Hikmet, Nazim. Idazle turkiarra (Tesalonika, 1902 - Mosku, 1963). Moskun zortzi urteko egonaldia egin zuen (1921-1928). Turkiara itzuli eta Kemal Atatürk diktadorearen kontra aritu zen komunistekin bat eginik. Hori zela eta, hamabi urteko kartzela zigorra izan zuen (1938-1950). Espetxetik irten eta hil artean erbestean, Moskun, bizi behar izan zuen (1951-1963). Gehienbat poesia idatzi bazuen ere, Hikmet-ek landu zituen antzerkia, kontakizunak, eta itzulpenak ere landu zituen. Errusiako futuristen eraginez bertso librea erabili zuen lehen aldiz turkiar poemagintzan. Hikmet-ek politikazko erantzukizuna, turkiar aberkideen egoera eta munduarekiko irekitasuna dira haren olerkien gaiak. Alor horretan Hikmet-ek lan eskerga egin zuen. Haren obra batzuk: 1941 urte honetan, Giza ikuspegiak (1942-1950), Poemak, Amodiozko poemak (1933-1962), Hau lana, erbestea. Antzerkietako zenbait: Gizon ahantzia; Bidaiaria; Existitu zen benetan Ivan Ivanovitx? (1956), Stalin-en garaietako burokraziaren satira, errusieraz idatzia. Kontakizunen alorrean eleberriak eta ipuinak idatzi zituen: Sagar berdeak; Hodei maitemindua; Odolak mintzorik ez; eta Erromantikoak, hil ondoren agertutako eleberri autobiografikoa.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Sciascia, Leonardo. Idazle italiarra (Racalmuto, Sizilia, 1921 - Palermo, 1989). Lanbidez eskola maisua izan zen 1957 arte; ordutik literaturari osoki emana bizi izan zen. Lehen poesia lanetatik, Favole della dittadura (1950, Diktaduraren alegiak); La Sicilia, il suo core (1952, Sizilia, haren bihotza) Sciasciak Italiako gizarteaz zuen ikuspegi mingotsa agertu zuen, aginpidearen izaera gero eta ilunagoa, mafiarekiko lotura, nabarmentzen zuela. 1956an hasi zen kontakizunak lantzen: Le parrocchie di Regalpetra (Regalpetrako parrokiak). Gero, Gli zii di Sicilia (1958, Siziliako osabak); Il giorno della civetta (1961, Hontzaren eguna); A ciascuno il suo (1966, Nori berea) etorri ziren, azkeneko biak askorentzat autorearen obrarik kunplituenak. Sizilia da Sciasciaren kontakizunen, eleberrien eta saioen gertalekua eta gai bakarra, gizarte hark garaturiko kontzeptuen inguruan diharduela: ohorea, mendekua, beldurra, leialtasuna, susmoa... eta horien guztien gainean, omertà edo isiltasunaren legea. Zenbaitetan haren eleberriek polizia eleberrien forma hartzen dute: Il contesto (1971, Testuingurua); Todo modo (1974); Dalle parte degli infedeli (1979, Paganoen lurraldeetan); Nero su nero (1979, Beltza beltzaren gainean). Batzuetan bere eleberrietan egungo egoeraren erro historiko sakonak ikertzen ditu: Morte dell'Inquisitore (1964, Inksidorearen heriotza); Il consiglio d'Egitto (1964, Egiptoko kontseilua); Recitazione della controversia liparitana (1969). Saiakera lan anitz egin zituen, horien artean Pirandello e la Sicilia (1961, Pirandello eta Sicilia); Sicilia come metafora (1979, Sicilia metafora gisa). Beste zenbait obra: Il mare colore del vino (1971, Itsaso ardo kolorea) kontakizun liburua; Candido ovvero un sogno fatto in Sicilia (1977, Kandido edo Sizilian egindako ametsa), egungo ideologien parodia; L'affaire Moro (1978, Moro kasua), politikoaren hilketaren inguruko gogaketa. La strega e il capitano (1986, Sorgina eta kapitaina) eta Il cavagliere e la morte (1989, Zalduna eta heriotza) bere azken obra garrantzitsuenetakoak izan ziren.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Tolstoi, Lev. Errusiako eleberrigilea, dramagilea eta pentsalaria (Iasnaïa Poliana, 1828 - Astapovo, 1910). Errusiako antzinako nobleziaren familia batean sortu zen. Haurra zela umezurtz geraturik, izebak arduratu ziren haren eta lau anaien heziketaz; egiteko hartan atzerriko maisuak esku hartu zuten. Kazango unibertsitatean ikasten hasi zen 1844an, baina diplomarik lortu gabe ikasketak bertan behera utzirik, Iasnaïa Polianako etxaldera itzuli zen. 1851n, bere bizitzari zentzua eman nahirik, hiru urtez aritu zen Kaukasoko gerran. Lehen idazkiekin arrakasta handia lortu zuen: Detstvo (1852, Haurtzaroa); Otrochestvo (1854, Nerabe aroa); Junost (1857, Gaztaroa) narrazio autobiografikoak; Sebastopolkiie rasskazi (1855-1856, Sebastopoleko kontakizunak) gerraren inguruko narrazioen bilduma. 