Agur eta zorte on
Grace Paley

1959
euskaratzailea: Jasone Larrinaga
armiarma.eus, 2013

 

     Arrakasta handia neukan giro batzuetan, dio izeko Rosek. Ez nengoen argalago orduan, baina haragia gogorragoa neukan. Bihar edo etzi, Lillie, ez harritu, aldaketa Jaungoikoaren ekintza da. Inor ez da libratzen. Zure amaren moduko pertsona bat baino ez da hain lasai bizi, ez da konturatzen atzealdea handi-handi egiten ari zaiola eta hogeita hamar urte daramatza kanarioarentzat abesten. Nork entzuten dio? Aita dendan dago, zuk eta Seymour-ek zuengan baino ez duzue pentsatzen. Eta garbi-garbi dagoen sukaldean dago bera, norbaitek hitz goxoren bat esateko zain, eta “Rosie gaixoa” pentsatzen du...

     Rosie gaixoa! Nire ahizpa txikiak bizitasun gehiago baleuka jakingo luke nire bihotza sentimenduen unibertsitatea dela eta nire kortsearen eta nire artean hainbeste informazio dagoela non bere ezkondutako bizitza osoa haurtzaindegia besterik ez den.

     Gaur egun hoteletan bizi naiz beti, hiriko beheko edo goiko aldean. Nork behar du apartamentu bat neskame bat bezala bizitzeko, hautsak kentzeko trapu bat eskuan eta doministikuka? Oso ondo konpontzen naiz zerbitzari-laguntzaileekin, etxean egotea baino askoz interesgarriagoa da, mota guztietako jendea, pertsona bakoitza bere arrazoiekin...

     Eta nire arrazoia da, Lillie, duela denbora asko ugazabandreari esan niola, “Andrea, ezin badut leihoaren ondoan lanik egin, ezin dut lanik egin”. “Ezin baduzu lanik egin, neskatxa”, esan zuen adeitasunez, “zoaz kaleko izkinara”. Eta horrela geratu nintzen lanik gabe arropa dendan.

     Nire hurrengo lanerako iragarki bati erantzun nion, honela zioen: “Neska gazte eta dotorea, erdi-mailako soldata, kultur erakundea”. Tranbian joan nintzen helbide hartara, Bigarren Etorbideko Arte Errusiarreko Antzokia zen. Yiddish-ez idatzitako lanik onenak baino ez zituzten antzezten. Txartel-saltzaile bat behar zuten, ni bezalako norbait, jendea gustatzen zaiona baina lotsagabekoekin zorrotza dena. Elkarrizketa egin zidan gizona administratzailea zen, tipo xelebrea.

     Berehala esan zidan: “Rosie Lieber, gorpuzkera marduleko emakumea zara gero!”.

     “Mota guztietako jendea behar da, Krimberg jauna”.

     “Ez txarto ulertu, neskatila”, esan zuen. “Ulertzen dut, ulertzen dut. Aurretik eta atzetik ezer ez daukan emakume gazte baten odola oso lanpetuta dago bere behatzak eta atzamar puntak berotzen, eta ez dauka astirik gehien behar den lekuetatik zirkulatzeko”.

     Mundu guztiari gustatzen zaio adeitasuna. Hauxe esan nion: “Ez zaitez izan lotsagabea nirekin, Krimberg jauna, eta tratu on bat egingo dugu”.

     Halaxe egin genuen: Bederatzi dolar astean, katilu bat te gauero, doako sarrera bat astero amarentzat, eta entseguak ikustera joan nintekeen nik nahi nuenean.

     Nire lehen bederatzi dolarrak dendariaren eskuetan zeuden, aurrera joateko prest, eta Krimberg jaunak esan zidan, “Rosie, gizon bat dago hemen, antzoki bikain honetako kidea da, eta zu ezagutu nahi zaitu. Zalantza barik, zure begi marroi handiek zirrara eragin diote”.

     Eta nor zen, Lillie? Entzun ondo, nire begien aurrean Volodya Vlashkin zegoen, garai hartan jendeak Bigarren Etorbideko Valentino esaten ziona. Begiratu egin nion eta neure buruari esan nion: Non hazi da hainbeste mutiko judu bat? “Kiev-eko aldirietan”, esan zidan.

