1882-02-02 / 1941-01-13
James Joyce
Joyce, James. Idazle irlandarra, ingelesez idazten zuena (Dublin, 1882 - Zurich, 1941). Familia katoliko abertzale batean sortua. Dublingo ikastetxe katoliko hoberenetan ikasi zuen, baina ama hil eta gero (1903), familiaren ekonomia egoerak behera egin zuen. 1904an Irlandatik alde egin zuen, eta oso gutxitan itzuli zen; Zurichen, Polan eta Triesten bizi izan zen. Lehen Mundu Gerra piztu zenean Triestetik alde egin beharrean gertatu zen eta, atzera, Zurichera jo zuen. Gerra bukatu eta, 1920an, Parisen bizi izan zen hogei urtez. Han ezagutu zituen, besteren artean, Valéry Larbaud, Aragon, Eluard, T.S. Eliot, Hemingway, Fitzgerald eta Beckett. Ikusmenarekin eta alabaren osasunarekin arazo larriak izan eta gero, 1940an gerra zetorrela eta, Zurichera itzuli zen berriz eta handik urte betera hil zen. Idazlanak. Olerki liburu batekin ezagutua izan zen lehenik Joyce, Chamber music (1907, Kamera musika). Beste olerki liburu bat argitaratu zuen 1927an, Poems penyeats (Sagar-poemak penike banatan). 1918an Joyceren antzerki lan bakarra agertu zen: Exiles (Atzerriratuak). Baina mailarik gorena prosan, eleberri eta kontakizun laburretan iritsi zuen. Ipuin bilduma bat eman zuen lehenik argitara, Dubliners (1914, Dublindarrak). Hamabost ipuin dira, Joycek "epifania" deitzen zituen inspirazio uneen inguruan antolatuak; lehen hirurak haurtzaroari buruzkoak dira, hurrengo laurak gazte garaiari buruzkoak, eta beste laurak heldutasunari eskainiak. 1916an A portrait of the artist as a young man (Artistaren gaztetako portreta) argitaratu zuen, bere lehen eleberria: Stephen Dedalus gaztearen bizitzaren kontakizun errealista da, Irlandako giro itogarritik alde egiteko ahaleginena; autobiografia kutsu handia du. Baina Joyceren lanik gogoangarriena Ulysses izeneko eleberri luzea eta trinkoa da, gaur egungo eleberrigintzaren oinarrian dagoena. 1914-1921 urteetan idatzi zuen, baina, liburu lizuna zela eta, arazoak izan zituen kaleratzeko; 1922an atera zen Parisen, eta Estatu Batuetan 1933 arte ez zen argitaratu. Ulysses-ek, 1904ko ekainaren 16an, Leopold Bloomen, bere emazte Mollyren eta Stephen Dedalusen ibilien eta pentsamenduen berri kontatzen du. Liburua Homeroren Odiseari jarraiki dago antolatua, bai gaietan, bai irudietan; hizkuntza, estilo, sinbolo eta ideia oparotasun nabarmen baten bitartez, bizitzaren ospakizun eta festa gertatzen da. Joyceren azken lana Finnegan's Wake izan zen (1939); hamazazpi urtez landu zuen, eta bertan muturreraino eraman zuen Ulysses-en hasitako esperimentu bidea; hori dela eta, oso irakur zaila gertatzen da.
Ulises
itzul.: Xabier Olarra
Igela, 2015
Ostatua
itzul.: Andres Urrutia
Idatz & Mintz-7, 1984
KRITIKAK
Ulises – Jose Luis Padron, Bilbao (2022-04)
Ulises – Anjel Lertxundi, Berria (2016-05-17)
Ulises – Edorta Jimenez, Deia (2016-03-12)
Dublindarrak – Felipe Juaristi, El Diario Vasco (2001-01-13)
Dublindarrak – Markos Zapiain, Euskaldunon Egunkaria (2000-05-27)
Dublindarrak – Javier Rojo, El Correo (2000-02-09)
Apirilak 23: Ahmadou Kourouma Independentzien eguzkiak Donostian
Apirilak 24: Annie Ernaux Emakume bat Orion
Apirilak 25: Olga Tokarczuk Erabili goldea hilen hezurren gainetik Gasteizen
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
itzul.: Amaia Apalauza
Bestiak Liburutegia
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
itzul.: Jonathan Lavilla / Javier Agirre
Aritz Galarraga
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Jon Jimenez
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)