TEA MERZUGAN
Jordi Badiella

El te a Merzuga, 2004
euskaratzailea: Aintzane Galardi
armiarma.eus, 2017

 

 

 

 

Basamortuko azeriak

Merzugako ateak zaintzen ditu.

 

 

La guineau del desert
guaita a les portes de Merzuga.

 

 

oOo

 

 

MERITUA

 

Mandatariak ekipajea garraiatzen du

jantzi barruan urteen poderioz

uzkurtu denaren gisa.

Esku indartsuak gailentzen dira eta

buru txikia non, zimur bat gehiago bezala,

irribarre iraunkorra mugitzen den.

 

 

MÈRIT

Un grum tragina equipatges dins

d’un vestit on sembla haver-se

encongit al cap dels anys. En

sobresurten les mans enèrgiques i

un cap petit on, com un solc més, hi

belluga un somriure permanent.

 

 

oOo

 

 

ERANTZUNA

 

Euritea ondoren, hitzek

eguratsa zeharkatzen dute, baina

guztiz aspergarriak dira: irakasleak

ministerioko idazkariarekin

trukatzen ditu eta, noski, ez da ohartzen

ezkutuko txori bat banan-banan

ozeanora jaurtitzeaz arduratzen dela.

 

 

RÈPLICA

Després de la pluja, les paraules

solquen l’aire, però són

solemnement avorrides: el professor

en fa intercanvi amb el secretari de

ministeri i , és clar, no s’adonen que

un ocell secret s’encarrega de

llençar-les una a una a l’oceà.

 

 

oOo

 

 

MIRAGARRIA

 

Atlaseko bidean, bizitza travelling baten gisa

90km-ko abiadan igarotzen da.

Samurra eta aurreikusi ezina da, txilaba

darama, eta patuaren ehun omniboroz

babesturik uzkurtzen da.

 

 

MERAVELLA

Camí de l’Atlas, la vida passa

com un tràveling a 90 km per hora.

És tendra i imprevisible, porta

gel· laba, i s’arrauleix abrigallada pel

teixit omnívor del destí.

 

 

oOo

 

 

ESZEPTIZISMOA

 

Harriek obsesio kontrajarriak

dituzte: batzuk oasiz-oasi biraka

dabiltza, besteak ibiltzeari utzi

eta gaztetasunaren xumetasunaz

errukitzen dira fintasunez.

 

 

ESCEPTICISME

Les pedres tenen obsessions

contràries: les unes rodolen d’oasi a

oasi, les altres han deixat de rodolar

i es compadeixen subtilment de la

candidesa de la jovenalla.

 

 

oOo

 

 

ABILEZIA

 

Duela zenbait urte haurrek

atzerritarren automobilak ikustean

agurtu egiten zuten. Orain keinua

bestelakoa da, eta esaldia:

Avez-vous un stylo?

 

 

ASTÚCIA

Ja fa alguns anys que els nens

saludaven quan veien un cotxe

d’estrangers. Ara el gest és un altre, i

la locució només fa: Avez-vous un

stylo?

 

 

oOo

 

 

JAKINDURIA

 

Tiznitetik Tatarako bidean

ez da zaila mundua palmondoen

jarraipen gisa ikustea.

Baina, ondo begiratuz gero,

palmondo bakar batean

mundu osoa ikus daiteke.

 

 

SAVIESA

Anant de Tiznit a Tata no és

difícil veure el món com una

successió de palmeres. Si hom s’hi

fixa, però, pot veure, en una

palmera, el món sencer.

 

 

oOo

 

 

KONTZIENTZIA

 

Denbora uraren abiaduran

igarotzen da. Bi neskek uretan

freskatzen dituzte hankak, ama

arropa garbitzen ari da, gizon bat

ortura doa eguneroko bidetik….

Baina ura ez da inoiz berbera.

 

 

CONSCIÈNCIA

El temps es desplaça a la

velocitat de l’aigua. Dues noies es

remullen els peus al riu, la mare hi

renta roba, un home baixa a l’hort

pel camí de tots els dies…Però

l’aigua no és mai la mateixa.

 

 

oOo

 

 

OROITZAPENA

 

Familia-nomaden denda

xume eta perfektuak

bailara bakartian barreiatzen dira

gramatika indomita bateko

sintagmen gisa.

 

 

EVOCACIÓ

Les tendes senzillez i perfectes

de les famílies nòmades es

disseminen en la vall deserta

talment com els sintagmes d’una

gramàtica indòmita.

 

 

oOo

 

 

LEIALTASUNA

 

Harriek zirkuluak osatzen dituzte

amazigak igarotzen diren lekuan.

Hizkuntza hegodun baten

alfabeto zorrotz, jakintsu, zoriontsu

eta ahalgarri dira.

 

 

FIDELITAT

Les pedres formen cercles allí on

passen els amazigs. Són l’alfabet

auster, savi, xalest i possible d’una

llengua amb ales.

 

 

oOo

 

 

AMESKERIA

 

Eguneko ametsen argiak

hauts gorriarekin bidaiatzen du eta

danbatekoa hartzen du Iriki bailarako

hormen kontra.