     Zelan? “Amak bularra eman zidan sei urte izan nituen arte. Holako osasuna zeukan herrixkako mutiko bakarra nintzen”.

     “Jainkoa, Vlashkin, sei urtera arte! Gari birrindua edukiko zuen, ez bularrak, emakume gaixoa”.

     “Nire ama ederra zen”, esan zuen. “Bere begiak izarrak bezalakoak ziren”.

     Zelako modua bere burua adierazteko! Negar-malkoak eragiten zizkizun.

     Aurkezpen horren ondoren, Vlashkinek Krimbergeri esan zion: “Nork dauka pertsona gazte hau kaiola batean ezkutatzearen errua?”.

     “Hortxe saltzen ditu txartelak saltzaileak”.

     “Hori da, David, zoaz barrura eta saldu txartelak ordu erdiz. Ideia batzuk dauzkat neska honen eta konpainia honen etorkizunari buruz. Zoaz, David, izan formala. Eta zu, Lieber andereñoa, mesedez, Feinberg-era joatea proposatzen dizut, tea hartzera. Entseguak luzeak dira. Pertsona atseginekin atsedenaldi lasaiak egitea gustatzen zait”.

     Orduan Feinberg delako taberna hartara eraman ninduen, izkinan buelta emanda zegoen, hungariarrez betetako lekua, zarata burrunbatsua zegoen. Atzeko egongelan Vlashkinentzako mahai berezi bat zegoen. Ugazabandreak hauxe bordatu zuen mahai-zapian: “Vlashkinek hemen bazkaltzen du”. Edalontzi bat te isilean hustu genuen, egarri ginen-eta, eta azkenean zer esango nuen erabaki nuen.

     “Vlashkin jauna, duela aste pare bat ikusi zintudan, hemen beharrean hasi baino lehen, Antxeta lanean. Sinetsi egidazu, ni neska hura izan izan banintz, gazte burgesari begiratu ere ez nion egingo. Antzezlanetik kendu lezakete, bai. Zelan ipini zintzaketen Txekhovek bera eta zu lan berean, ezin dut ulertu”.

     “Gustatu nintzaizun?” galdetu zidan, nire eskua hartuz eta eztiki laztanduz. “Hara, hara, jende gazteak oraindik atsegin nau... eta, antzerkia ere gustatzen al zaizu? Ondo. Eta zuk, Rose, badakizu oso esku polita daukazula, beroa ukitzean, azal leunarekin, esadazu, zergatik daramazu zapi hori lepoan? Zure idun gazte-gaztea estali baino ez duzu egiten. Hauek ez dira antzinako garaiak, umea, lotsaz bizitzeko”.

     “Nor lotsatzen da?” esan nuen, eta zapia kendu nuen. Baina eskua berehala jarri zen zapiaren lekuan, zeren egia esan, antzinako garaiak ziren eta nire izaeraren ondorioz edozerengatik urtzen nintzen lotsatuta.

     “Hartu te gehiago, laztana”.

     “Ez, eskerrik asko, samovar baten moduan nago jadanik”.

     “Dorfmann!” oihukatu zuen errege bat bezala. “Ekarri Seltz-ura izotzarekin neskatxa honi!”.

     Hurrengo asteetan Vlashkin pertsona modura gero eta hobeto ezagutzeko pribilegioa izan nuen, bai eta bere lanbidean ikusteko aukera ere. Udagoiena zen. Antzokia jendez beterik zegoen, atzera eta aurrera. Amaierarik gabeko entseguak. Antxeta lanak ikusleak galdu zituenean Istanbuleko saltzailea antzeztu zuten, arrakasta handia izan zen.

     Hemen andrazkoak zoratu egin ziren. Estreinaldiko gauean, lehen agerraldian, emakume bat (alarguna zen edo senarrak lan gehiegi egiten zuen) txaloka eta abesten hasi zen, “Ai, ai, Vlashkin”. Berehala zalaparta itzela sortu zen eta aktoreek antzezpena geratu behar izan zuten. Vlashkinek pauso bat eman zuen aurrerantz. Baina ez zeukan Vlashkinen itxurarik... gizon gazte bat zen ile beltz-beltzarekin, oin geldiezinen gainean bizkor, aho trebeduna. Mende erdi geroago antzezlanaren amaieran berriro atera zen, oraingoan filosofo ileurdina zen, bizitza liburuen bidez bakarrik ezagutzen duena, eskuak seta bezain leunak... Negar egin nuen ni nor nintzen pentsatu nuenean —inor ez— eta hura bezalako gizon batek niregatik interesa erakuts zezakeela.

     Orduan soldata apur bat igo zidaten, Vlashkinek nire aldeko gauza onen bat esan zuelako, eta gaueko berrogeita hamar zentabogatik agerraldi jendetsu baten parte izateko plazera eskaini zidaten lehengusu‑lehengusinekin, ezkonsenideekin eta gaztetxo antzerkizaleekin eta, Vlashkinek gauero ikusten zituen moduan, ehunka aurpegi zurbil ikusten nituen, haren sentimenduen zain, gero barre egiteko edo buruak tristuraz makurtzeko.

     Amari agur esateko egun tristea heldu zen. Vlashkinek lagundu zidan antzokitik gertu eta nahiko ondo zegoen gela bat lortzen, askeago egoteko. Era berean, nire ohiz kanpoko lagunak leku bat izango luke antzokiko aldageletako zaratatik urrun atseden hartzeko. Amak negar eta negar egiten zuen. “Orain bizitza beste modu batekoa da, ama”, esan nion. “Gainera, maitasunagatik egiten dut”.

     “Zu! Zu, ez zara ezer, zulo usteldua gazta zati batean besterik ez, hau bizitza dela esaten ari zara?” oihu egin zuen.

     Oso irainduta, alde egin nuen. Baina izaera onekoa naiz —badakizu lodiok horrelakoak garela—, atsegina naiz, eta neure buruari esan nion, ama koitadua... Egia da nik baino gehiago zekiela bizitzari buruz. Gustatzen ez zitzaion gizon batekin ezkondu zen, gaixorik zegoen gizona, bere arima Jaungoikoak irentsi zuena. Ez zen inoiz garbitzen. Usain desatsegina zeukan. Bere haginak erori egin ziren, bere ilea joan egin zen, txikiagotu egin zen, apurka-apurka zimeldu egin zen eta, agur eta zorte on! joan egin zen eta ama eskailerapeko gutunontzira argiaren fakturaren bila joaten zenean baino ez zen berataz gogoratzen. Bera oroitzeko eta gizateriari zor zaion errespetuz, maitasunagatik bizitzea erabaki nuen.

     Ez barrerik egin, ume ezjakin hori.

     Niretzat erraza izan zela uste duzu? Amari zertxobait eman behar nion. Ruthie eta zure aita elkarrekin ari ziren aurrezten arropa zuriak eta aizto eta sardexka pare bat erosteko. Goizetan destajuan egin behar nuen lan bakarrik bizi nahi banuen. Eta loreak egiten nituen. Bazkaltzeko ordua baino lehen, egunero lorategi bat hazten zen nire mahai gainean.

     Horixe zen nire independentzia, Lillie maitea, loratu egiten zen baina ez zeukan sustrairik eta paperezko aurpegia zeukan.

     Bitartean, Krimberg ere nire atzetik zebilen. Zalantza barik, Vlashkinen arrakasta ikusita, pentsatu zuen, “Hara, ireki sesamo...”. Konpainiako beste batzuek gauza bera egin zuten. Urte haietan hauek ibili ziren nire atzetik: Krimberg aipatu dut. Carl Zimmer, gazte inozoen paperak egiten zituen ileorde batekin. Charlie Peel, nahaste honetan txiripaz erori zen kristaua, dekoratu ederrak egiten zituen. “Berezko sena dauka koloreetarako”, esaten zuen Vlashkinek, beti hitz egokiekin.

     Hau guztia azaltzen dizut ikus dezazun zure izeko potoloa ez zegoela bakardadean zoratuta. Urte zaratatsu haietan nire lagunak pertsona interesgarriak ziren eta gaztea nintzelako eta entzule bikaina nintzelako miresten ninduten.

     Emakumezko aktoreak —Raisele, Marya, Esther Leopold— etorkizunean baino ez zeuden interesatuta. Haien atzetik zebiltzan gizon aberatsak, ekoizleak eta jantzigintzako enpresaburu guztiak; haien iragana txortaldi luze bat zen, eta etorkizuna zakil bat aurkitu beharra.