1856an armada utzi zuen eta bi urtez Europan ibili zen (Frantzia, Suitza, Italia, Alemania); bidaia horietan jende asko ezagutu zuen (P. J. Prudhon, A. Herzen, Ch. Dickens). Europako burgesiaren materialismoa eta egoismoa salatu zituen Ljucern (1857-1858, Luzerna) idazki autobiografikoan. 1860. urtean bere etxaldera biltzea erabaki ondoren eta nekazarien egoeraz kezkaturik, jopuen seme-alaben heziketaz arduraturik eskola bat eta aldizkari pedagokiko bat sortu zituen (1862). Gaztetan irakurriak zituen J. J. Rousseau-ren idazkien eraginpean, zibilizazio usteletik urrun naturarekin bat egiten duen bizitza kantatzeari ekin zion 1863an argitaratu zuen kontakizun bilduman: Kazaki (Kosakoak). 1862an Sofia Andreievna Bers-ekin ezkondu zen; harekin hamahiru seme-alaba izan zituen; haietarik bost oso gazterik hil ziren. Zazpi urteko lanaren ondoren (1863-1869) Napoleonen aurkako gerren garaian (1805, 1815) girotutako Voina i mir (Gerra eta bakea) eleberria idatzi zuen. Mendebaleko nobelaren historian gailenetarikoa den honetan frantses inbasioa jasan zuten pertsona askoren bizipenak eta analisi psikologiko xeheak bildu zituen gizarte egoerari buruzko oharpenekin batera. Gero, 1873tik 1877ra Anna Karenina idatzi zuen, autorearen bigarren obra nagusia. Eleberri konplexua da: kontatzen den adulterioa, ezinbestean, tragediaz amaitzen da gizartearen hipokresia morala dela eta. Bi eleberriok mundu osoan ezagutarazi zuten Tolstoi. Anna Karenina idazterakoan Ispoved (1882, Aitorpena) obran azalduriko krisi espiritual sakona bizi izan zuen. Ateismoa utzi eta sinesmenera bihurtu zen halako kristautasun ebanjeliko berezia bere eginik, halako moldez non gobernu edo eliza antolatu ororen agintea eta jabetza pribatua ukatzen zituen. Ebanjelioa izadiaz gaindiko elementuez gabetzen zuen, elkarrenganako maitasuna eta bortxarik ez erabiltzea aldarrikatzeaz batera. 1901ean Errusiako Eliza Ortodoxoak eskumikatu egin zuen. Bere ideiak azaltzearren saiakerak --V chom moia vera? (1884, Zein da nire sinestea?); Chto takoie istusstvo (1898, Zer da artea?)-- eta obra dramatikoak --Vlast tmi (1898, Ilunpeen indarra); Plodi prosveshchenia (1889, Heziketaren fruituak)-- idazteari ekin zion. Nolanahi ere, autorearen jeinua eleberri laburren sailean nabarmendu zen gehienbat: Smert Ivana Ilicha (1886, Ivan Ilitxen heriotza); Kreitserova sonata (1889, Kreutzer Sonata); Joziiain i rabotnik (1895, Nagusi eta morroi). 1899an hirugarren eleberri luzea argitaratu zuen, Voskreseniie (Berpiztea); hartan noble baten eta prostituta baten arteko harremanak kontatzen ditu. Hondar urteetan, halaber, kontakizun nabarmenak egin zituen, hala nola Otets Sergiy (1890-1898, Aita Sergio) edo Hadzhi-Murat (1896-1904). Urte horietan munduko alde guztietatik zetorren jendea Iasnaia Poliana-ra, idazlearen nortasunak eta ideiek erakarrita. Nekazari lanetan ari ohi zen eta, bere printzipioei leial eusteko, argitaratutako obrengatik ez zuen etekin ekonomikorik nahi. Emazteak ez zituen ez senarraren ideiak ez eta dizipuluak onartzen eta bien arteko gatazkak etengabeak ziren. Bizitzaren azkeneko hamar urteetan Tolstoiren ospea handia zen Errusian eta mundu osoan. Egoera horri ihes egin nahirik, 82 urteko zela, 1910eko urriaren 28an etxetik alde egin zuen eta hamar egun geroago Astapovoko geltokian hil zen.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Lagerlöf, Selma. Idazle suediarra (Mårbacka, Vårmland, 1858 - Mårbacka, 1940). Suedian Literaturako Nobel saria eskuratu zuen lehena izan zen (1909). Fantasia handiko eta kolore biziko eleberriak eta ipuinak idatzi zituen; askotan, Suediako saga eta alegietan oinarritzen zen idazteko. Obra nagusiak: Gösta Berlings saga (1891, Gosta Berling-tarren saga, bi liburuki), Osynliga länkar (1894, Katea ikustezinak), Antikrists mirakler (1897, Antikristoren mirariak), Jerusalem (bi liburuki, 1901-1902), Herr Arnes Penningar (1904) eta Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige (1906-1907, Nils Holgerssonen bidaia zoragarria, bi liburuki), azken hau haurrei zuzendutako geografia liburu ezaguna.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

[Idazleari buruzko informazioa]

[Idazleari buruzko informazioa]

[Idazleari buruzko informazioa]

[Idazleari buruzko informazioa]

[Idazleari buruzko informazioa]

[Idazleari buruzko informazioa]