Koronelak nire puntualtasuna goratu du:

      — Alemanak bezain zorrotza zara —dio.

      — Edo ingelesak bezain zorrotza.

      Koronelak alemana du abizena.

      Gorputz handia du, urdindua ilea, aurpegi zabalekoa da, beltzarana.

      — Irakurri ditut zure gauzak. Zorionak.

      Bi baso whiski atera artean aletu du, nahi gabe bezala, hogei urte daramala informazio zerbitzuetan, filosofia eta letrak ikasia dela, eta artearekiko ere, jakin-mina duela. Ez du ezer nabarmendu, garbi utzi nahi du non ibil gaitezkeen, besterik ez, biontzako eremu lauso bat.

      Hamargarren solairuko leiho zabaletik hiria ikusten da arratsaldean, ibai ertzeko argi margulak. Hemendik erraza da, une batez bada ere, Buenos Aires maitatzea. Baina ez gaitu hona bildu maitasun manera bururagarri batek.

      Berak izen batzuk nahi ditu, beharbada nik dauzkadan paperak.

      Ni hildako baten bila nabil, toki bat mapan. Oraindik ez da bilatze bat, fantasia bat baizik: inoren ustetan inoiz burura zekidakeen fantasia gaixo bat.

      Egunen batean (etortzen zait suak hartzen nauenean) bila joango natzaio. Ez da ezer niretzat, eta hala ere, bere heriotzaren misterioaren atzetik abiatuko naiz, jakizu nongo hilerriren batean astiro usteltzen ari den hondarren atzetik. Aurkitzen badut, sumin, izu eta maitasun hondoratuzko olatu handi freskoak harrotuko dira, olatu indartsu mendekariak, eta une batez ez naiz bakarrik sentituko, ez dut neure burua ikusiko itzal mingots, ahaztu, beheratu bat bezala.

      Koronelak badaki non dagoen.

      Erraztasunez dabil altzari hanpatuen arteko etxebizitzan, brontzez eta boliz hornitua du, Meissen-eko eta Canton-eko platerez. Irribarrea loratu zait gezurretako Jongkind-aren, zalantzazko Figari-aren aurrean. Jongkindak nork egiten dituen esango banio jarriko lukeen aurpegikera datorkit une batez, baina whiskia loratzen diot.

      Kartsu edaten du, osasuntsu, gogotsu, alaitasunez, harrokeriaz, erdeinuz. Esku guriek edontziari astiro eragiten diotela, etengabean mudatzen zaio aurpegia.

      — Paper horiek —dio.

      Begiratu egin diot.

      — Emakume hori, koronela.

      Irribarre egin du.

      — Dena dator katean —dio filosofia aire batez.

      Vienako portzelana ontzi batek mailatua du oinarrian. Kristalezko lanpara bat pitzatua dago. Koronelak, begiak lauso eta irri txikiz, bonba atera du mintzora.

      — Eskaliburuan jarri zuten. Uste dute ni naizela erruduna. Jakin balute zer egin dudan berengatik, xextroso halakoak.

      — Kalterik bai? —galdetu dut. Bost axola zait.

      — Nahikoa. Alaba. Psikiatra baten eskutan daukat. Hamabi urte ditu —dio.

      Koronelak edan egiten du, amorruz, triste, beldurrez, arranguraz.

      Emaztea sartu da, bi kikara kafe dakartza.

      — Kontaiozu zuk, maitea.

      Erantzun gabe doa; emakume garai, handi usteko bat, neurosi aire bat du. Haren destainak lainoa utzi du gure artean.

      — Gajoa jota gelditu zen —azaldu du koronelak—. Baina zuri zer ardura dizu horrek.

      — Nola ez nau ba arduratuko!... Entzuna dut N kapitainari eta X maiorrari ere gertatu zitzaiela nahigaberen bat haren ostean.

      Koronelak barre egin du.

      — Jendearen esanak —dio—. Begira zer ateratzen diren. Azken batean ez dute ezer asmatzen, ordea. Errepikatu besterik ez dute egiten.