     Azkenean, nire sotiltasuna ahoan ezin gorde izan nuen eguna heldu zen. Esan nion: “Vlashkin, txoritxo batek esan dit emaztea, umeak eta gainerako guztiak dauzkazula”.

     “Egia da, ez dut gezurrik esaten. Ez dut plantarik egiten”.

     “Hori ez da kontua. Zelakoa da zure emaztea? Galdetzeak min ematen dit, baina esadazu, Vlashkin... gizonen bizitza ez dut oso ondo ulertzen”.

     “Neskato, ehun aldiz esan dizut, gela txiki hau nire espiritu artegaren komentua da. Hona etortzen naiz zure babesleku xalora, bizitza estugarri baten erdian nire arima berritzera”.

     “Ai, Vlashkin, benetan, benetan, nor da zure emaztea?”.

     “Rosie, erdi-mailako klaseko emakume ona da, ama ona nire umeentzat, hiru ume, denak neskak, sukaldari ona da, polita zen gaztetan, orain ez da gaztea. Ikusten duzu, zintzoago egin al dezaket berba? Nire arima zure esku uzten dut, laztana”.

     Hilabete batzuk geroago, Errusiako Artisten Klubeko Urteberri-eguneko dantzaldian ezagutu nuen Vlashkin andrea. Ile beltza zeukan motots batean lotuta, garondoaren parean; tente eta harro zegoen. Mahai txiki batean eseri zen eta ahots sakon batekin hitz egiten zuen une batean solasean aritu nahi zuten guztiekin. Bere yiddisha ezin hobea zen, hitz bakoitza bitxi berezi baten modura zizelkatuta. Begiratu egin nion. Mundu guztiari erreparatzen zion moduan erreparatu zidan niri, Natibitate-goiza bezain hotz. Gero nekatu egin zen. Vlashkinek taxi bati deitu zion eta inoiz ez nuen emakume hura berriro ikusi. Gaixoa, ez zekien oholtza berean geundela. Pozoia nintzen bere papererako, baina ez zen jabetu.

     Geroago gau hartan, nire atearen aurrean, hauxe esan nion Vlashkineri, “Bukatu da. Hau ez da niretzat. Kokoteraino nago. Ez naiz familia bat apurtzen duten horietakoa”.

     “Neska”, esan zuen, “ez izan inozoa”.

     “Ez, ez, agur, zorte on”, esan nuen nik. “Benetan diotsut”.

     Orduan astebeteko oporrak hartu eta amarekin pasatu nituen. Armairu guztiak garbitu eta hormak igurtzi nituen pintura erori arte. Ama oso esker oneko zegoen, baina bere bizitza latzak esanarazi zion, “Orain bukaera ikus dezakegu. Eskeko baten moduan bizi bazara, azkenean erotu egiten zara”.

     Egun batzuk geroago nire betiko bizimodura itzuli nintzen. Vlashkinek eta biok elkar ikusten genuenean egun on eta agur baino ez genuen esaten, eta gero urte triste batzuen ondoren, buruarekin esaten genuen agur, “Bai, bai, badakit nor zaren” esango bagenu bezala.

     Bitartean, gudu-zelaian estrategia aldatu zen. Zure amak eta amamak mutilak ekartzen zituzten etxera. Zure aitak anaia bat zeukan, Ruben, ez duzu inoiz ikusi. Morrosko serioa zen, idealista peto-petoa. “Rosie, bizitza berria eskaintzen dizut, handia, askea, zoriontsua eta ohiz kanpokoa”. “Zelan?”. “Nirekin, Palestinako hareak altxatu eta nazio bat eraikiko dugu. Horixe da etorkizuneko lurra judu garenontzat”. “Kar-kar, Ruben, bihar bertan joango naiz”. “Rosie!” esan zidan Rubenek. “Zu bezalako emakume indartsuak behar ditugu, amak eta nekazariak behar ditugu”. “Ez nauzu engainatuko, Ruben, zuek behar duzuena zaldi pertxeroiak dira. Baina horretarako diru gehiago behar duzue”. “Ez zait zure jarrera gustatzen, Rose”. “Bada, zoaz eta ugaldu. Agur”.

     Beste morroi bat: Yonkel Gurstein, gazte normala, dotore jantzita, izaera urduriarekin. Egun haietan —atzo bertan izan dela iruditzen zait— neska gazteen barruko arropak gotorlekuak bezalakoak ziren. Berak segundotan irekitzen zituen. Non praktikatzen zuen, mutil judua izanik? Gaur egun errazagoa dela suposatzen dut, ezta Lillie? Jainkoarren, ez dizut ezer galdetu, sentibera zara gero...

