1854-10-16 / 1900-11-30
Oscar Wilde
jaio zen duela 170 urte
Wilde, Oscar. Poeta eta dramagilea, irlandarra jatorriz (Dublin, 1854 - Paris, 1900). Familia aberatsekoa zen; ikasketak Oxforden amaitu zituen, eta laster, edertasun, dotorezia eta arte hutsaz egiten zuen defentsagatik, Ingalaterrako idazle ospetsuena bihurtu zen. Aurrena Poemak argitaratu zuen (1881), ipuinak (The Happy Price and Other Tales; 1888, Printze alaia eta beste ipuin batzuk), kontakizunak (1891, Lord Arthur Saviles's Crime), saiakerak (Intentions) eta eleberri bakar bat, The Picture of Dorian Gray (1891, Dorian Grayren erretratua), gordina zela eta, eskandalu handia sortu zuena. Nolanahi ere, ez zuen galdu Londresko goi mailako jendearen artean zuen izena, eta hurrengo urteetan, ingeles komedia zaharkitua erabat berritu zuten hiru obra kaleratu zituen, umore eta ironia handikoak: Lady Windermere's Fan (1892, Lady Windermereren abanikoa), A Woman of No Importance (1893, Garrantzirik gabeko emakumea), eta ezagunena, The Importance of Being Earnest (1895, Serio izatearen garrantzia), ingeles aristokraziaren agerpen gupidagabea. Urte haietan idatzi zuen halaber drama bat frantsesez, Salomé, Sarah Bernhardek Parisen aurkeztu zuena (1893). Wilde homosexuala zen, eta Lord Alfred Douglas gaztearekin zituen harremanen salaketapean, kartzelan sartu zuten bi urterako. Han hasi zen Wilderen gainbehera. Beste obra bat ere idatzi zuen, Ballad of the Reading Gaol (1989, Reading-eko kartzelako balada), kartzelako bizitzaren gogorkeria salatzen duen deskripziko zirraragarria, bestalde, Lord Alfred Douglasi bidali zion gutun luze mingotsa, 1905. urtean De profundis izenaz argitaratua zen. Kartzelarik atera eta Frantziara aldegin zuen, izena aldatuta. Adiskide batzuek lagundu bazioten ere, bakardadean hil zen.
Ipuin laburrak
itzul.: Aitor Arana
Hiria, 2008
W.H. jaunaren erretratua
itzul.: Aitor Arana
Hiria, 2007
Apaiza eta elizmutila
itzul.: Arana Aitor
Hiria, 2007
Cantervilleko mamua
itzul.: Iñaki Mendiguren
Elkar, 2002
Teleny, Dominaren iruntzia
itzul.: Gabriel Piedra Anakabe
Roger editor, 2000
Fidel izan beharraz
itzul.: PatxoTelleria
Maskarada, 1994
Lord Arthur Savilleren krimena
itzul.: Felipe Juaristi
Erein, 1992
Bartleby 6
Printze zoriontzua eta beste ipuin batzuk
itzul.: José Ignacio Treku
Elkar, 1987
Itzul Saila 60
Urretxindorra eta larrosea
itzul.: Adolfo Arejita
Idatz eta Mintz, 1986
Dorian Grayren erretratua
itzul.: Bittor Hidalgo
Elkar, 1986
Erdal literatura 34
Erraldoi berekoia
Lur, 1981
1927-10-16 / 2015-04-13
Gunter Grass
jaio zen duela 97 urte
Grass, Günter. Idazle alemaniarra (Danzig, 1927 - Lübeck, 2015). "47-ko taldea" delakoaren kide zen. Die Blechtrommel (1959, Latorrizko danborra), Katz und Maus (1961, Katua eta Arratoia) eta Hundejahre (1963, Zakur urteak) eleberriekin hasi zen ezaguna egiten. Bertan, bere gazte sasoiko Danzig (gaur egungo Gdansk) hiriko gizarte burges txikiaren deskripzio karikaturazkoa egiten du. Nazismoaren erru-kezkak azaltzen dituzte bere idazlanek. 1972an Tagebuch einer Schnecke (Barakuilu baten egunerokoa) idatzi zuen, bere jarrera politikoak arrazoitzeko asmoz. Arnas luzeko eleberria da Der Butt (1977, Erreboiloa), eta gizateriaren historia fantastikoa kontatzen da bertan erreboilo baten ikuspuntutik. Mundu ezkor, krudel eta bortxazko bat agertzen zuen Grassek, hizkera trinko eta sarri barroko baten bidetik. Osaba, osaba eta Sukaldari onak antzerki lanetan nabarmenak dira absurduaren ezaugarriak. Azken urteetan jarrera kritikoa agertu zuen Alemaniaren batasunari buruz.
1906-10-16 / 1972-01-28
Dino Buzzati
jaio zen duela 118 urte
Buzzati, Dino. Italiar idazlea (Belluno, 1906 - Milan, 1972). «Errealismo magikoa»-ren aldekoa izan zen Bontempelli eta Gandolfirekin batera. Fantasiazko bi kontakizun harrigarrirekin plazaratu zen: Barnabò delle montagne (Barnabò mendikoa, 1933) eta Il segreto del bosco vecchio (Baso zaharreko sekretua, 1935). Il deserto dei tartari (Tartaroen basamortua, 1940) da Buzzatiren eleberririk ezagunena. Lan honetan, Kafkaren moldeetatik ez oso urrun, estilo trinkoa eta soila erabiliz, eta metaforaz eta alegoriaz baliatuz, mundua gizonaren inguruan dardaratzen den sentsazioa ematen du aditzera. Beste lan batzuk: Paura nella Scala (Izua eskaleretan, Sessanta racconti (Hirurogei ipuin, 1958), Il grande ritratto (Erretratu handia, 1960), Un amore (Amodio bat, 1963).
1857-11-16 / 1944-10-16
Jon Stefan Sveinsson
hil zen duela 80 urte
Noni eta Mani
itzul.: P. Muxika
Itxaropena, 1952
Kuliska 1
1854-03-10 / 1922-10-16
Miquel Costa i Llobera
hil zen duela 102 urte
Formentor'ko lerrandoa
itzul.: Udalaizpe
Euzkadi - 6577, 1934
1886-10-16 / 1978-05-17
Armin T. Wegner
jaio zen duela 138 urte
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
itzul.: Garazi Ugalde
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
itzul.: Leire Azkargorta
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
itzul.: Jesus Maria Arrojeria
Aritz Galarraga
Rifqa
Mohammed el-Kurd
itzul.: Eider Beobide
Irati Majuelo
Detaile xume bat
Adania Shibli
itzul.: Aitor Blanco Leoz
Irati Majuelo
Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio
itzul.: Fernando Rey
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Detaile xume bat
Adania Shibli
itzul.: Aitor Blanco Leoz
Ibon Ega?a
Detaile xume bat
Adania Shibli
itzul.: Aitor Blanco Leoz
Jon Jimenez
Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio
itzul.: Fernando Rey
Jon Jimenez
Sorginak, emaginak eta erizainak
Barbara Ehrenreich / Deirdre English
itzul.: Maria Colera Intxausti
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
2024 Urria
2024 Iraila
Aurora Bertrana
Papeete modernoa
2024 Abuztua
2024 Uztaila
Katherine Mansfield
Hamalau poema
Amat-Piniella eta Tisner
Bi liburu
2024 Ekaina
Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema
2024 Maiatza
Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa