-384 / -322
Aristoteles
Aristotele. Greziar filosofoa (Estagira, Mazedonia, K.a. 384 - Kalzis, Eubea, 322). Hamazazpi urte zituela Atenasen finkatu zen Platonen ikaslea izateko (367-347). Maisua hil zenean (348), Platonen Akademiako dotrinekin ados ez egonik, Atenasetik alde egin zuen, Hermiak, Atarneako tiranoak, bere ondoan onartu zuelarik. Beronen arrebarekin (edo ilobarekin) ezkondurik, Lesbosen babestu behar izan zuen Hermia hil zutenean. 343an Mazedoniako Filipo erregeak deiturik, haren seme Alexandro Handiaren irakaslea izan zen, bai eta haren laguna harik eta Kalistenesen hil zuten arte (325). Dizipuluak aginpidea bere gain hartu eta berehala (335), berriro Atenasen finkatu zen, eta Lizeoa sortu zuen. Hamabi urtez bertan irakatsi zuen Alexandro hil zen arte (323). Mazedoniarren aurkako higikundea berpizturik eta Areopagoak erlijio gabetasunez kondenatu aitzin, Kalzis uhartera ihes egin behar izan zuen. Ondoko urtean hil zen. n Adimen handikoa, Aristotelek giza jakintzaren osotasun ordenatua ikusi zuen filosofian. Silogismoaren teoria eta diskurtsoaren zati eta forma ezberdinen analisiarengatik, logikaren sortzailea da; Organon izenburupean logikari buruz idatzitako obra guztiak bildu zituen. Halaber, Aristotele naturalista izan zen eta izaki naturalak beren bilakabidean aztertzeari Fisika deitu zion. Hartaz dihardu hainbat liburutan: Fisika, Zeruaz, Sorkuntzaz eta endekatzeaz, Animalien historia, Animalien zatiak, Animalien sorkuntzaz, Arimaz. Animalia askori buruzko behaketei eta ikerketei esker, haien ohiturak deskribatu zituen, eta sailkapen zirriborro bat burutu zuen. Beraien egitura eta funtzionamendua ulertu ahal izateko, izaki bakoitzarengan materia eta forma bereizi zituen, eta hau, Platonen Ideiari kontrajarririk, materiaren eraketaren berezko hatsapena izango da. Aristotelerentzat Izadiak bere helburua du: izaki bakoitza halako moldez eratua da non bere perfekziora jotzen duen, animalia motetatik gizonera, adimenez hornituriko izakira, doan mailaketa bat badelarik. Azkenik, Fisika honek lehen filosofia den Metafisikan aurkitzen du bere oinarria: aldaketaren existentzia dela eta, Aristotelek lehen motorra, higiezina, izate eta pentsamendu hutsa (Jainkoa) denaren izatea aitortzen du. Aristotelek, orobat, beste lan asko idatzi zituen, hala nola moralari buruzkoak (Nikomakoren Etika, Eudemoren Etika); politikari buruzkoak (Politika, Atenasko konstituzioa) eta literatura jeneroen sorkuntza ukitzen dutenak (Poetika, Erretorika). Aristoteleren testuek garrantzi handia izan zuten Islamaren pentsamendua eratzeko eta Eskolastikan tomismoa garatzeko eta, ildo honetatik bertatik, Mendebaldeko pentsaera osoan.
Kategoriak
itzul.: Gotzon Arrizabalaga
Gaiak, 1999
Pentsamendu Garaikidea, 26
Uztailak 20: Mohammed El Kurd idazlearen poemak Palestinaren aldeko errezitalean Azpeitian
Amok
Stefan Zweig
itzul.: Aiora Jaka
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
itzul.: Aingeru Epaltza
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
itzul.: Rafa Santxitz-Muxika
Amaia Alvarez Uria
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
itzul.: Rafa Santxitz-Muxika
Asier Urkiza
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
itzul.: Maialen Berasategi
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
itzul.: Xabier Monasterio
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Paziente isila
Alex Michaelides
itzul.: Fernando Rey
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
itzul.: Julen Kalzada
Aritz Galarraga
Bigarren sexua
Simone de Beauvoir
itzul.: Irene Arrarats
Mikel Asurmendi
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
itzul.: Danele Sarriugarte Mochales
Jon Jimenez
2025 Ekaina
Ford Madox Ford
Historiarik goibelena
2025 Maiatza
Palestinar poetak
Poemak Nakba egunez
Gabriel Aresti eta berak euskaratutako Internazionala osorik
2025 Apirila
Huy Can / Yusef Komunyakaa
Poemak Vietnamdik
Jean-Paul Sartre
Sartre euskaraz
Francis Scott Fitzgerald
Euskarazko lanak
2025 Martxoa
Friedrich H?lderlinen urteurrena
<>Edgar Lee Masters<>
Hamar poema
2025 Otsaila
2025 Urtarrila
Derek Walcott/Nijole Miliauskaite
Zubia elurretan
2024 Abendua
Juan Ramon Jimenez
Hamabi poema
MPK bildumak 10 urte (Biziei ere omen)
Manuel Vazquez Montalban
Poesia kaiera
2024 Azaroa
Sophia de Mello / Cecilia Meireles
Poemak
2024 Urria