     Tira, honezkero zuk zeuk ere badakizu, edozer eginda ere, bizitza ez da geratzen. Gehienez ere, une batez eseri eta amets egiten du.

     Gazte inozo horiei guztiei “ez, ez, ez” esaten ari nintzen bitartean, Vlashkin Europara joan zen eta bira bat egin zuen denboraldi batzuetan... Mosku, Praga, Londres, bai eta Berlin ere, leku pesimista jadanik. Itzuli zenean liburu bat idatzi zuen, gaur ere liburutegian aurki dezakezu, Aktore judua atzerrian. Noizbait nire urte bakartiei buruzko interes nahikoa badaukazu, irakur dezakezu. Gizon haren ezaugarriak ikusiko dituzu liburuan. Ez, ez, ni ez nau aipatzen. Azken finean, nor naiz ni?

     Liburua argitaratu zenean kalean gelditu nuen, zoriontzeko. Baina ez naiz gezurtia eta adierazi nion zati askotan berekoia zela. Kritikariek ere antzeko gauzaren bat esan zuten.

     “Erraza da hitz egitea”, erantzun zidan Vlashkinek. “Baina nortzuk dira kritikariak? Esadazu, sortzaileak al dira? Gainera”, jarraitu zuen, “badago lerro bat Ingalaterrako historia bikainari buruzko Shakespeare-n antzezlan batean. Honela dio, 'Nork bere burua maitatzea, jauna, ez da nork bere burua ez zaintzea bezain bekatu lotsagarria'. Ideia hori gaur egun ere agertzen da Freuden jarraitzaile moralistengan... Rosie, entzuten ari zara? Galdera bat egin didazu. Eta, aizu, oso itxura ona daukazu. Zergatik ez daramazu ezkontza-eraztunik?”.

     Negarrez bukatu nuen elkarrizketa hura. Baina kaleko solasaldi hark eztabaida gehiagorako bide zoriontsu bat ireki zuen. Gauza askotaz ... Adibidez, zuzendaritzak —ikuspegi estukoa— ez zion ematen gizon gazteen paperik. Ergelak! Ba al zegoen gizon gazteagorik bizitzari buruzko ezagutza nahikorik zeukana bera bezain gaztea izateko?

     “Rosie, Rosie”, esan zidan egun batean, “arrosa-koloreko zure masailetan dagoen erlojuan ikusten dut hogeita hamar urte beteta edukiko dituzula”.

     “Erlojuaren orratzak atzeratuta dabiltza, Vlashkin. Eguenean zortzi bete nituen hogeita hamalau”.

     “Benetan? Rosie, kezkatuta naukazu. Pentsatuta neukan zurekin hitz egitea. Denbora alferrik galtzen ari zara. Ulertzen duzu? Emakume batek ez luke denborarik galdu behar”.

     “Ai, Vlashkin. Nire laguna bazara, esadazu, zer da denbora?”.

     Ez zeukan erantzunik horretarako eta harrituta begiratu ninduen. Hala ere, 94. kaleko nire apartamentu berrira joan ginen, ezti-goxotan baina antzinako abiadurarik gabe. Hormetan betiko koadroak zeuden, denak Vlashkinenak, baina orain dena zegoen gorriz eta beltzez pintatuta, oso modernoa, eta tapizatu berriarekin.

     Orain urte batzuk konpainia bikain hartako beste kide batek idatzitako liburu bat argitaratu zen, emakumezko aktore batek, ingelesa oso ondo ikasi zuena eta gero hiriko goiko aldera joan zena, Marya Kavkaz, eta bertan Vlashkini buruzko gauza batzuk esaten ditu. Adibidez, bere maitalea izan zela hamaika urtez, ez dauka lotsarik hori idazteko. Vlashkinenganako, bere emazte eta umeenganako errespeturik gabe, edo kontu horretan sentimenduren bat izan lezaketen pertsonenganako errespeturik gabe.