 

 

FANTASIA

La llum dels somnis diürns viatja

amb la pols roja i s’estampa a les

parets de la vall d’Iriqui.

 

 

oOo

 

 

JOKABIDEA

 

Averrois lo dago betiereko ametsean

liburutegiko apal batean. Bertatik

oso hurbil, liburuzainak bere begietan

gau iraunkor bateko lehen izarrak

daramatza.

 

 

CAPTINENÇA

Averrois dorm un son etern en

un prestatge de la biblioteca. No

gaire lluny, el bibliotecari duu als

ulls els primers estels d’una nit

perpètua.

 

 

oOo

 

 

SUMINDURA

 

Muezzin elektronikoak otoitzerako

deia egin du egunsentiak Dra bailaran

bizitza iratzarri aurretik, bitartean

eltxo burlatiak, jada esnatzear diren

saltzaileen hotsa antzeratu du.

 

 

ENUIG

Un muetzí electrònic crida a

l’oració abans que l’alba desvetlli la

vida a la vall del Dra mentre un

mosquit sorneguer imita el so dels

venedors, que ja es desperten.

 

 

oOo

 

 

BAKARDADEA

 

Mendi harritsuen siluetak

zuhaitz bakarti baten itzala

kokatzen du harean.

Ezin liteke marrazki garbiagorik,

ederragorik, osoagorik burutu,

lurrean errazki iltzatutako

idazlumarekin.

 

 

SOLITUD

La silueta de les muntanyes

rocalloses emmarca l’ombra d’un

arbre solitari damunt l’erg. No es

pot fer un dibuix més net, més bell,

més ple amb un càlam clavat com si

res a la Terra.

 

 

oOo

 

 

AZKARTASUNA

 

Basamortuko azeriak

Merzugako ateak zaintzen ditu eta,

bidaiaria iristean, azkar doa, bai baitaki

gaizki-ulertuen iturburua dela

hizkuntza.

 

 

ENGINY

La guineu del desert guaita a les

portes de Merzuga i, quan el viatger

hi arriba, se’n va diligent, perquè sap

que el llenguatge és una font de

malentesos

 

 

oOo

 

 

EGONEZINA

 

Ilargiak basamortu fanatikoa distiratzen

du. Haizeak, menta-usainaz, danborren

zurrumurrua darama eta dunak eraikitzen ditu,

egitasmo zintzilikatu, itxaropen hutsal, eta

hautsiko diren sentimendu tenkatuekin.

Kakalardoa ari da gurutzatzen eta badoa

beldurtuta.

 

 

INQUIETUD

La lluna fa brillar el desert

fanàtic. El vent transporta, amb

l’aroma de la menta, la remor dels

tambors i en fa dunes de projectes

suspesos, d’il·lusions puerils, de

sentiments tensats fins a trencar-se.

Un escarabat les recorre i en fuig

esporuguit.

 

 

oOo

 

 

FILANTROPIA

 

Lehen eguzkiaren argiak beti sortzen ditu

kolore berberak : basamortuko horia,

oasiko berdea eta askatasunaren urdina.

Gainerakoa isiltasuna da, edo

tea.

 

 

FILANTROPIA

La llum del primer sol fa néixer

sempre els mateixos colors: el groc

del desert, el verd de l’oasi i el blau

de la llibertat. La resta és silenci, o

te.

 

 

oOo

 

 

MAILEGUAK

 

Jakinduriak Kabir (1398-1448) mistiko indiarrari zor zaion ideia darama; ziurrenik eragin handiena izan duen ahotsa da XV.mendeko India-iparraldeko poeten artean.

Ideiak —buruko irudia bezala ulertuta— honela dio: “Edonork ikus lezake ur tanta itsasoan desegiten. Baina itsasoa ur tanta batean xurgatua, bitxia den norbaitek baino ezin ikus lezake”.

Kontzientzia askoren zorduna da; hauetariko lehena, Heraklito (K.a.540-470).

Jokabidea Katulo (K.a.87-54) poeta latindarraren eraginari zor zaio: “Eguzkia sar liteke eta berriz irten: guri, argi murritza itzaltzean, gau iraunkorrean lokartzea egokituko zaigu”.

Azkartasuna, basamortuko azeri baten ikusmenak haize-kolpe baten gisa, Printze txikia oroimenera ekarri ondoren sortu zen. Antoine de Saint-Exúpery (1900-1944).

Egonezina egiaztapen enpiriko baten emaitza da: Basamortuaren fanatismoa, zeinez Aurora Bertran (1899-1974) idazleak hitz egina zigun.

Filantropia Ludwig Wittgenstein (1889-1951) filosofoari zor diogu, mundua zuzenki ikusten lagundu zigulako. Poema, Tractatuseko azken proposamenetik abiatzen da: “Hitz egin ezin den hartaz, isiltasuna gorde behar da”.

 

 

TEA MERZUGAN
Jordi Badiella

El te a Merzuga, 2004
euskaratzailea: Aintzane Galardi
armiarma.eus, 2017