak ez du egundo pozaldirik biziko. Nekez ulertzen zuten gainontzekoek hori. Zoriontsua zen, bere erara.

      Bere ardura guztia, arratsaldeko seietan zahar-etxeko atean egon eta ezelango alferrontzik leiho ondoko ohea ez kentzea zen. Ordu horretan, leiho ondotik, hiriko eraikin zuri erraldoiak itsasoan legez kulunkatzen ziren arratseko argitan. Ondoren, astiro-astiro, ilundu egiten ziren. Hiria desagertu egiten zen eta orduan sortetxe urruna etortzen zitzaion akordura, solo gazte eta emankorra.

      Orduan bidea ikusten zuen, Juanen berbak zetozkiola. Abestiak eta egunaren argia behar izaten zituen anaia Juan osorik gogoratzeko. Baina anaia barruan hazi zitzaion eta bera baino biziago sentitzen zuen, alboan ez bazuen ere, urrun bazen ere.

      Bazen oren bat, agureak eta alferrontziak zahar-etxearen aurrean ateak noiz zabalduko elkartzen zirenean. Oren horretan, batek daki zergatik, Juan osorik edo ia osorik agertzen zitzaion, miseria latz guzti haren erdian. Horri esker lortzen zuen leiho ondoko ohea bereganatzea.

      Ostera, azkenaldian, Juanen irudia oso lausotua agertzen zitzaion, agertzen zitzaionean, batzuetan ez baitzitzaion agertu ere egiten. Horrelakoetan, leiho ondoko ohea lortzen bazuen, beste inork gura ez zuelako izaten zen.

      Egia esatera, aspaldion, gogogabeturik zegoen. Urteek gainez egin zioten. Barrutik elkor zegoen, kasko zahar baten antzera erabil zezaten uzten zien.

      Juani begiratu eta barre egiten ahalegindu zen.

      — Gertakariek kasko zahar baten antzera erabiltzen dute norbera, horixe da dena…

      — Zer diok?

      — Hau guztiau zelan gertatu zitzaigun galdetzen zioat nire buruari.

      — Zer axola dik horrek, txo?!

      — Batere ez. Gauzak nik aurreikusi barik gertatu direla, besterik ez.

      Ahots bare eta minduaz ari zen.

      — Hi, hori duk normalena, hori edonori gertatzen zaiok.

      — Bai zera, hiri ez zaik gertatu! Hik bizitza hankazpietan hartu eta moxala legez mantsotu huen, ezta Juan?

      — Ez zuan horrela izan. Nik bazekiat jakin. Nik ez zizkioat galdera gehiegi egiten, datorren bezala hartzen diat eta kito.

      — Hi bai hi! Ukabila estutu eta bizitza poltsikoan sartzen huen, ezta, Juan? Hor hago?

      Gerizpea urruntzen igarri zuen.

      — Hemen nagok.

      — Oratuko didak eskutik?

      — Bai noski.

      Ez zion aurpegia bereizten, baina esku latz eta gogorra sentitu zuen.

      Ordurik ez zekien arren, arraroa egiten zitzaion hiriko kaleak horren isil entzutea.

      — Non da jendea? Non dira? —galdetu zuen gogogabeturik ihes egin gura zion buruari eusten ziola—. Sano berandu da, antza.

      Gerizpea aurrerantz makurtu eta azken hatsarekin galdetu zuen:

      — Bagoaz, Juan?

      Ahotsa hurre sentitu zuen.

      — Heuk gura duanean.

      — Goazemak ba…