     Tira, Lillie, ez harritu. Horri bizitzako gertakaria esaten zaio. Aktore baten arimak diamante bat bezalakoa izan behar du. Zenbat eta alde gehiago izan distiratsuagoa da haren izena. Laztana, zalantzarik gabe gizon bat maitatuko duzu eta harekin ezkonduko zara eta ume pare bat edukiko duzu eta betiko izango zara zoriontsu, nekatuta hiltzen zaren arte. Gure moduko pertsona batek ez du hori baino gehiago jakin behar. Baina Volodya Vlashkin bezalako artista handi batek... oholtzan ondo aritzeko, praktikatu egin behar du. Orain ulertzen dut, berarentzat bizitza entsegu bat bezalakoa da.

     Neuk ere, Aitaginarreba lanean ikusi nuenean —adineko gizon bat neskato gazte eta polit batekin maiteminduta, semearen emaztea, Raisele Maisel aktoreak egiten zuena— negar egin nuen. Neska hari esaten zizkion gauzak, ahopeka esaten zizkion gozotasunak, sentimendu horiek guztiak aurpegian islatzen ziren modua... Lillie, esperientzia horiek nirekin izan zituen. Hitzak ere berberak ziren. Imajinatu zeinen harro nengoen.

     Eta, apurka-apurka, istorioa bukaerara iristen da.

     Amaren aurpegian ikusi nuen lehenengoz, denboraren idazkera zirriborrotsua bere masailetan gora eta behera, bekokian alde batera eta bestera. Ume batek ere irakur zezakeen, zaharra, zaharra, zaharra, zioen. Baina bihotzean min handiagoa eman zidan errealitate horiek Vlashkinen aurpegiera ederrean urratuta ikusteak.

     Lehenik konpainia desegin zen. Antzokia itxi egin zuten. Esther Leopold hil egin zen, zaharraren zaharrez. Krimbergeri bihotzekoak eman zion. Marya Broadway-ra joan zen. Eta Raiselek izena aldatu, Roslyn jarri zuen eta arrakasta handia lortu zuen filmetan paper komikoak egiten. Vlahskin bera erretiratu egin zen, ez zeukan nora joanik. Egunkarian esan zuten, “berdinik gabeko aktorea, bere memoriak idatziko ditu eta bere azken urteak familiaren magalean igaroko ditu iloba koskorren artean, emazte maitekorraren kutunak”.

     Tira, hori kazetaritza da.

     Ohorezko afari handi bat antolatu genion. Afari horretan esan nion, azkenekoz, uste dut, “Agur, lagun maitea, nire bizitzako topikoa, banandu egin behar dugu”. Eta neure buruari gehiago esan nion: Bukatu da. Hauxe da zure ohe bakartia. Emakume lodi eta berrogeita hamar urtetik gorakoa esaten dena. Zeuk bakarrik egin duzu. Gero, ohe bakarti horretatik hain bakartia ez den beste batera eroriko zara, milioi bat hezur dauzkana.

     Eta zer gertatu da orain? Lillie, ezetz asmatu!

     Joan den astean, barruko arropak konketan garbitzen ari nintzen eta telefonoak jo zuen. “Barkatu, Rose Lieber zara, Arte Errusiarreko Antzokiarekin harremana izan zuena?”.

     “Neu naiz”.

     “Hara, hara, zelan zaude, Rose? Vlashkin naiz”.

     “Vlashkin! Volodya Vlashkin?”.

     “Bai horixe. Zelan zaude, Rose?”.

     “Bizirik, Vlashkin, eskerrik asko”.

     “Ondo zaude? Benetan, Rose? Osasunez ondo zaude? Lanean al zabiltza?”.

     “Nire osasuna, garraiatu behar duen pisua kontuan hartuta, primerakoa da. Hasi nintzen lekuan daramatzat urte batzuk, arropa dendan”.

     “Oso interesgarria”.

     “Entzun, Vlashkin, esadazu egia, zer daukazu buruan?”.

     “Buruan? Rosie, aspaldiko lagun baten bila nabil, egun zoriontsuagoetan nirekin egon zen adiskide maitetsua. Eta gainera, nire egoera aldatu egin da. Erretiratuta nago, badakizu. Eta gizon askea naiz”.

     “Zer? Zer esan nahi duzu?”.

     “Vlashkin andrea nitaz dibortziatuko da”.

     “Zer gertatu zaio? Zurrutean-edo hasi zara tristuragatik?”.

     “Adulterioagatik dibortziatuko da”.

