1799-06-06 / 1837-02-10
Alexandr Puxkin
Puxkin, Alexandr Sergeievitx. Idazle errusiarra (Mosku, 1799 - San Petesburgo, 1837). Nobleziako etxe bateko semea zen, eta etxeko giroak literaturarekiko zaletasuna piztu zion. Tsarskoie Selo Lizeoan (geroago Puxkin Lizeoa) egin zituen ikasketak. 1817an, San Petesburkogo Kanpo Arazoetarako Ministerioan hasi zen lanean. 1820an olerki lirikoak eta Errusiako folklorean oinarritutako Ruslan eta Liudmila poema narratiboa argitaratu zituen, oso harrera ona izan zutenak, baina idazki «iraultzaile» batzuek Errusiako hegoaldera (Ekaterinoslav eta Kishinev) erbesteratzea behartu zuten. Hurrengo urteetan, landako bizimoduaren eta Lord Byron ingelesaren olerkien eraginez, poema narratibo gehiago idatzi zituen, denak ere, erromantizismo eta musikalitate handikoak: Kavkazski plennik (1822, Kaukasoko espetxeratua), Bajchisaraiski fontan (1824, Bakhtxisaraiko iturria). 1823an Odessara bidali zutelarik, bere lan handienetako bat izan zena idazten hasi zen (1825-31): Yevgeni Onegin (1833, Eujenio Onegin), hitz neurtuzko eleberria, Puxkinen literaturagintzan mugarritzat hartu ohi dena; izan ere, eleberri horretan, erromantizismoaren kanonetatik eta Byronen heroiarekiko hasierako liluratik aldentzearekin batera, izadiarekiko eta Errusiako herriekiko atxikimendua erakutsi zuen. Eleberri horretako «errealismo poetikoa» Errusiako eleberrigintza modernoaren abiapuntutzat hartu ohi da. Bestalde, obra hori gaitzat hartuta, Txaikovskik opera bat egin zuen. 1823an ateismoaren aldeko gutun bat harrapatu zioten, eta hargatik burokrazia karguetatik kendu eta Mijailovskoi-en zuen etxean bizitzera behartu zuten, Pskov-en ondoan. Han idatzi zuen Boris Godunov hitz neurtuzko drama historiko entzutetsua, 1831n argitaratu ziotena, eta Musorgskiren izen bereko operaren oinarri izan zena. Obra hura eten bat izan zen Errusiako antzerkigintza klasikoan, estetika erromantikoaren ordez elkarrizketa errealistak, azterketa psikologiko sakonak eta historiari buruzko gogoetak baitzituen. 1827an barkamena eman ziotelarik, San Petesburgora joan zen bizitzera, eta 1830ean Natalia Gontxarovarekin ezkondu zen. Hurrengo urteetan prosaz idatzi zuen batez ere: Pugatxev-eko iraultzan oinarritutako Kapitanskaia dochka (1836, Kapitainaren alaba) eleberri historikoa da garai hartako prosaren eredu aipagarriena. Hala ere, bien bitartean, kontakizunezko olerki bat ere idatzi zuen, Pedro Handia tsar erreformatzaileari buruzkoa: Medni vsandik (1833, Brontzezko zalduna; 1841ean argitaratua). Puxkinen beste obra batzuk: Povesti pokoynogo I.P. Belkina (1830, I.P. Belkinen azken ipuinak), ipuin liburua, Pikovaya dama (1834, Piketako dama) eleberria, Txaikovskik musikarako moldatua. Puxkinek eragin handia izan zuen haren ondorengo errusiar idazleengan. Emaztearen bizimodu arinari buruzko esamesak zirela eta, baroi frantses baten aurkako dueloan zauritu eta egun batzuk geroago hil zen, 38 urte zituela.
Saltan erregea
itzul.: Jose Morales Belda
Desclče de B., 1996
Epotxak eta erraldoiak
Goiz argiarekin
itzul.: Joseba Sarrionandia
Hezurrezko xirulak, 1991
Elkar
Bohemiar kanta
itzul.: Joseba Sarrionandia
Hezurrezko xirulak, 1991
Elkar
Antxarra
itzul.: Itxaro Borda
Maiatz-12, 1986
KRITIKAK
Kapitainaren alaba – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (1997-09-13)
Ekainak 16: Bloomsday Iru?ean eta Dublinen
Ekainak 16: Gaito Gazdanov Alexander Wolfen mamua Ean
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
itzul.: Josu Zabaleta
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Paloma Rodriguez-Mi?ambres
Autobiografia bat
Assata Shakur
itzul.: Danele Sarriugarte Mochales
Nagore Fernandez
Spoon River Antologia
Edgar Lee Masters
itzul.: Alain Lopez de Lacallle
Jose Luis Padron
Emakume bat
Annie Ernaux
itzul.: Itziar de Blas Fdez. de Gamarra
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
itzul.: Sagastibeltza
Joxe Aldasoro
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Asier Urkiza
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
itzul.: Garazi Arrula
Hasier Rekondo
Puskak
Irene Pujadas
itzul.: Amaia Apalauza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Nik ez dakit beste gauza batzuen berri
Elisa Levi
itzul.: Irene Aldasoro
Irati Majuelo
2023 Ekaina
2023 Maiatza
Wa Thiong'o eta Bulawayo
Afrikako hitzak
2023 Apirila
Mouton eta Rodoreda
Fantasiatik errealitatera
2023 Martxoa
Jose GorostizaAmaibako heriotza
Roberto Juarroz
Poesia bertikala
2023 Otsaila
2023 Urtarrila
2022 Abendua
Alphonse Daudet eta Louis Aragon
Testuak
2022 Azaroa
2022 Urria
Coleridge/Gautier
Erromantizismoaren haizeak
Federico Garcia Lorca
Poesia kaiera