      Marlboro bat piztu du, neure eskura utzi du paketea mahai gainean.

      — Kontadazu edozein txiste.

      Saiatugatik ez datorkit bakarra ere.

      — Kontadazu edozein txiste politiko, nahi duzuna, eta nik orain dela hogei, berrogeita hamar urte asmatua zegoela erakutsiko dizut, mende bat. Sedango derrotaren ondoren erabili zela, edo Hindenburg zela-eta, edo Dollfuss, edo Bodoglio...

      — Eta hori?

      — Tutankamonen hilobia —dio koronelak—. Lord Carnarvon. Zabor hutsa.

      Esku guri iletsuaz garbitu du izerdia koronelak.

      — Baina X maiorrak istripu bat izan zuen, emaztea hil zuen.

      — Zer gehiago? —dio, basoan izotzari klinklin eraginez.

      — Tiroa eman zion goizaldean.

      — Lapur batekin nahastu zuelako —dio irribarrez koronelak—. Horrelako gauzak gertatu egiten dira.

      — Baina N kapitaina...

      — Auto istripu bat izan zuen, edonork izan dezake bat, are gehiago berak, edanda dagoela ez du zelatutako zaldi bat ere ikusten-eta.

      — Eta zeu?

      — Nirea beste kontu bat da. Agindua didate mendekua.

      Zutitu egin da, mahaiari bira egiteko.     

      — Errua nirea delakoan daude. Miserable horiek ez dakite zer egin dudan berengatik. Baina egunen batean idatziko da historia. Beharbada zeuk.

      — Gustatuko litzaidake.

      — Eta ni garbi agertuko naiz, ondo agertuko naiz. Ez da berebizikoa ere drogoso horiekin ondo geratzea, baina bai historiarekin, ulertzen?

      — Nahiena neure esku egotea, koronela.

      — Inguruan ibili nituen. Gau batean, baten bat animatu, lehergailua eskailburuan laga eta korrika batean irten zen.

      Eskua bitrinan sartu eta portzelana polikromatuzko iruditxo bat atera du. Artzain-neska bat, lorez betetako otarretxoarekin.

      — Begira.

      Artzain-neskak besotxo bat falta du.

      — Derby —dio—. Berrehun urte.

      Ezustean belaxka bilakatu diren atzamarren artean galdu da artzain-neska. Koronelak burdinazko keinua du aurpegi gautu, minduan.

      — Zergatik uste dute kulpa zurea dela?

      — Neuk atera nuelako zegoen hartatik, hori egia da, eta neuk eraman nuen orain dagoen tokira, hori ere egia da. Baina haiek ez dakite zer egin nahi zuten, xextroso horiek ez dakite ezer, eta ez dakite ni izan nintzela eragotzi zuena.

      Koronelak zurrut egin du, irrikaz, harro, basaki, etorriaz, eraz.

      — Nik historia ikasi baitut. Gauzei perspektiba historikotik begiratu ahal diet. Nik Hegel irakurrita daukat.

      — Zer egin nahi zuten bada?

      — Ibaian hondo eman, hegazkin batetik bota, erre eta hondarrak komun zulotik bota, azidotan erre. Zenbat zerrikeria entzun behar den! Herri hau zaramaz beteta dago, eta norberak ez daki nondik ateratzen den hainbeste, baina lepo-hezurreraino gaude.

      — Denok, koronela, ze azken beltzean ados gaude, ezta? Txikitzeko garaia heldu da. Dena suntsitu beharko litzateke.

      — Eta txiza gainera egin.

      — Arrangurarik gabe, ordea, koronela. Bonba eta pikana alaiki goratuz. Osasuna! —diot edontzia jasota.

      Ez du erantzun. Leiho zabalaren ondoan eserita gaude. Portuko argiak dirdirka: urdin merkurioa. Tarteka autoen klaxon hotsak entzuten dira, amets bateko ahotsak bezala herrestan urrunean. Koronela ez da aurpegiaren orban grisa besterik alkandora zuriaren orban zuriaren gainean.

