1799-06-06 / 1837-02-10
Alexandr Puxkin
Puxkin, Alexandr Sergeievitx. Idazle errusiarra (Mosku, 1799 - San Petesburgo, 1837). Nobleziako etxe bateko semea zen, eta etxeko giroak literaturarekiko zaletasuna piztu zion. Tsarskoie Selo Lizeoan (geroago Puxkin Lizeoa) egin zituen ikasketak. 1817an, San Petesburkogo Kanpo Arazoetarako Ministerioan hasi zen lanean. 1820an olerki lirikoak eta Errusiako folklorean oinarritutako Ruslan eta Liudmila poema narratiboa argitaratu zituen, oso harrera ona izan zutenak, baina idazki «iraultzaile» batzuek Errusiako hegoaldera (Ekaterinoslav eta Kishinev) erbesteratzea behartu zuten. Hurrengo urteetan, landako bizimoduaren eta Lord Byron ingelesaren olerkien eraginez, poema narratibo gehiago idatzi zituen, denak ere, erromantizismo eta musikalitate handikoak: Kavkazski plennik (1822, Kaukasoko espetxeratua), Bajchisaraiski fontan (1824, Bakhtxisaraiko iturria). 1823an Odessara bidali zutelarik, bere lan handienetako bat izan zena idazten hasi zen (1825-31): Yevgeni Onegin (1833, Eujenio Onegin), hitz neurtuzko eleberria, Puxkinen literaturagintzan mugarritzat hartu ohi dena; izan ere, eleberri horretan, erromantizismoaren kanonetatik eta Byronen heroiarekiko hasierako liluratik aldentzearekin batera, izadiarekiko eta Errusiako herriekiko atxikimendua erakutsi zuen. Eleberri horretako «errealismo poetikoa» Errusiako eleberrigintza modernoaren abiapuntutzat hartu ohi da. Bestalde, obra hori gaitzat hartuta, Txaikovskik opera bat egin zuen. 1823an ateismoaren aldeko gutun bat harrapatu zioten, eta hargatik burokrazia karguetatik kendu eta Mijailovskoi-en zuen etxean bizitzera behartu zuten, Pskov-en ondoan. Han idatzi zuen Boris Godunov hitz neurtuzko drama historiko entzutetsua, 1831n argitaratu ziotena, eta Musorgskiren izen bereko operaren oinarri izan zena. Obra hura eten bat izan zen Errusiako antzerkigintza klasikoan, estetika erromantikoaren ordez elkarrizketa errealistak, azterketa psikologiko sakonak eta historiari buruzko gogoetak baitzituen. 1827an barkamena eman ziotelarik, San Petesburgora joan zen bizitzera, eta 1830ean Natalia Gontxarovarekin ezkondu zen. Hurrengo urteetan prosaz idatzi zuen batez ere: Pugatxev-eko iraultzan oinarritutako Kapitanskaia dochka (1836, Kapitainaren alaba) eleberri historikoa da garai hartako prosaren eredu aipagarriena. Hala ere, bien bitartean, kontakizunezko olerki bat ere idatzi zuen, Pedro Handia tsar erreformatzaileari buruzkoa: Medni vsandik (1833, Brontzezko zalduna; 1841ean argitaratua). Puxkinen beste obra batzuk: Povesti pokoynogo I.P. Belkina (1830, I.P. Belkinen azken ipuinak), ipuin liburua, Pikovaya dama (1834, Piketako dama) eleberria, Txaikovskik musikarako moldatua. Puxkinek eragin handia izan zuen haren ondorengo errusiar idazleengan. Emaztearen bizimodu arinari buruzko esamesak zirela eta, baroi frantses baten aurkako dueloan zauritu eta egun batzuk geroago hil zen, 38 urte zituela.
Saltan erregea
itzul.: Jose Morales Belda
Desclče de B., 1996
Epotxak eta erraldoiak
Goiz argiarekin
itzul.: Joseba Sarrionandia
Hezurrezko xirulak, 1991
Elkar
Bohemiar kanta
itzul.: Joseba Sarrionandia
Hezurrezko xirulak, 1991
Elkar
Antxarra
itzul.: Itxaro Borda
Maiatz-12, 1986
KRITIKAK
Kapitainaren alaba – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (1997-09-13)
Apirilak 25: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Gasteizen
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
itzul.: Amaia Apalauza
Bestiak Liburutegia
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
itzul.: Jonathan Lavilla / Javier Agirre
Aritz Galarraga
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Jon Jimenez
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)