Swift, Jonathan. Irlandar idazlea (Dublin, 1667 - Dublin, 1745). Dublingo Kilkenny School-en eta Trinity College-n egin zituen ikasketak. 1691tik 1699ra Sir William Temple-ren idazkaria izan zen; haren etxean ezagutu zuen Esther Johnson, "Stella", hartaz maitemindu zen eta eragin handia izan zuen bere bizitzan, eta hari eskainitako liburu bat ere idatzi zuen: Journal to Stella (1766-1768, Stellarentzako egunkaria). 1694an apaiz anglikano egin zen eta 1695ean Irlandako Kilrott parrokiara bidali zuten. Londresen bizi izan zen luzaroan eta eztabaida sutsuak eragin zituen garai hartako politikan, erlijioan eta literaturan. Whig higikunde politikoaren alde ihardun zuen hasieran, baina gero Tory alderdiko diputatu izan zen. 1714an Irlandara itzuli zen eta han bizi izan zen hil arte. Harremanak izan zituen Esther Vanhomrigh "Vanessa"-rekin; elkarren arteko gutunak 1921ean argitaratu ziren. Irlandarren alde borrokatu zen, gogor kritikatu zuen britainiar gobernuaren bidegabekeria, eta irlandarrek nazio heroitzat goraipatu zuten. Azken urteetan osasuna galdu zuen: misantropiak jota zegoen, oroimena galdu zuen eta azkenerako erotu egin zen. n Idazlanak. An Account of the Battle Between the Ancient and Modern Books (1704, Liburu zaharren eta modernoen arteko gatazka), idazle klasikoen eta modernoen arteko eztabaidan, klasikoen alde agertzen zena; A Tale of a Tub (1704, Kupela baten historia), erlijioaren ustelkeriari buruzko satira; Description of the Morning (1710, Goizaren deskribapena) eta A Description of a City Shower (1710, Hiriko euri jasaren deskribapena), olerki satirikoak; Argument Against Abolishing Christianity (1708, Kristautasuna ezeztatzearen aurkako argudioa), Whig higikundearen aurkakoa; The Conduct of Allies (1711, Aliatuen jokabidea); Drapier's Letters (1724, Oihalgilearen gutunak), panfleto sutsua; Gulliver's Travels (1726, Gulliverren Bidaiak, Iñaki Mendigurenek euskarara itzulia); azken hau izarte zibilizatuaren aurkako satira gogor eta garratza da, bere libururik ezagunena eta garai hartan arrakasta handia izan zuena, bidaia eta abenturetako eleberrien moldean idatzia, eta bere nihilismo bortitzagatik haur literaturan klasiko bihurtu den maisu lana. A Modest Proposal for Preventing the Children of Poor People en Ireland from Being a Burden To Their Parents or Country (1729, Proposamen xumea Irlandako behartsuen seme-alabak gurasoen edo herrialdearen bizkar bizi ez daitezen), Irlandako pobrezia salatzeko haur behartsuak aberatsen janari gisa baliatzea ekonomilari baten hizkeran proposatzen zuen satira; Verses on the Death of Dr. Swift (1731, Swifth doktorearen heriotzari buruzko olerkiak).

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Picabia, Francis. Frantses margolaria, diseinatzailea eta idazlea (Paris, 1879 - Paris, 1953). Parisko Arte Ederretako Eskolan egin zituen ikasketak. 1903an egin zuen lehen erakusketa. 1909an hasi zen obra ez figuratiboak lantzen; bi urte geroago kubismorantz lerratu zen. Lehen Mundu Gerran dadaismoaren bultzatzaileetako bat izan zen; 1916an, Bartzelonan, 391 izeneko aldizkaria sortu zuen. Bizitzako azken urteetan surrealismorantz jo zuen. Obra nagusiak: Caoutchouc (1908), Paroxysme de la douleur, La Femme au monocle, Les Centimètres eta Cure-Dents. Idazlanei dagokienez, aipagarri dira Poèmes et dessins de la fille née sans mère (1918), Pensée sans langage (1919), Unique Eunuque (1920) eta Jesus-Christ Rastaquouère (1920).