      — Emakume hori —entzun diot ari dela ahopean—. Biluzik katabutean, birjina bat zirudien. Azala garden bihurtua zitzaion. Minbiziaren metastasia ikusten zitzaion, norberak leiho lausotuan egiten dituen marrazkitxoen antzera.

      Koronelak edan egiten du. Gogorra da.

      — Biluzik —dio—. Lauzpabost ginen eta ez genion elkarri begiratu nahi.  Ontzi-kapitain hori zegoen, eta enbaltsamatu zuen espainiar hura, eta ez dut gogoan nor gehiago. Eta hilkutxatik atera genuenean —koronelak eskua bekoki gainetik pasatu du—, atera genuenean espainiar zikin hark...

      Iluntzen ari du, pixkanaka, antzokian bezala. Koronelaren aurpegia ia ikusezina da. Whiskiak baino ez dio dirdir egiten basoan, astiro itzaltzen doan suak bezala. Etxebizitzako ate irekitik urruneko hotsak datoz. Igogailuko atea beheko solairuan zarratu da, gertuago zabaldu da. Eraikin erraldoia kuxumuxuan ari da, arnasa hartzen du, gur-gurka dabil bere hodiekin, bere errauskailuekin, bere sukaldeekin, bere haurrekin, bere telebistekin, bere neskameekin. Eta orain koronela tentetu egin da, inondik ateratzen ikusi ez dudan metraileta darama esku artean, eta hanka puntetan eskailbururantz doa, kolpetik piztu du argia, eskailburuko, igogailuko, eskailerako hutsune aszetiko, geometriko, ironikoan behatu du, inortxo ere ez dagoen horretan, eta poliki dator bueltan, metraileta arrastaka duela.

      — Zer edo zer entzutea iruditu zait. Drogoso hauek ez naute ezustean harrapatuko aurrekoan bezala.

      Eseri egin da, leihotik hurrago orain. Metraileta ezkutatu egin da eta koronelak zehaztasunik gabe dihardu berriz ere bere bizitzako eszena handiaz.

      — ...gainera etzan zitzaion, espainol nazkagarria. Maitemindua zegoen hilotzaz, ukitu egiten zuen, titiburuak lauskitzen zizkion. Muturreko bat eman nion —koronelak bere hatz-koskorrei begiratzen die—, hormaren kontra bidali nuen. Dena dago ustelduta, heriotza ere ez da errespetatzen. Eroso zaude ilunpetan?

      — Bai.

      — Hobe. Hemendik kalea ikus dezaket. Eta pentsatu. Ez diot pentsatzeari uzten. Ilunpetan hobeto pentsatzen da.

      Beste whiski bat atera du beretzat.

      — Baina emakume hura biluzik zegoen —dio, norbaitek kontra egingo balio bezala—. Estali egin behar izan nion Venusen mendia, hil-atorra jantzi nion, eta frantziskotarren gerrikoa lotu.

      Zakar lehertu da barrez.

      — Neure poltsikotik ordaindu behar izan nuen hil-jantzia. Mila eta laurehun peso. Horrek erakusten dizu, e? Horrek erakusten dizu.

      Jostailu mekaniko baten gisara, behin eta berriro dio “Horrek erakusten dizu”, esan gabe zer den horrek erakusten didana.

      — Laguntza bilatu behar izan nuen katabutez kanbiatzeko. Han inguruan zebiltzan langile batzuei deitu nien. Pentsa nola gelditu ziren. Haientzat jainkosa zen, nik dakit ba zer nolako gauzak sartzen dizkieten buruan, gizajoak.

      — Gizajoak?

      — Bai, gizajoak —koronela sumindura iheskor baten kontra ari da borrokan—. Ni ere argentinarra naiz.

      — Neu ere bai, koronela, neu ere bai. Denok gara argentinarrak.

      — A, bueno.

      — Hala ikusi zuten?

