-384 / -322
Aristoteles
Aristotele. Greziar filosofoa (Estagira, Mazedonia, K.a. 384 - Kalzis, Eubea, 322). Hamazazpi urte zituela Atenasen finkatu zen Platonen ikaslea izateko (367-347). Maisua hil zenean (348), Platonen Akademiako dotrinekin ados ez egonik, Atenasetik alde egin zuen, Hermiak, Atarneako tiranoak, bere ondoan onartu zuelarik. Beronen arrebarekin (edo ilobarekin) ezkondurik, Lesbosen babestu behar izan zuen Hermia hil zutenean. 343an Mazedoniako Filipo erregeak deiturik, haren seme Alexandro Handiaren irakaslea izan zen, bai eta haren laguna harik eta Kalistenesen hil zuten arte (325). Dizipuluak aginpidea bere gain hartu eta berehala (335), berriro Atenasen finkatu zen, eta Lizeoa sortu zuen. Hamabi urtez bertan irakatsi zuen Alexandro hil zen arte (323). Mazedoniarren aurkako higikundea berpizturik eta Areopagoak erlijio gabetasunez kondenatu aitzin, Kalzis uhartera ihes egin behar izan zuen. Ondoko urtean hil zen. n Adimen handikoa, Aristotelek giza jakintzaren osotasun ordenatua ikusi zuen filosofian. Silogismoaren teoria eta diskurtsoaren zati eta forma ezberdinen analisiarengatik, logikaren sortzailea da; Organon izenburupean logikari buruz idatzitako obra guztiak bildu zituen. Halaber, Aristotele naturalista izan zen eta izaki naturalak beren bilakabidean aztertzeari Fisika deitu zion. Hartaz dihardu hainbat liburutan: Fisika, Zeruaz, Sorkuntzaz eta endekatzeaz, Animalien historia, Animalien zatiak, Animalien sorkuntzaz, Arimaz. Animalia askori buruzko behaketei eta ikerketei esker, haien ohiturak deskribatu zituen, eta sailkapen zirriborro bat burutu zuen. Beraien egitura eta funtzionamendua ulertu ahal izateko, izaki bakoitzarengan materia eta forma bereizi zituen, eta hau, Platonen Ideiari kontrajarririk, materiaren eraketaren berezko hatsapena izango da. Aristotelerentzat Izadiak bere helburua du: izaki bakoitza halako moldez eratua da non bere perfekziora jotzen duen, animalia motetatik gizonera, adimenez hornituriko izakira, doan mailaketa bat badelarik. Azkenik, Fisika honek lehen filosofia den Metafisikan aurkitzen du bere oinarria: aldaketaren existentzia dela eta, Aristotelek lehen motorra, higiezina, izate eta pentsamendu hutsa (Jainkoa) denaren izatea aitortzen du. Aristotelek, orobat, beste lan asko idatzi zituen, hala nola moralari buruzkoak (Nikomakoren Etika, Eudemoren Etika); politikari buruzkoak (Politika, Atenasko konstituzioa) eta literatura jeneroen sorkuntza ukitzen dutenak (Poetika, Erretorika). Aristoteleren testuek garrantzi handia izan zuten Islamaren pentsamendua eratzeko eta Eskolastikan tomismoa garatzeko eta, ildo honetatik bertatik, Mendebaldeko pentsaera osoan.
Kategoriak
itzul.: Gotzon Arrizabalaga
Gaiak, 1999
Pentsamendu Garaikidea, 26
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
itzul.: Itziar Diez de Ultzurrun
Amaia Alvarez Uria
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
itzul.: Amaia Astobiza / I?igo Roque
Irati Majuelo
Hitzak palmondo
Silvia Federici
itzul.: Amaia Astobiza
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
itzul.: Be?at Irastorza
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
itzul.: Xabier Kintana
Aritz Galarraga
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Jon Jimenez
Bortxaketa
Joyce Carol Oates
itzul.: Xabier Olarra
Ibon Ega?a
Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma
itzul.: Aiora Jaka
Irati Majuelo
Emakume izoztua
Annie Ernaux
itzul.: Gema Lopez Las Heras
Asier Urkiza
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
itzul.: Edorta Matauko
Nagore Fernandez
2024 Martxoa
Maria Barbal
Adiskide eskoziarrari
2024 Otsaila
Mildred Kiconco Barya
Lurraren orbainak
Sarah Kane
Zartatua/Psikosia 4.48
2024 Urtarrila
Jose Maria Arguedas
Pongoren ametsa
Antelme / Farrokhzad
Errepresiopeko hitzak
2023 Abendua
2023 Azaroa
Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak
2023 Urria
Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik
2023 Iraila
Jon Beistegik euskarari ekarritakoak
Chopin eta Mansfield
Narrazioak
Ho Chi Minh
Gartzelako egunkaria
2023 Abuztua
2023 Uztaila
David Albahari
G?tz eta Meyer (zatia)