Texto hau agertu zen lehen aldikotz 1869ko abuztuan Parisen. Alphonse Daudet-ren liburu famatu batetarik (Les Lettres de mon Moulin) atera dugu eta lan honen estilo samina idazlearen adierazgarria da.

      Bezouce, Redersan eta Jonquères, Nîmes eta Beaucaire-n arteko hiru herri dira. Haur denboran ezagutu zituen, bereziki Bezouce arras maite zuen (1844-1846 urteetan han egon zen).

 

 

      Nimes-tik itzultzean zen, uztail aratsalde batez. Bero sapa pisua egiten zuen. Ikus ahala urrun, bide xuria sutan jarria, olibondo baratze ta haizpeen artean, erraustua zen, zeru osoa betetzen zuen zilarrezko iguzki distirarik gabeko baten azpian. Ez zen itzal orbain bat ere, ez haize firfira izpirik. Aire beroaren ikara eta ttirritten kantu xorrotxa baizik, musika eroa, elkorgarria, denbora presatu batekin, argi daldara erraldoi horren soinua bera dirudiena... Bi oren basamortuaren erdian kurritzen nintzela eta, bat-batean, ene aintzinean, bideko errautsetik agertu zen etxe xuri andana bat. Hori zen San Bixente-ren trika-lekua: bost edo sei mas, borda teilatu gorridun luze batzuk, pikondo sorta batean urik gabeko aska bat, eta, herriaren puntan, han, bi ostatu haundi bisean bis, bidearen bi aldeetarik.

      Bi ostatu horien auzotasunak zerbait harrigarri zeukan. Alde batetik, etxalde haundi berri bat, biziz eta animazioz betea, ate guziak zabalik, kurriera aintzinean gelditua, berriki destelatu zaldiak hor, ketan, murruen itzal laburrean bidaiariak zalu-zalu edaten ari, korralea mando eta orgaz betea, karreatzaileak heietan jarriak freskuraren igurikan. Etxe barnean oihuak, sakreak, mahain gainetan ukamiloak, basoen klixkatzeak, billarraren arramantza, limonada buzunak jauzika eta, azantz hori gainditzen zuela, boz alegera, distirant bat, berinak ikara arazteraino kantatzen zuena:

 

            Margoton pollita

            Goiz goizik jeikita

            Hartu pitxar zilarra

            Ta urera joaki da...

 

      ... Pareko ostatua, aldiz, ixila eta abandonatua bezala zen. Belarra portalpean, leiho hautsiak, ate gainean gorosti abar bat dilingan, dena herdoildua, gandor zahar bat iduri, etxe sartzeko mailak bideko harriz kalatuak... Dena hain pobre, hain mesedegarri, non hor gelditzea hurrupa baten hartzeko zinez karitate egitea zen.

 

      Sartu eta, sala luze huts eta goibel bat, erridau gabeko hiru leiho handiek botatu argi itsugarriak oraino goibel eta hutsagotuak. Mahain maingu batzuk errautsak histu debaldetan utzi basoekin, billar zilatu bat bere lau taulierak eskale ontzien iduri eskainiak, divan hori bat, kontuar zaharra, hor lo zauden bero pisu eta kaltekor batean. Eta uliak! uliak! ez nituen inoiz hainbeste ikusi: tronaduran, berinari lotuak, basoetan, molkoka... Atea zabaldu nuelarik burrunba bat izan zen, hegal daldara bat, erle kofoin batean sartu banintz bezala.

      Salaren zolan, leiho ezkin baten artekan, berinaren kontra zutik emazte bat zegoen, kanpora begira arras okupatua. Bi aldiz deitu nion:

      —Hola! ostalersa!

      Erreposki itzuli zen, eta ikustera eman zautan laborari emazte aurpegi gaixo bat, zimurtua, arraildua, lur kolore, gure etxeetako emazte xaharrek dituzten dentela gorrizko xingola batzuen artetik. Alta bada ez zen emazte xahar bat, baina nigarrek dena zimeldua zuten.

      —Zer nahi duzu? galde egin zautan, begiak xukatuz.

      —Jarri ixtanpat eta zerbait edan.

      Begiratu zidan, biziki harritua, bere lekutik mugitu gabe, ulertzen ez balu bezala.

      —Ez ote da ostatu bat hemen?

      Emazteak hasperen batekin:

      —Ba... ostatu bat, nahi baduzu... Bainan zergatik ez zara bisean bisera joaten besteak bezala? Arras alegerago da...