      — Esan dizut emakume hura biluzik zegoela. Jainkosa bat, biluzik, eta hilik. Heriotza guztia agerian. Konturatzen? Guztia, guztia...

      Koronelaren ahotsa perspektiba surrealista batean galtzen da, gero eta urrunago dagoen esalditxoa bere ihes-marretan enkoadratua, eta ahotsaren apaltzea proportzio jainkotiarrari eusten edo zer. Neuk ere whiski bat atera diot neure buruari.

      — Niretzat ez da ezer —dio koronelak—. Ni ohituta nago emakume biluziak ikusten. Asko nire bizitzan. Eta gizon hilak. Asko Polonian, 39an. Agregatu militarra nintzen, atera kontuak.

      Nahi ditut atera, batuketa egiten dut, emakume biluziak gehi gizon hilak, baina emaitza ez da ateratzen, ez da ateratzen... Gihar keinu bakar batez jartzen naiz eratsu, ura astintzen duen txakur bat bezala.

      — Ni ezin ninduen harritu, baina haiek...

      — Hunkitu egin ziren?

      — Bati nobedadeak eman zion. Zaplaztekoka iratzarri nuen. Esan nion: “Marikoi hori, hori da egiten duzuna zure erreginari lur eman behar diozunean? Akordatu San Pedrorekin, lo hartu zuen Kristo hiltzera zihoazela”. Gero eskertu egin zidan.

      Kalera begira nago. “Coca”, dio kartelak, zilarra gorriaren gainean. “Cola”, dio kartelak, zilarra gorriaren gainean. Zirkulu gorria zirkulu zentrokide gorriaren ondoren haziz doa begi-nini neurrigabea, eta gaua hartzen du, hiria, mundua. “Edan”.

      — “Edan” —dio koronelak.

      Edan egiten dut.

      — Entzuten didazu?

      — Entzuten dizut.

      — Atzamar bat moztu genion.

      — Beharrezkoa zen?

      Koronela zilarrezkoa da orain. Hatz erakuslearen muturrari begiratzen dio, hatz lodiko  azazkalaz markatu eta igo egiten du.

      — Horrelakoxeren bat. Identifikatzeko.

      — Ez zenekiten nor zen?

      Barre egiten du. Gorritu egin zaio eskua. “Edan”.

      — Bagenekien, bai. Gauzak legez egin behar dira. Ekintza historikoa zen, ulertzen duzu?

      — Ulertzen dut.

      — Inpresio digitalak ez dio heltzen atzamarra hilda badago. Hidratatu beharra dago. Gero erantsi egin genion.

      — Eta?

      — Bera zen, emakume hura bera zen.

      — Oso aldatua?

      — Ez, ez, zuk ez didazu ulertzen. Berdin-berdina. Hizketan hasi behar zuela zirudien... Atzamarraren kontua zen dena legezkoa izan zedin. R. irakasleak kontrolatu zuen guztia, erradiografiak ere atera zizkion.

      — R. irakasleak?

      — Bai.

      — Bai. Ez zen edonork egitekoa ere. Zientzian, moralean izena zuen norbait behar zen.

      Etxeko bazterren batean, urrun, eten, txilin baten hotsa entzuten da. Ez dut ikusten sartzen koronelaren emaztea, baina tupustean hor da haren ahotsa, haren ahots mingots, menperaezina:

      — Piztuko dut?

      — Ez.

      — Telefonoa.

      — Esaiezu ez nagoela.

      Galdu egin da.

      — Ni puteatzeko da —azaldu du koronelak—. Edozein ordutan deitzen didate. Goizeko hiruretan, bostetan.

      — Izorratzeko gogoa —diot arraiki.

      — Hiru bider aldatu dut telefono zenbakia, baina beti topatzen dute.

      — Zer esaten dizute?

      — Alabak harrapatuko ahal duen polioa. Potroak moztuko dizkidatela. Zaborra.

      Izotza entzuten dut edontzian, urruneko arran bat bezala.