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Pessoa, Fernando Antonio Nogueira. Portugaldar poeta (Lisboa, 1888 - Lisboa, 1935). Modernismoan izan zuen eragin handia zela eta, portugaldar literatura Europara zabaldu zuen. Hego Afrikako Durban hirian igaro zituen haurtzaroa eta gaztaroa, haren aita-ordea Portugalgo kontsula izan baitzen. Erraz ikasi zuen ingelesez, eta hizkuntza horretan idatzi zituen lehen poemak. 1905. urtean Lisboara itzuli zen, eta bertan merkataritza itzulpengintza hartu zuen lanbidetzat. Abangoardiazko aldizkarietan ere idatzi zuen garai haietan, batik bat bertako modernismoaren puntako aldizkaria zen Orpheu (1915) izenekoan. 1918. urtean hasi zen ingelesez idatziriko poema liburuak argitaratzen; portugesez ordea, ez zuen ezer argitaratu harik eta 1934. urtean arrakasta handirik izan ez zuen Mensagem liburua atera zuen arte. Hurrengo urtean, hil ondoren, bihurtu zen ospetsu, irudikatu zuen ametsezko mundu bitxia, bere alter ego gisa sortu zituen pertsonaiez (Alberto Caeiro, Ricardo Reis eta Alvaro de Campos izenekoak) aberasturikoa. Irudimenezko pertsonaia horien poesia lanak ikuspuntuari eta estiloari dagokionez bere izenaz idatziriko lanaren ondoan desberdin gertatzen diren arren, badute batasunik, nolabait Pessoaren nortasun desberdinak adierazten baitira pertsonaia bakoitzaren obraz. Bere lanetan aipagarrienak Poesias de Fernando Pessoa (1942), Poesias de Alvaro de Campos (1944), Poemas de Alberto Caeiro (1946), eta Odes de Ricardo Reis (1946) dira.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Wilde, Oscar. Poeta eta dramagilea, irlandarra jatorriz (Dublin, 1854 - Paris, 1900). Familia aberatsekoa zen; ikasketak Oxforden amaitu zituen, eta laster, edertasun, dotorezia eta arte hutsaz egiten zuen defentsagatik, Ingalaterrako idazle ospetsuena bihurtu zen. Aurrena Poemak argitaratu zuen (1881), ipuinak (The Happy Price and Other Tales; 1888, Printze alaia eta beste ipuin batzuk), kontakizunak (1891, Lord Arthur Saviles's Crime), saiakerak (Intentions) eta eleberri bakar bat, The Picture of Dorian Gray (1891, Dorian Grayren erretratua), gordina zela eta, eskandalu handia sortu zuena. Nolanahi ere, ez zuen galdu Londresko goi mailako jendearen artean zuen izena, eta hurrengo urteetan, ingeles komedia zaharkitua erabat berritu zuten hiru obra kaleratu zituen, umore eta ironia handikoak: Lady Windermere's Fan (1892, Lady Windermereren abanikoa), A Woman of No Importance (1893, Garrantzirik gabeko emakumea), eta ezagunena, The Importance of Being Earnest (1895, Serio izatearen garrantzia), ingeles aristokraziaren agerpen gupidagabea. Urte haietan idatzi zuen halaber drama bat frantsesez, Salomé, Sarah Bernhardek Parisen aurkeztu zuena (1893). Wilde homosexuala zen, eta Lord Alfred Douglas gaztearekin zituen harremanen salaketapean, kartzelan sartu zuten bi urterako. Han hasi zen Wilderen gainbehera. Beste obra bat ere idatzi zuen, Ballad of the Reading Gaol (1989, Reading-eko kartzelako balada), kartzelako bizitzaren gogorkeria salatzen duen deskripziko zirraragarria, bestalde, Lord Alfred Douglasi bidali zion gutun luze mingotsa, 1905. urtean De profundis izenaz argitaratua zen. Kartzelarik atera eta Frantziara aldegin zuen, izena aldatuta. Adiskide batzuek lagundu bazioten ere, bakardadean hil zen.

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

Twain, Mark. (Jaiotza izenez, Samuel Langhorne Clemens). Estatu Batuetako idazlea (Florida, Missouri, 1835 - Redding, Connecticut, 1910). Mississippi ibaiaren ondoko herriska batean bizi izan zen gaztetan eta 1847. urtean aita hil zitzaionetik lanbide asko izan zituen. Kazetari egin zen azkenik eta 1865. urtean, Mark Twain ezizenez, lehen narrazio liburu arrakastatsua kaleratu zuen: The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (Calaveras Konderriko igel saltokari ospetsua). Europan zehar ibili ondoren eta ironia handiko The Innocents Abroad (1869, Gizarajoak atzerrian) idatzi ondoren arrakasta handiko bi eleberri idatzi zituen: The Adventures of Tom Sawyer (1876, Tom Sawyer-en balentriak) eta The Adventures of Huckleberry Finn (1884, Huckleberry Finn-en balentriak). Life on the Mississippi (1883, Bizitza Mississippin) obran bezala gaztetako oroitzapenetan oinarritu zen arestian aipatutako bi eleberriak idazteko. The Prince and the Pauper (1881, Printzea eta eskalea, Josu Zabaletak euskarara itzulia) eta A Connecticut Yankee in King's Arthur Court (1889, Connecticut-eko Yanki bat Arturo erregearen gortean) eleberriak idatzi ondoren gizarte kritika sakona egin zuen Puddinhead Wilson (1894, Wilson txoriburua) obran. Finantza eta familia arazoak zirela eta giza izaerarekiko ezkortasun sakonean murgildu zen bere bizitzako azken urteetan eta ironia handiko obrak idatzi zituen: What is Man? (1906, Zer da gizakia?) eta The Mysterious Stranger (1916; Atzerritar misteriotsua).

[Idazleari buruzko informazio gehiago]

[Idazleari buruzko informazioa]

[Idazleari buruzko informazioa]