      —Alegeregi neretako... Nahiago dut zure etxean egon.

      Eta, haren ihardespena igurikatu gabe, mahai batean jarri nintzen.

      Serioski mintzo nintzela segurtatua izan zelarik, ostalersa abiatu zen harat eta hunat aire arras okupatu batekin, tireta idekitzen, botoila mugitzen, baso xukatzen, uliak haizatzen... Zerbitzatzeko bidaiari hori gaitzeko gertakaria zela sendi zen. Noiztenka gizagaixoak, gelditu eta, burua hartzen zuen denetara heltzeaz etsitua balitz bezala.

      Gero, gibeleko barnera joaten zen, entzuten nuen gako lodi mugitzen, zerradura kitzikatzen, ogi ontziaren mian, ufatzen, errauts kentzen, azieta garbitzen. Noizbehinka, hasperen handi bat, gaizki gorde hipako bat...

      Holako jokoa oren laurden batez eraman ondoan, ene aintzinean nituen mahats idortu azietatra bat, Beaucaire-ko ogi zahar bat harri gorria bezain gogorra eta minata botoila bat.

      —Zerbitzatua zara, erran zuen kreatura bitxiak eta fitexko leiho aintzineko bere lekura joan zen.

 

      Edaten ari nintzela eta, mintza araztera entsaiatu nintzen.

      —Ez zaizu jende handirik maiz heldu, alez, gaixo anderea?

      —O! ez, jauna, nehoiz nehor... Bakarrik ginelarik hemen, besterik zen: trika-lekua genuen, ihiztari otruntzak ahate basen garaian, karroak urte guzian... Bainan auzoak hor jarri zitzaizkigun pundutik, dena galdu dugu... Jendeak parerat joan nahiago du... Gure etxean, tristeegi dela diote. Gauza da etxea ez dela hain laketa. Ez naiz ederra, sukarrak ditut, ene bi alabañoak hil zaizkit... Han, dena besterik da, beti irriz ari dira. Arlesianosa batek du ostatua, emazte eder bat, dentelekin eta, hiru itzulizko urrezko gatina bat lepoan. Gidariak, bere maitalea denak, kurriera ekartzen dio. Horren gainera, ganbaretako neska lausengatzaile meta bat... Horrenbesterekin ba daukala praktika! Bezouce, Redersan eta Jonquères-ko gazteri guzia hor du. Karreatzaileek bihurgune bat egiten dute haren etxetik pasatzeko... Ni, hemen egoten naiz egun guzia, nehor gabe, emeki erretzen ari.

      Horren erraiten ari zen boz galdu batekin, kasurik eman gabe, kopeta beti berinaren kontra zapaturik. Bazen dudarik gabe pareko ostatuan zerbait kezkatzen zuena.

      Bat-batean, bideko bestaldean, mugimendu handi bat gertatu. Kurriera, errautsaren erdian, bidera ateratzen hasten zen. Entzuten ziren azote kolpeak, postilunaren harrabotsak, ateraino lasterka jin neskak oihuka ari:

      —Adiusias!... adiusias!... eta horren guziaren gainetik lehenxagoko boz ikaragarria sekulan baino azkarrago ari:

 

            Hartu pitxar zilarra

            Ta urera joaki da

            Heltzen ikusi ez ditun

            Harmadako hiru zaldun...

 

      ... Boz horrekin, ostalersa, gorputz guziarekin ikaratu zen eta niregana itzuliz:

      —Aditzen duzu? erran zidan ahapetik, ene senarra da... Ez dea hala ongi kantatzen duela?

      Begiratu nion, harritua.

      —Nolaz? zure senarra!... Harat doa hura ere?

      Orduan hura, aire bihotz-erdiratu batekin, bainan eztitasun handiz:

      —Zer nahi duzu, jauna? Gizonak hola dira, ez dute nigar egiten ikustea maite, eta ni beti nigarrez ari naiz alabattoak hil geroztik... Eta gero, sekulan nehor ez duen barraka handi hau hain triste da... Orduan, sobera eneatzen delarik, ene gaixo Jose edatera doa bisean bis, eta nola boz eder bat duen, arlesianosak kanta arazten du. Xo!... horra berriz hasten dela.

      Eta, ikaran, eskuak aintzinean, oraino itsusiagoa bilaka arazten zuten negar malkoekin, hor zen, gogo-erautzian bezala leiho aintzinean arlesianosarentzat kantuz ari zen bere Jose-ren entzuten:

 

            Lehenak erran dio ta

            Egun on eder pollita...