      — Zeremonia bat antolatu nuen, adoretu egin nituen. Nik errespetatu egiten ditut ideiak, esan nien. Emakume honek asko egin zuen zuengatik. Nik kristauaren moduan lur emango diot. Baina lagundu egin behar didazue.

      Zutik dago eta adoretsu edaten du, haserre, bere gainetik igarotzen diren ideia handi eta garaiekin, harkaitzaren kontra jo eta ukitu gabe eta lehor uzten dutenak, musarratua eta beltza, gorri eta zilarrezko.

      — Furgoi batean atera genuen, Viamonte-n eduki nuen, gero 25 de Mayo-n, beti zaintzen, babesten, gordetzen. Kendu egin nahi zidaten, zerbait egiteko. Belaki batez estali nuen, neure bulegoan egon zen, armairu baten gainean, oso goian. Zer zen galdetzen zidatenean Cordobako transmisorea zela esaten nuen, La Voz de la Libertad.

      Dagoeneko ez dakit non dagoen koronela. Isla zilar kolorekoa haren bila dabil, begi-nini gorria. Irten egin da beharbada. Beharbada altzari artean dabil. Eraikinak zopa usain zera bat du sukaldean, kolonia bainugelan, pardelak sehaskan, sendagaiak, zigarretak, bizia, heriotza.

      — Euria ari du —dio haren ahots arrotzak.

      Zerura begiratzen dut: Sirio zakurra, Orion ehiztaria.

      — Atertu gabe ari du —dio koronelak—. Atertzen ez badu dena usteltzen den lorategi batean, arrosak, pinua, frantziskotarren gerrikoa.

      Non, diot neure artean, non.

      — Zutik dago! —egiten du oihu—. Zutik ehortzi nuen, Facundo bezala, beste horiek bere lekuan zituelako!

      Orduan ikusi dut, mahaiaren bestaldean. Eta une batez, bristada ubelak busti du, negarrez ari dela iruditzen zait, malko lodiak doazkiola aurpegian behera.

      — Ez egin kasurik —dio, eseri egin da—. Mozkortuta nago.

      Eta luzaroan daragoio euria haren gogoan.

      Tentetu egin naiz, sorbalda ukitu diot.

      — E? —dio— E? —dio.

      Mesfidati begiratu dit, tren arrotz batean esnatzen den hordiak bezala.

      — Herrialdetik atera zenuten?

      — Bai.

      — Zeuk atera zenuen?

      — Bai.

      — Zenbatek dakite?

      — Bik.

      — Zaharrak badaki?

      Barre egiten du.

      — Berak badakiela uste du.

      — Non?

      Ez du erantzuten.

      — Idatzi beharra dago, argitaratu.

      — Bai, egunen baten.

      Nekatua dirudi, apartean.

      — Orain! —neure onetik aterata—. Ez zaitu historiak ardura? Nik idatziko dut historia, eta zu ondo geratuko zara, ondo betirako, koronela!

      Ahosabaian itsasten zaio mihia, hortzetan.

      Unea iristen denean... zeu izango zara aurrena.

      — Ez, oraintxe bertan. Pentsatu pixka bat. Paris Match. Life.  Bost mila dolar. Hamar mila. Nahi duzuna.

      Barre egiten du.

      — Non, koronela, non?

      Zutik jarri da, ez nau ezagutzen. Nor naizen galdetuko dit agian, zer egiten dudan hemen.

      Eta etsiak hartuta noala kanporantz, itzuli egin beharko dudala darabildala gogoan, edo ez naizela egundo itzuliko. Nire hatz erakuslea hasia dela mapen gaineko ibilbide nekaezinean, isoietak, aukerak, konplizidadeak lotzen. Dagoeneko badakidala denak bost axola didala, eta hain zuzen ez dudala atzamar bakarra mugituko, ezta mapa baten gainean ere, agerkunde batean bezala harrapatzen nau koronelaren ahotsak:

      — Nirea da —dio, ez besterik—. Emakume hori nirea da.