     “Baina, Vlashkin, barkatu iezadazu, ez zaitez mindu, baina hamazazpi urte, hamazortzi agian, egon zinen nirekin, eta niretzat ere, kopla haiek guztiak —liluramenduak eta amets txar haiek— gehien bat elkarrizketaren plazeragatik izan ziren, ez besterik.

     “Esan nion hori guztia. Laztana, esan nion, nire sasoia igaro da, odola hezurrak bezain lehortuta daukat. Gertatzen dena da, Rosie, ez dagoela ohituta egun osoan gizon bat inguruan edukitzera, egunkarietatik gure garaiko gertaera garrantzitsuenak ozen irakurtzen, gosariaren zain, bazkariaren zain. Eta zoratu egiten da egunak pasatu ahala. Gauetan, emakume amorratu batek ateratzen dit afaria. Azken berrogeita hamar urteotako informazioa dauka nire zopa ontzeko. Seguru aski Judas bat zegoen antzokian, egunero “Vlashkin, Vlashkin, Vlashkin...” esaten zuena, eta nire bihotza haren irribarreekin funtzionatzen zuen bitartean bera telefonoan zegoen nire emazteari jakingarriak pasatzen”.

     “Oso amaiera inozoa da hori, Volodya, istorio alai batentzat. Zer plan daukazu?”.

     “Lehenik eta behin, nirekin afaldu eta antzerkira joan nahi duzu? Hiriko goiko aldean, noski. Horren ondoren... aspaldiko lagunak gara. Dirua daukat gastatzeko. Zure bihotzak nahi duena. Beste batzuk belarra bezalakoak dira, denboraren ipar-haizeak haien bihotzak moztu ditu. Zutaz, Rosie, adeitasuna baino ez dut gogoratzen. Emakume batek gizon batentzat izan behar lukeena, horixe zinen niretzat. Uste duzu, Rosie, gure moduko adiskide pare batek ondo pasatzeko aukera daukatela mundu honetako gauza materialen artean?”.

     Erantzuna, Lillie, berehala eman nuen. “Bai, bai, zatoz”, esan nion. “Telefonogunearen ondoko gelan nago, hitz egin behar dugu”.

     Gau hartan eta asteko gau guztietan etorri zen, bere bizitza luzeari buruz egin genuen berba. Adina gorabehera, gizon xarmangarria zen oraindik. Eta gizonek egiten duten moduan, bere adinean ere, kalterik jaso barik ateratzen ahalegindu zen.

     “Entzun, Rosie”, esan zidan lehengo egunean. “Ia mende erdi egon naiz emaztearekin ezkonduta, konturatzen zara? Eta zertarako balio izan du? Begira zenbat samintasun. Zenbat eta gehiago pentsatu, orduan eta konbentzituago nago inozoak izango ginatekeela ezkonduko bagina”.

     “Volodya Vlashkin”, esan nion argi eta garbi, “gaztea nintzenean zure bizkar hotza berotu nuen gau askotan, eta ez nizun galderarik egin. Zeuk onartu duzu, ez nizun ezer eskatu. Bihozbera nintzen. Ez nuen nahi Rosie Lieber, familien apurtzaile deitzea. Baina orain, Vlashkin, gizon askea zara. Zelan eska diezadakezu zurekin joateko trenetan eta hotel arrotzetan egoteko, amerikarren artean, zure emaztea izan gabe? Lotsatuta egon behar zenuke”.

     Eta orain, Lillie laztana, kontatu istorio hau zure amari zure ezpain gazteekin. Nik esaten diodanari ez dio kasurik egiten. Oihu baino ez du egiten, “Zorabiatzen ari naiz! Zorabiatzen ari naiz!”. Esaiozu azken batean senarra izango dudala eta emakume batek, mundu guztiak daki hori, gutxienez senar bat izan beharko luke istorioa bukatu baino lehen.

     Jainkoarren, berandu nabil. Emadazu musu bat. Azken finean, hazi txiki bat zinenetik hazten ikusi zaitut. Opadazu zortea nire ezkontzaren egunean. Opadazu bizitza luze eta zoriontsua. Maitasunezko urte ugari. Besarkatu amama, esaiozu izeko Rosen partez, agur eta zorte on.

 

Agur eta zorte on
Grace Paley

1959
euskaratzailea: Jasone Larrinaga
armiarma.eus, 2013